+0 به‌ین
بیزده یئری وار!
دوکتور جئری
آخشام اوستو، دوستلارلا تئیمور آغانین قهوه‌خاناسیندا چایلاشماقدایدیق. سؤز-صؤحبت میللتین ماددی سیخینتیلارینا چکدی. اوستاد دفتری جیبیندن گاز قبضینی چیخاردیب میزین اوستونه تاپدادی:
- باخین گؤرون بو اینصاف‌دیر؟! آلدیغیم دوققوز یوزمین تومن آیلیق‌دیر، یوز یئتمیش بئش مین تومن گاز پولو گلیب؛ یوز یئتمیش بئش میندن اوتوز مینی وئرگی دیر. دؤولته دئین یوخدور: گازی ایسته‌دیگین قیمته ساتدیغین قالسین اویاندا، بو وئرگی نمنه‌دیر؟!..
پروفئسور نصرالدین یئرینده دیکلندی:
- اودا دؤولتین وئردیگی یارانه‌‌دیر!.. اولمایا ایسته‌ییرسن دؤولتین قیرخ بئش مین بئش یوز تومنینی گؤز گؤره‌سی ایچری‌یه اؤتوره‌سن؟!..
بو یانیتدان اوستاد دفتری‌نین قانی قارالیب دئینمگه باشلادی. مشه خوجا وئردی گلمه‌سه ایدی بئینیمیز گئده‌جک ایدی.
- گل بو مالا؛ قویما قالا.. قازانماسین؛ قالماسین.. خییار اوچ کیلو، مین تومن..
مشه خوجا وئردی ال آراباسینی قهوه خانا‌نین قاباغیندا ساخلاییب هارای تپمگه باشلاینجا هامیمیز ائشیگه تؤکولوشدوک:
- مشدی اوچ کیلو منه چک!
- مشدی اوچ کیلو دا منه!..
- مشدی ...
بو چک ها چکده، قلئیچی مورتوض قیراقدان قیشقیردی:
- آی‌ی‌ی ..مشه خوجا وئردی!
مشه خوجا وئردی باشینی قووزاییب سسه دؤندو:
- هه مورتوض .. نه دئییرسن؟!
قلئیچی یئنه اوجا سس ایله باغیردی:
- اوچ کیلو او یئکه-یوغون خییارلاریندان دا منه چک!
مشه خوجا وئردی بیج- بیج گولدو:
- أ أ أ... مورتوض هامی نارین-نازیک خییار آپاریر، سن یئکه- یوغون خییارلاری نئیله‌ییرسن؟!!
قلئیچی مورتوض سرتجه دیللندی:
- سنین ایشین اولماسین، منده یئری وار!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
موللا نصرالدین جومهور باشقانی سئچکیلرینده
دوکتور جئری
شئیخیمیز جومهور باشقانی سئچکیلرینه آدای اولاندا آذربایجان میللتینه سسلندی:
- من کرامت صاحبی‌یم، منه رأی وئرسه‌نیز لال قالمیش دیلینیزی آچاجاغام!
موللا نصرالدین آیاغا قالخدی:
- سیز کرامت صاحیبی‌سینیزسه، شئونیست‌لرین دیلینی لال ائله‌یین!
جومهور باشقانی سئچکیلرینده، موللا نصرالدین دفتر آچیب شئیخیمیزی چای-شیرنی ایله تبلیغ ائدیردی. شئیخیمیز سئچکیلری قازاندیقدا خالق موللانین یانینا گئدیب سوروشدولار:
- ایندیکی شئیخیمیز جومهور باشقانی اولوبدور بیزیم آنادیلیمیزه گؤره نه ایشلر گؤره‌جکدیر؟
یانیتدا موللا اؤکوتمه ووروب آغلاماغا باشلادی سونرا بیر آزدان قاققاناق چکیب گولدو.
چاش-باش اولان خالق موللانین آغلاییب گولمه‌سی‌نین ندنینی سوروشدولار:
- آغلادیغیم بوندان اؤترودور؛ سیز عواملار بیلمیرسیز شئیخیمیز آنادیلی مسئله‌سینه گؤره نه ایشلر گؤره‌جکدیر. گولدوگوم ده بوندان اؤترودور؛ من اؤزومده بیلمیرم !
موللا نصرالدین جومهور باشقانی سئچکیلری‌نین ایکینجی دؤوره‌سینده ده شئیخیمیزی تبلیغ ائتمیشدی. سونوجلار بللی اولونجا موخبیرلر موللانین باشینا ییغیشدیلار:
- موللا! سیز ایکی دؤوره‌دیر شئیخیمیزین یانداشی اولوب سئچکیلری قازانماسیندا بؤیوک روْل اویناییب‌سیز. سوروشا بیلریک؛ کئچن دؤوره جومهور باشقانی سیزین هانسی ایستک‌لرینیزی یئرینه یئتیریب بو دؤوره‌ده ایسه سیزین ایستگینیز جومهور باشقانیندان نه اولاجاقدیر؟
موللا میللتین سئچکیلره قاتیلماسیندان درین مینتدارلیغینی بیلدیره‌رک آچیقلادی:
- کئچن دؤوره بیز جومهور باشقانیندان "فرهنگستان زبان ترکی" ایسته‌میشدیک، باشقانیمیز ساغ اولسون، بیزیم بو ایستگیمیزی " بنیاد فرهنگ و هنر آذربایجان" -نی آچماقلا یئرینه یئتیردی!!
موخبیرلرین بیری تلسدی:
- بو دؤورده‌کی ایستگینیزدن دانیشین؟!
موللا گولومسه‌دی:
- بو دؤوره سایغیلی جومهور باشقانیمیزدان "بنیاد فرهنگ و هنر آذربایجان"- نین باغلاماسینی ایسته‌یه‌جه‌ییک!
سئچکیلردن سونرا موللا نصرالدین یوخودا گؤرور:جومهور باشقانی ایسته‌ییر "آنادیلینده مدرسه" حاققی وئره آنجاق او آیاق دیره‌ییب اوسته‌لیک اولاراق اورمو گؤلونون قورتارماسینی دا ایسته‌ییر. بو چکیش-بکیشده بیردن موللا یوخودان اویانیب گؤرور هئچ خبر یوخدو. تئز گؤزلرینی یومور:
- عیبی یوخدور "آنادیلینده مدرسه" حاققینی وئرسه‌نیز ده گؤره‌ر»!!
جومهور باشقانی سئچکیلرینده موللا نصرالدین بارماغینی سیلکه‌له‌یرک میللتی اویاریر:
- بیلیرسینیز شئیخیمیزه رأی وئرمه‌سه‌نیز نه اولاجاق؟!!
میللت قورخویا دوشوب شئیخیمیزه رأی وئردیکدن سونرا موللانین یانینا گلیرلر:
- موللا!.. شئیخیمیزه رأی وئرمه‌سه‌ایدیک نه اولاجاق ایدی؟!!
موللا سویوق قانلیلیقلا دئییر:
- هئچ! شئیخیمیز چیخمایاجاق ایدی!!
موللانصرالدین جومهور باشقانی سئچکیلری اؤنجه‌سی میللته دانیشیردی:
- دونن شئیخیمیزین اؤزل نوماینده‌سی یانیما گلمیشدی. باشقانیمیز، آذربایجان میللتینه ایکی بؤیوک وعده وئریب‌دیر!
میللت ماراقلاندی:
- نه وعده‌لری؟!
موللا اؤزونتو ایله میزیلدادی:
- واللاه بیرینجی وعده نوماینده‌نین یادیندان چیخمیشدی، ایکینجیسی ایسه منیم یادیمدان چیخدی!!
سئچکیلرین سونوجو بللی اولاندان سونرا موللا نصرالدین شئیخمیزین یانینا گئدیب دئدی:
- سایغیلی باشقانیمیز! گئجه یوخودا گؤردوم سیز بیزه "آنادیلینده مدرسه" حاققی وئریب‌سینیز!!
شئیخیمیز ساققالی تومارلایا- تومارلایا دئدی:
- موللا! من سیزه سؤز وئریرم بو دؤرد ایلده حیمایه‌نیزی مندن اسیرگه‌مه‌سه‌نیز بو حاققی سیزدن گئری آلمایام.
گئجه یاریسی موللا نصرالدین تله‌سیک آروادینی یوخودان اویاتدی:
- آرواد تئز اول منیم گؤزلوگومو گتیر!
آرواد شاشیردی:
- موللا گئجه‌نین بو واختی گؤزلوگو نئیله‌ییرسن؟!
موللا گؤزلرینی آچمادان دئدی:
- یوخوودا گؤروردوم جومهور باشقانی بیزه "آنادیلینده مدرسه" حاققی وئریر آنجاق قارانلیقدا اوچ-دؤرد نفر اونو دؤوره‌له‌ییب قویمورلار. ایسته‌ییرم گؤروم بو کؤپک اوغلانلاری کیملردیرلر...
شئیخیمیز جومهور باشقانی سئچکیلرینی قازاندیقدان سونرا، یانداشی موللا نصرالدینی اؤزل ایختیارلارلا اورمو گولونون قورتارماسینا گؤره‌ولندیریر. موللا نئچه یوز مین نفر دالیجا سالیب قوروموش اورمو گؤلونه آپاراراق کاظیم خان داشی‌نین باشیندان سسلنیر:
- گؤلو بو دورومدان قورتارماق اوچون ایکی رکعت یاغیش نامازی قیلمالی‌ییق. ریجا ائدیریم ایش-ایشدن گئچمه‌میش تئز دستماز آلیب نامازا باشلایاق.
خالق دستماز آلیب سیرا-سیرا موللانین دالینا دوزولوب ناماز قیلماغا باشلایینجا گؤرورلر موللا بیر آیاغینی یوخاری قالدیریب.
نامازدان سونرا چاش-باش اولان خالق، موللادان بو ایشی‌نین سببینی سوروشورلار:
- من هامیدان سونرا دستماز آلدیغیم اوچون گؤلون سویو چاتمادی سول آیاغیما مسح چکیم بونا گؤره نامازیمیز باطیل اولماسین دئیه آیاغیمی یوخاری قوْوزامیشدیم.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آغیر یوک
دوکتور جئری
شیخ آغا سالام-صلوات ایله کندین آلاقاپیسیندان ایچری گیردی. قلئیچی مورتوض جاماعاتی آرالایاراق گئچیب ائششگین نوختاسیندان یاپیشدی...
ترس آوا کندینده. شیخ آغانین گلیشی، اوروجلوق آیی‌نین یئتیشمه‌سی دئمک ایدی. شیخ‌آغا هر ایل، خالقین اوروج-نامازینا، شرعی مسئله‌لرینه یئتیشمک اوچون شهردن گلیب بیر آی ترس‌آوا کندینده، قلئیچی مورتوض گیلین ائوینده قالاردی. دئییلنلره گؤره، قلئیچی مورتوضون دده‌سی- رحمتلیک کابلا احد، شیخ آغانین صیغه قارداشی ایمیش. شیخ آغا ترس آوایا گلن گوندن، سحر، ناهار، آخشام آذانلارینی دئیر، ایفطاردان سونرا مچیدده جاماعات نامازی قیلار، خالقین شرعی مسئله‌لرینه یئتیشردی. آنجاق بو شیخ آغانین بوتون وظیفه‌سی دئییلدی. شیخ آغا داناباش کندی‌نین شرعی مسئله‌لرینه ده یئتیشمه‌لی ایدی. داناباش کندی ایله ترس آوا کندینی کئچی بوغان چایی بیربیریندن آییریردی. آخشاملار، ترس آوا کندی‌نین ناماز-مینبری بیتدیکدن سونرا، قلئیچی مورتوض، شیخ آغانی بئلینه میندیریب چایدان گئچیرده‌رک داناباش کندینه آپارار، ناماز-مینبردن سونرا تکرار ترس آوایا قایتاراردی...
- اسسلامووو علیکوووم ...
شیخ آغا ایچری گیردی. قلئیچی مورتوضون ننه‌سی مشدی خانیم چادیراسی‌نین اوجونو دیشله‌یه-دیشله‌یه اوتاغین باشیندا آغایا یئر گؤستردی:
- حاج آغا خوش گلمیسیز.. بویورون ..بویورون.
شیخ آغا آخسایا- آخسایا گئدیب قالین دؤشکچه‌نین اوستونده اوتوروب یاسدیقلارا سؤیکندی:
- آللاه شاهین ائوینی ییخسین! کند یوللاراینا یئتیشمیرکی.. بورایا گلنه قدر جانیم چیخدی...
قلئیچی مورتوض اللرینی گؤیه قووزادی:
- آمین!
بیر آز دینجلدیکدن سونرا، شیخ آغا الینی آتاجاسینا قلئیچی مورتوضون چیگینه تاپداییب دئدی:
- اوغلوم ! دوزدور بوراسی منیم قارداشلیغیم ائوی‌دیر آنجاق بوندان باشقا، من ایکی سببه گؤره هر ایل سیزه قوناق اولورام...
قلئیچی مورتوض ماراقلاندی:
- نه سبب‌لره گؤره آغا؟!
شیخ آغا گولومسوندو:
- ایکینجیسی مشدی خانیمین تندیر چؤچه‌لرینه گؤره‌دیر..
سونرا یئرینده دیکلندی:
- مشدی خانیم او تندیر چؤچه‌لریندن گتیر گؤره‌ک اؤلدوم آجیمدان!
مشدی خانیمین دوداغی قاچدی، چادیرا آغزیندان دوشدو...
یئددی-سککیز گون اوروجلوقدان گئچمیشدی. بو سوره ده قلئیچی مورتوض ترس آوانین مچیدی قورتولاندان سونرا شیخ آغانی بئلینه آلیب چایدان گئچیده‌رک دانا باش کندینه آپاریب قایتاریردی. آنجاق او گئجه داناباش کندیندن دؤننده قلئیچی مورتوض چوخ دالغین گؤرونوردو. بایاق مینبرده، کندلی‌لرین بیری حئیوانلارین حق- حوقوقوندان سوروشاندا، شیخ آغا سؤزلری‌نین آراسیندا دئمیشدی:
- کیمسه بیر حئیوانلا یاخینلیق ائله‌ییب جوتلشسه، او دونیادا او حئیوانی سونسوزا قدر بئلینده دولاندیرجاقدیر.
ترس آوا کندینده چاتاندا، قلئیچی مورتوض شیخ آغانی کئفلی ایسکندرگیلین قاپیسیندا یئره قویوب میزیلدادی:
- آغا! سیز بورادا گؤزله‌یین من گئدیم ائششگیزی ده گتیریم!
شیخ آغا شاشیردی:
- اوغلوم نه اولوب مگر سیزه گئتمیریک؟!
قلئیچی مورتوض باشینی آشاغی سالدی:
- یوخ آغا!..یاخشیسی بودور بوندان بئله کئفلی ایسکندرگیلین ائوینده قالاسیز!!
شیخ آغانین گؤزلری کلله‌سینه چیخدی:
- مگر نه اولوب؟!!
قلئیچی مورتوض قایغیلی- قایغیلی سیزیلدادی:
- آغا باغیشلایین، من بو دونیادا سیزی او دونیادا ائششگیزی بئلیمده دولاندیرا بیلنمه‌رم!!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر