بؤیوک رئیس
دوکتور جئری
قوش بازارینا گئتمیشدیک. اوستاد دفتری قیزینین دوغوم گونو موناسیبتینه گؤره قونوشان بیر طوطو قوشو آلماق ایستهییردی. ساتیجی بیزی گؤزل بیر قفسین قاباغینا آپاردی. اوچ طوطو سیرا ایله آغاجین اوستونده اوتورموشدو. ساتیجی قوشلاری گؤستهرهرک:
- بیزیم ان باهالی طوطو قوشلاریمیز بونلاردیر؟- دئدی.
اوستاد دفتری بیرینجی طوطونو گؤستریب سوروشدو:
- بونون قیمتی نئچه دیر؟! نهلر باجاریر؟...
ساتیجی آچیقلادی:
- بونون قیمتی بئش میلیوندور؛ حافظ ایله سعدینین شئعیرلرینی ازبردن اوخویور، فارسینی مکمّل بیلیر، بیرآزجیقدا عربی باجاریر.
اوستاد دفتری ایکینجی طوطونو گؤستردی:
- بو؟!...
- بونون قیمتی اون میلیوندور؛ حافظ، سعدی، فردوسینین شئعیرلرینی ازبردن اوخویور، فارسینی مکمّل بیلیر، بیرآزجیقدا تورکی باجاریر.
اوستاد دفتری جوشقو ایله اوچونجو طوطونو گؤستردی:
- بو؟!..
- بونون قیمتی ییرمی میلیوندور!!...
ایکیمیز بیردن سسلندیک:
- ییرمی میلیون؟!! بو نهلر باجاریر؟...
ساتیجی قانی سویوقلوقلا فیسیلدادی:
- ائله بیر شئی باجارمیر، بیر آزجیق فارسی بیلیر...
اوستاد دفتری سؤزونو کسدی:
- بئله ایسه نییه بئله باها؟!!..
ساتیجی گولومسوندو:
- بو طوطو چوخ اؤنملی بیر قوش اولمالیدیر؛ چونکو بو ایکی طوطو بوندان بتر قورخوب بیلهسینه دئییرلر:
رئیس! [فرهنگستان زبان فارسی]
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
قیرخ بئش مین بئش یوز تومنی وئرمهسهلر!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر گئجه یاریسی سرخوش ائوه قاییتدی. خالاخانیم بئلینه ساریلیب اوزوندن اؤپه-اؤپه سوروشدو:
- ایسکندر بگ من گؤزلممی؟!!
ایسکندر :
- سن منیم گؤزومده “سیبل جان”دان دا گؤزلسن!!
- منی سئویرسنمی؟
- هه.. دونیالارجا سئویرم!
- سئویرسنسه چاخیر ایچمگی ترگیده بیلرسنمی؟
- یوووخ!.. ترگیتسم، گؤزومده مئیمون کیمی گؤرونهجکسن!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دور چای دمله!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر هر گون ایشدن قاییداندا خالاخانیما، "دور چای دمله" دئییردی.
بیر گون خالاخانیم قیزغین-قیزغین:
- نه دور چای دمله مه سی ؟!- دئیه دیللندی.
ایسکندر شاشیردی:
- سنه نه اولوب؟!
خالاخانیم کوکرهدی:
- نه اولاجاق؟!.. ائوه گیرجک،"دور چای دمله، دور چؤرهگی گتیر" دئییرسن. بیز هاچان فارسلار کیمی مدنییّتلی، فرهنگلی اولاجاغیق!... گئت؛ بیر آز آغایی روستمیدن اؤیرن!!...
ایسکندرین گؤزلری کلّهسینه چیخدی:
- آغایی روستمی داها کیمدیر؟!
- تزه قونشوموزدور، فارسدیرلار.. آروادی دئییر: آغایی روستمی ایشدن گلنده اوتوروروق، موسیقی دینلهییریک، ادبیّاتدان دانیشیریق.. ساعاتلارجا ٰحافظٰین، ٰسعدیٰنین شئعیرلرینی اوخویوروق. سن ایسه گلنده...
ایسکندر باشینی آشاغی سالیب دینمهدی.
ائرتهسی گون، کئفلی ایسکندر ایشدن دؤنونجه خالاخانیمی یانینا چاغیریب سوروشدو:
- ٰعمادالدین نسیمیٰنی تانیییرسانمی؟
- یوخ!
- ٰ محمد فضولیٰ-نی نئجه؟
- اودا کیمدی؟!
- ٰ ابولقاسم نباتیٰ ؟!
- یووو...
- ٰفکیرت امیروفٰ –و حتما دینلهییبسن؟!
- ....
خالاخانیم سوسونجا، کئفلی ایسکندر باشینی آشاغی سالدی:
- بئله ایسه، دور چای دمله!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
خبر: "طرح نو" قزئتی تورکلری یامانلادی، مش اسماعیل توتوقلاندی!
دوکتور جئری
دونن مأمورلار محلّهیه تؤکولوشوب قونشوموز مش اسماعیلی توتوقلاییب آپاردیلار. مش اسماعیل بئش ایل بوندان قاباقدا پانتورکیستلیک اتهامینا گؤره یاخالانمیشدی. دئییلنلره گؤره، او، توران اؤلکهسینین جاسوسو اولوب "طرح نو" قزئتینین علئیهینه اولان گؤستریلرده، اغتشاشلاردا الی واردیر....
بئش ایل بوندان قاباق مش اسماعیلین ایلک توتوقلانماسینین ماجراسینی یازمیشدیق، خاطیرلاتماق اوچون یئنه حوضورلارینیزا سونماق ایستهییریک:
مش اسماعیل نئجه پان تورکیست اولدو؟
دوکتور جئری
مش اسماعیلی محللهده هامی تانیر. سحر آلا قارانلیقدان ائودن چیخیب آخشام قاش قارالاندا ائوینه قاییدار. اوزون ایللردیر؛ اسکیمیش یوک ماشینیلا بیرگه روزگارین ایستی- سویوغونو، چؤل - باییردا چکمکده دیر. ایندی اونو یالنیز تویلاردا توی بیگی ، یاسلاردا ایسه چای-سماور تزگاهی نین دولاندیریجیسی کیمی گؤرمک اولور آنجاق کئچمیشده، یایلاری بیر نئچه یول قاپی قونشونو ماشینینا دولدوروب اورمو گؤلونه آپاراردی. اورمو گؤلو مش اسماعیلین هر شئی ایدی. اوزمکدن دویمازدی . یورولاندا ایسه زیغ- چامورا قویلانیب شیرین خاطیره لریندن دانیشیب گولدورردی؛ هردنسه اوخویوب هامینی شنلندیره ردی.
مش اسماعیل بؤیوک-کیچیگین سئویملیسی دیر محلله ده . بونا گؤره اونون توتولما خبری هامینی سارسیتدی. محللهیه ولوله دوشدو. دئییلنلره گؤره، مش اسماعیل پان تورکیست لیک اتیهامینا گؤره یاخالانیب آدی یوخ ایدارهسینه آپاریلمیشدی. مش اسماعیلی ائشیگه چیخارتماق اوچون آغ ساققاللار سفربر اولدو. اولمایان- قالمایان یئرلره باش وورولدو. بو چابالامالار بیر آی سونرا سونوجلانیب مش اسماعیل یوز الی میلیونلوق وثیقه ایله آزاد اولدو. بیر قوطو شیرینی باغلاییب شامدان سونرا آتاملا گؤروشنه گئتدیک. ماراقدان ایچیم ایچیمی یئییردی. گؤره سن مش اسماعیلی نه اوچون توتموشدولار؟ بیلدیری می داغیدیب؟ کیتاب- درگی می یاییب؟ یووو..خ ، مش اسماعیل آدینی زورلا یازیر ! بو اولا بیلمز. کامیونچولوغودا تراختورچولوغونون گونوسودور! اولمایا اورمو گؤلونه گؤره بیر شئی دانیشیبدا الینه ایش وئریب؟ هه! بئله اولمالی دیر. آناسینین قیرخیندا سؤز اورمو گؤلونون قوروماسیندا دوشنده او ، "اورمو گؤلونون قورماسی آنامین اؤلوموندن منه آغیر گلیر " دئمیشدی. بو فیکرلرده مش اسماعیل ائوینه یئتیشدیک. اوتاق قوهوم- قونشو ایله دولو ایدی. ایچری گئچدیکده ، مش اسماعیل آیاغا قالخیب بیز ایله اؤپوشوب گؤروشدو. ساتاشاراق:- مش اسماعیل، ماشاآللاه بتر کؤکلمیسشن!- دئدیم.
قیققیلدایا- قیققیلدایا:- "یوخ بابا ، کؤکهلن یئرین آدی زینداندیر؛ من گئدن یئرده آدام آریقلار، گؤمورسن تومان اگنیمدن دوشور!" دئدی. هامی گولوشدو.
شیرنیلر یئییلدی. چایلار ایچیلدی. قوناقلارین بیری، " مش اسماعیل نئجه اولدو توتولدوز؟" دئینجه مش اسماعیلین آلینی قیریشلاندی. سیگارینین کؤتویونو کول قابینا باساراق ،"هامینی برق توتاندا بیزیده جین چیراغی توتدو" دئیه سؤزه باشلادی مش اسماعیل: - او گون ناهار چاغی آریغین-یورغون ائوه گلیردیم خیاباندا آغیر تیخاج وار ایدی. ماشینلار یاواش- یاواش گئدیردیلر. قاباغیمداکی پرشیا ماشینی بیردن تورموزا باسینجا دالدان اونا توخوندوم. آشاغی آتلاندیم. ائله بیر شئی اولمامیشدی. پرشیاداکی لاردا ائندیلر. دؤرد گنج اوغلان ایدیلار. ساغ الیمی دوشومه قویوب بیر آز اگیلهرک:- باغیشلایین تقصیر منده ایدی، خسارتیز نئچه اولسا حاضیرام وئریم- دئدیم. کئچی ساققاللی پرشیانین سوروجوسو حیرصلی – حیرصلی قیشقیردی:
- ای بر پدرت لعنت افراسیاب!
" ائله بیل ،منی بیر آیریسی ایله یانلیش توتموش " دئدیم اؤز- اؤزومه سونرا:
- ببخشید آغا من افراسیاب نیستم ایسمی من مش اسماعیل است.
گئچی ساققال اوغلان سایمازیانا :
- تورو نمی گم جد اعلایتونو میگم – دئدی سونرا دا بیر ایکی دنه کیفیر سؤز افراسیابین بؤیرونه دوگونلهدی.
چاش- باش قالمیشدیم. اوغلانین نه دئدیگینی ایچ ائلهیه بیلمیردیم. بیرآز دوشوندوم . بیردن هیندی فیلیملرده کی کیمی قاییتدیم اوتوز- اوتوزبئش ایل قاباغا. شاه زامانی، اورمو رادیوسوندا شاکری آدلی بیریسی هر آخشام شاهنامه نین ناغیللارینی دئیردی. بو ناغیللاری چوخ خوشلادیغیمدان هر گون اونلارا قولاق آساردیم. بیردن سانکی یاتمیش ایدیم ، اویاندیم. بو ناغیللاردا افراسیاب تورکلرین شاهی، بؤیوگو ایدی. بونو خاطیرلایینجا قانیم بئنیمه داشلاندی. گؤزلریمی یوموب آغزیمی آچدیم:
-اولان روستمین آغزینی سـ...
اونون آروادینی ...
اونون دده سی نین سومویونو....
سهرابین قانینا ایشیییم، اونون نوشداروسونا سیچیم...
گنجلر یامانلاری ائشیدجک اوستومه یومولدولار.فیرلانان یومورق اولدو آتیلان تپیک. مامورلار اوزومه بیبرلی اسپری فیشقیراندا اؤزومه گلدیم. یولدان گئچنلر، دؤرد فارسین بیر یاشلی تورکله ووروشدوغونو گؤرونجه ساواشا قاتیشاراق گنجلری دؤیوب پرشیانی دارما- داغین ائتمیشدیلر. بیزی پولیس ایداره سینه آپاردیلار.گتیرمزلیکدن پولیس ایدارهسینین رئیسی، روستم و گنجلرله همشهری چیخدی! نه باشیزی آغریدیم. پولیس ایدارهسینده حلل اولا بیلن پرونده نی، "بو موضویا یئتیشمک بیزیم صلاحیبتیمیزده دئییل" دئیه آدی یوخ ایداره سینه گؤندردیلر....
مش اسماعیل یئنه سیگار آلیشدیردی. قوناقلارین بیری دؤزمهییب، " اورادا نه اولدو؟" دئیه سوروشدو. مش اسماعیل توستونو بورنون دلیکلریندن ائیشیگه بورولایاراق سؤزونون آردینی توتدو:
- هئچ اورادا پوخو قویدوق سبده. مملکتده، تورکلرله فارسلارین آراسینی وورماق ، ایغتیشاش سالماق گوناهینی، بیلدیگیز کیمی بوینوما قویدولار، خولاصه پان تورکیست دئییلن شئیین کوت - شالوارینی اگنیمه بیچدیلر. یولداشلار ساغ اولسونلار اونلارین کؤمگی ایله ضامینه بوراخیلدیم. پرونده نی دادیگاها گؤندهرهجکلر. گؤرهک دادیگاه نه حوکم وئریر. هله هله گؤزلهملیییک...
واخت گئچمیشدی. قوناقلار آیاغا قالخیب دیل-آغیز ائدهرک مش اسماعیللا ساغ اوللاشدیلار. هامیدان سونرا من چیخدیم . قاپی آغزیندا مش اسماعیل دان سوروشدوم:
- مش اسماعیل بو آرادا گوناهلی کیمدیر؛ نییه باشیمیزا بو اویونلار گلیر؟
مش اسماعیل الینی چیگنیمه قویوب گولومسهیرک دئدی:
- گوناهلارین هامیسی سازمانی میللین بوینونا دیر! چومچه قازانا دگنده بو کؤپک اوغلولار تئز بیر قطعنامه چیخاردیرلار آنجاق نئچه مین ایللیک ایران - توران ساواشینا بیرجه دنه بئله اولسون قطعنامه صادیر ائلهمهییبلر هم بیزیم جانیمیز قورتولسون هم بو فارسلارین!
1391/1/14
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
آرتیق گئج اولوب!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر یئنه خالاخانیم ایله دالاشیب ائوین آمبارینا سیغینمیشدی. درین-درین دوشونجهلره دالمیشکن بیردن گؤزو قاب-قاجاغین ایچینده سئحیرلی چیراغا ایلیشدی. چیراغی گؤتوروب سیلدی، ایچیندن بیر جین چیخدی:
- دیله دیلگینی!...
آرزو- دیلک سؤزو گلینجه ایسکندر بوتون بدبختچیلیکلرینی اونودوب فیکری آنایاسانین 15.نجی مادهسینه گئتدی:
- 15.نجی مادهنی یورولوگه گتیره بیلرسن، بیزیم اوشاقلار آنادیللرینده یازیب اوخوماق ایستهییرلر؟!
جین اوزونتو ایله باشینی توولادی:
- آرتیق گئج اولوب!...منیم الیمدن بیر ایش گلمز!.. سیز اوتوز سککیز ایل بوندان قاباق بونون فیکرینده اولمالییدیز!!
- ....
مادی سیخینتیلار ایسکندرین یادینا دوشدو:
- منی پوللو ائلهیین!.. گونده پول اوستونده خالاخانیم ایله ساواشیرام!..
جین قاققاناق چکیب گولدو:
- قا..قا..قاه.. رحمتلیگن اوغلو سن نه فیکر ائلهییرسن؟... من پولو هارادان گتیریم؟!.. خزانه بوشدور؛ بوتون پول-پارانی مدیرلر آلتلارینا چکیبلر!!..
- ...
ایسکندر یئنه دوشونجهیه دالدی، بیردن الینی آلنینا چالدی:
- تاپدیم!!.. بیلیرسنمی جین آغا؟! سحردن آخشاماجان ائشیکده کل کیمی چالیشیرام، چابالاییرام. آروادیم ایشلهدیگیمی، زحمت چکدیگیمی گؤرمور؛ یئییر، ایچیر، یاتیر، قدریمی بیلمیر، آرغین- یورغون ائوه قاییداندا بیر آجی چای بئله قاباغیما قویمور. اولسا، بیر مدّت منیم یئریمی آروادیمین یئری ایله دگیشدیرهسن بلکه قدر-قیمتیمی آنلاسین.
جین الینی باغرینا باساراق، "باش اوسته" دئدی.
کئفلی ایسکندر سحر اویاندیقدا گؤردو یئری آروادی ایله دگیشیب. خالا خانیم دوروب ایشه گئتدی. ایسکندر ایسه ائوی ییغ- ییغیشدیر ائلهیهرک سیلدی، سوپوردو. اوست- اوستونه قالانمیش کیفیر پالتارلاری یویوب آریتلادی. ناهاری پیشیریب اوجاغا آسدیقدان سونرا اوشاقلاری گؤتورب مدرسهیه آپاردی. خالا خانیم آخشام چاغی دونقولدانا- دونقولدانا ائوه قاییتدی. ال- اوزونو یویونجا ایسکندر سوفرانی آچدی. خالا خانیم بیر ایکی تیکه یئیر-یئمز، "هانی بونون دادی- دوزو؟!" دئیه قیشقیردی باشینا. ایسکندر ایستهدی دئسین:" یاغیمیز قورتولوب" دئیه بیلمهدی، خالا خانیم سیللهنی یاپیشدیردی آغزینا.
بئلهلیکله بیر آی گئچدی. ایسکندر بو دورومدان یورولموشدو آرتیق. آمبارا گئدیب جینه دئدی:
- جین آغا!!... آرواد ایشی ده آسان دئییل! منی اؤز یئریمه قایتار!
جین باشینی آشاغی سالدی:
- اسکندر باجی! .. آرتیق گئج اولوب!... الیمدن بیر ایش گلمز!.. سیز اوّلدن بونون فیکرینده اولمالییدیز!...
ایسکندرین اورهگی اوزولدو:
- نئجه الیمدن بیر ایش گلمز؟!... نییه گئج اولوب؟!...
جین دیلینی چئینهیه- چئینهیه آچیقلادی:
- آخی سیز حامیلهسیز!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
ترکیِ آذریِ فارسی(ایرانی)
دوکتور جئری
اوچ-دؤرد گون بوندان قاباق بازاردا، اسکی قونشوموزلا اوز- اوزه گلدیم؛ قولتوغوندا قالین بیر پرونده وار ایدی. یئددی- سککیز ایل اولاردی بیلهسینی گؤرمهمیشدیم:
- خوش گؤردوک جناب "چشم خروس"..
- آااا.. بیزده سنی خوش گؤردوک دوکتور!!..
قوجاقلاشدیق. اؤپوش- گؤروشدن سونرا گیلئیلندیم:
- قونشو! بئله ده اولماز.. بیر یوللوق بیزی اونوتدون هااا...
قولومدان یاپیشیب آغاجین کولگهسینه چکهرک سیزیلدادی:
- اؤزون یاخشی بیلیرسن دوکتور! ایندی هامی اؤزونه دوموکدور.. قارداشین قارداشدان بئله خبری یوخدور!!..
سؤزلرینی اونایلایاراق پروندهیه ایشاره ائلهدیم:
- هله هارایا بئله؟!..
گولومسهدی:
- سیجیللی ایدارهسینه گئدیردیم..
- نه یاخشی؟!
- سوی آدیمی دگیشدیرمک ایستهییرم.
شاشیردیم:
- سوی آدینی دگیشدیرمک ایستهییرسن؟!!.. سوی آدینکی لاپدا یاخشیدیر!!.. گؤزل بیر گول آدیدیر.. هله خوروزون گؤزو دونیادا ان گؤزل گؤزلردندیر؛ ایتی، ابهتلی!...
قاققاناق چکیب گولدو:
- ائلهبیل خبرین یوخدور.."چشم خروس"-ی چوخداندیر دگیشدیرمیشم.. ایندی سویآدیم "جنگی"دیر..
هوروت- هوروت اوزونه باخینجا سؤزونو سوردوردو:
- دوزونو ایستهسن،مدرسهده اوشاقلاریمی سوی آدیمیزا گؤره لاغا قویوب گولوردولر. منده تصمیم توتدوم دگیشدیریم. البته مندن قاباق نیظامی اولان قارداشیم سوی آدینی دگیشیب "جنگی" قویموشدو. منده سیجللی ایدارهسینده ایشلر تئز یولونا دوشسون دئیه ائله "جنگی" آدینی قبول ائلهدیم.
دوداقلاریمی بوزوشدورهرک سوروشدوم:
- ایندی ده "جنگی" -نی دگیشدیرمک ایستهییرسن؟!.. اولمایا ایش- گوجون یوخدور؟!!
اوزونتو ایله فیسیلادادی:
- "جنگی" سوی آدینی سئچدییگیمیز گوندن، بیزی لاغا قویانلارین سایی بیر ایدی اولوب ایکی!!..
قاریشدیردیم:
- داها "جنگی" آدینین نهیینی لاغا قویورلار؟!!
باشینی آشاغی سالدی:
- خالقین آغزینی باغلاماق اولمورکی، ایندی مدرسهده، محلهده بیزه "جنگی خوروز" دئییرلر!
گولمهییمی زور ساخلادیم:
- اوندا دیقتلی اول بوکز یاخشی بیر سوی آد سئچهسن!
ساعاتینا باخا-باخا دئدی:
- ائلهدیر.. یاخشی بیر آد سئچمیشم، ایدارهده قبول ائلهییب، بیلمیرم بیلیرسن یا یوخ؛ بیزیم آتا-بابا قوللوغوموز زرگرلیک ایدی، منده "زرگری" سوی آدینی اؤزوموزه سئچمیشم!
ایستهدیم دئییم؛ "بو آدی دا سئچمه، بیر-ایکی ایل سونرا بونودا دگیشهجکسن" ماجال وئرمهدی ساغ اوللاشیب گئتدی.
"جنگِ زرگری" گئتدیکدن سونرا اؤز- اؤزومه دئدیم:
- بیز نئجه ده قونشوموزا اوخشاییریق!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر