+0 به‌ین
جمعیّتین چوخالتماسی اوچون یئنی تدبیر
دوکتور جئری
بوگونلر یئنی یارانمیش(داها دوغروسو یارادیلمیش) ایتقیصادی بؤحران اوزوندن عوموم میلّت گئجه چؤرگینی تاپماقدا چتینلیک چکمکده ایکن، حاکیمیتین خالقین معیشت مسئله‌لرینی دوشونمک یئرینه، اؤلکه اهالیسی‌نین سایینی آرتیرماغا چالیشماسی تنقیدچی‌لرین چاشقین‌لیغی و اعتراضینا سبب اولوب.
بیز بو یازیمیزدا بو مؤوضونو علمی یؤندن آراشدیرماغا چالیشاجاغیق:
ایران طبیعی قایناق‌لار باخیمیندان دونیانین ان زنگین اون اؤلکه‌سیندن بیری ساییلیر، بونا گؤره اهالی‌نین هر دوروم و وضعیتده ریفاه و راحاتلیق ایچینده یاشاماماسی اوچون هئچ بیر سبب یوخدور. سوروشولا بیلر: بئله‌ایسه نییه ایران خالقی گونو-گوندن فقر وفلاکته طرف سوروکلنیر؟ سورغونون جاوابی چوخ ساده‌دیر: ایراندا یارانان فقر و فلاکت صونعی‌دیر، یعنی حاکیمیتین اؤز ایشی‌دیر! سببی ایسه جمعیّتی چوخالتما برنامه‌سی‌دیر.
بوتون سوسیولوق‌لارین فیکرینجه، فقر ایله جمعیّت بیرباشا(موستقیم) علاقه‌ده‌دیرلر، باشقا دئییشله هر توپلومدا هرنه قدر فقر و فلاکت چوخدورسا جمعیت ده اوقدر چوخدور! بونا ثوبوت جمعیّتلی اؤلکه‌لرین چوخونلوغونون فقیر اؤلکه‌لردن تشکیل تاپماسی‌دیر.
ایراندا، «انسان‌لار و خرچنگ‌لر» کیتابی ایله تانینان آدلیم برزیللی یازیچی ژوزوئه دو کاسترو آراشدیری‌لاری‌نین بیرینده یازمیشدی:
فقر ایله جمعیتین علاقه‌سینی آراشدیرماق اوچون عئینی شرایطده اولان بیر سورو سیچانی ایکی بؤلومه آییراراق بیرینجی قیدا باخیمدان تام بسله‌یه‌رک، ایکینجی ایسه اؤلمه-دیری ساخلایاراق لابراتوار محیطینده نظر آلتینا آلینمیشدی. بیر مودّتدن سونرا الده ائتدیلن سونوجلار چاش-باش ائدیجی ایدی: تام بسله‌نن سیچان‌لارین جمعیتی آزالمیش آنجاق اؤلمه-دیری قوشول‌لار آلتیندا ساخلانیلان سیچان‌لارین جمعیتی قات-قات آرتمیشدی...
سونوج
یوخاریدا قئید ائتدیکلریمیزه اساسلاناراق ؛ حاکیمیت اؤلکه‌نین جمعیتینی چوخالتماق اوچون صونعی اولاراق فقر و فلاکت یاراتماقلا یئنی تدبیره باش وورموشدو.
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
یوخسول و وارلی‌نین گؤزوندن یئنی یارانه‌لر
دوکتور جئری
یوخسول گؤزوندن:
دونن آخشام چاغی کوچه‌ده قونشوموز مشدی
خوجاوئردی ایله قارشی قارشی‌یا گلدیم. مشدی ال آراباسی اوستونده یئرآلما-سوغان
ساتماقلا دوققوزباش عاییله‌سینی گئچیندیریر.
شوخلوقجا بیله‌سینه دئدیم:
- مشدی! موشتولوغومو وئر، گلن آیدان
دؤولت حسابیزا ایکی-اوچ میلیون تومن پول تؤکه‌جک، داها لازیم دئییل بو یاشدا گئدیب
ایشله‌یه‌سن. بختور! ائوده اوتوروب «عدالتین شیرین مزه‌سی»-نی داداجاقسان!
مشدی خوجاوئردی آجی-آجی گولومسه‌ییب دئدی:
- موللایا دئدیلر؛ عزرائیل اوشاق
پایلاییر. جاواب وئردی؛ عزرائیل بیزیم اوشاغی الیمیزدن آلماسین اونون اوشاق پایلاماسینی
ایسته‌میریک!
وارلی‌نین گؤزوندن:
بیزیم بیر قیزیلچی قونشوموز وار. یارانه‌سی‌نین
کسیلدیگینی ائشیتدیم. ساتاشماق اوچون دوکانینا گئدیب بیله‌سینه دئدیم:
- یارانه‌نین کسیلدیگینه چوخ اوزولدوم.
گئنه بیز یارانه آلیب گئچینه‌جه‌ییک، بیلمیرم سیز یازیق‌لار نه ائده‌جکسیز؟
قیزیلچی قونشوموز دیشلرینی آغارتدی:
- عوضینده بیزده دؤولتین
باشینا بؤرک قویموشوق خبری یوخدور!
چاشقیلیقلا سوروشدوم:
- نه بؤرکی!؟
گوله-گوله دئدی:
- کورونا زامانی دؤولت بیز
قیزیلچی‌لارا نئچه میلیون وام وئریب قیسط‌لارینی یارانه‌میزدن چیخیردی، ایندیکی
یارانه‌میز کسیلیب بدبخت دؤولت قیسط‌لارینی هارادان چیخاجاق؟!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
بورج
دوکتور جئری
بیلدیر، قدیم قونشوموز قلئیچی مورتوض «اوچ گون سونرا قایتاراجاغام»-دئیه مندن بئش میلیون تومن بورج آلدی. اونون اوچ گونو اولدو بیرهفته، بیر‌آی، بیر ایل، بورجو گئری قایتارماقدان خبر اولمادی. اونو هر گؤردوگومده بیر بهانه گتیریب بورجونو اؤده‌مکدن بویون قاچیردیردی؛ بیرگون دئییردی آروادی خسته‌خانادا یاتیرتمیشام الیم بوشدور، بیرگون دئیردی، ائو یییه‌سی اثاث‌لاریمی ائشیگه تؤکوردو مجبور اولدوم رهنی آرتیرام، بیرگون دئییردی نئچه واختدیر ایشمی الدن وئرمیشم، بیر گون دئیردی ایش صاﺣابی پولومو وئرمیر، بیرگون دئیردی...
اوزون سؤزون قیساسی، آرتیق اونون یالان‌لاریندان جانا گلمیشدیم، اؤز-اؤزومه دئدیم بو کز یاخاسی الیمه گئچسه داها بوراخمایاجاغام. گئچن جومعه آخشامی گونو بازاردا گزرکن بیردن اونو گؤردوم، تله‌سیک هارایاسا گئدیردی. آرخادان بیر-ایکی یول سسله‌دیم، اؤزونو ائشیتمزلیگه ووردو. یئیینله‌شیب دالدان الیمی چیگنینه قویدوم. دؤنوب منی گؤرونجه گولومسه‌ییب دیلینی ایشه سالدی:
- ﺣلال‌زاده‌سن یولداش! ائله ایندی سنین بورجون اوچون داواخانایا گئدیردیم...
بازار ایچینده قلئیچی مورتوضون باجاناغی‌نین داواخاناسی وار. اؤز-اؤزومه دئدیم، یقین کیشی گئدیر اوندان بورج آلیب منیم بورجومو وئره!
سئوینه-سئوینه سوروشدوم:
- گئدیرسن اوندان پول آلاسان
قاشلارینی یوخاری آتدی:
- یووو.. گئدیرم اوندان دورقوزاق داواسی آلام
بو جاوابدان اولدوقجا قیزدیم:
- آغ‌ساققال کیشی اوتانیب خجالت چکمیرسن من بورجومو ایسته‌ییرم سن...
سؤزومو کسدی:
- آند اولسون دده‌لیگیم عزیز جانینا ائله سنین بورجونا گؤره گئدیرم دورقوزاق آلام.
چاشقینلیغیمی گؤرونجه آیدینلیق گتیردی:
- قادان آلیم! ائله بیل سنین خبرلردن خبرین یوخدور، ایسلامی ﺣؤکومتیمیز بوندان بئله دونیایا گلن هر اوشاغا ایگیرمی میلیون تومن وام وئره‌جک، دوعا ائله بیزیمکی جمیک اولسون اوندا سنین بورجونو اوسته‌لیگی ایله برابر قایتاراجاغام.
حیرصدن قاققاناق چکیب گولنده قلئیچی مورتوض آرتیردی:
- گول .. گول.. ایندیکی طلبین دورولدو نییه گولمه‌یه‌سن!؟
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آللاه یا بنده؟!
دوکتور جئری
آخشام اوستو ایدی. دوست‌لارلا کندین قهوه‌خاناسیندا اوتوروب هر زامانکی کیمی اؤلکه‌نین آغیر ایقتیصادی دورومونا گؤره دارتیشماقدا ایدیک. اوستاد دفتری اؤفکه‌لنمیشدی: "سیزجه بو دوزدورمو ایسلامی مملکندیمیزده بیری آج، بیری توخ اولا؟ بیری ائولی، بیری ائوسیز اولا؟ بیری ایشلی، بیری ایش‌سیز اولا؟ بس عدالت هارادادیر؟ بس ائشیدلیک نئجه اولدو؟ نییه ایسلامی مملکندیمیزده آللاهین قانون‌لاری دوزگونجه ایجرا اولونمور؟!"
دانیشیغین قیزغین چاغیندا، بیردن اوزاقدان کندیمیزین آغ‌ساققالی موللا نصرالدینین لؤهله‌یه-لوهله‌یه گلدیگینی گؤردوک. بئلینده یئکه بیر چووال داشیییردی. خرمنلیکده اوینایان اوشاق‌لار، موللانی گؤرونجه اویون‌لارینی بوراخیب اونو دؤوره‌له‌دیلر. "موللاعمی! چووالیندا نمنه وار؟"-دئیه اوشاق‌لارین بیری سوروشدو. موللا چووالی یئره قویوب الی‌نین دالی ایله آلینی‌نین تری سیله-سیله،"جَویزدیر"-دئدی. بالاجا بیر اوغلان، "موللاعمی! او جَویزلردن بیز ده وئر دااا!"-دئیه یالواردی. کؤنلو-گؤزو توخ اولان موللا گولومسه‌یرک اوزونو اوشاق‌لارا توتوب دئدی: "اولسون گول‌بالالاریم! سیزه بو جَویزلردن پایلایاجاغام آنجاق پایلامادان قاباق سیزدن بیر سورغو سوروشاجاغام". اوشاق‌لار بیرآغیزدان،"سوروش"- دئیه قیشقیردیلار. موللا گولومسونوب سوروشدو: "اوشاق‌لار سیز ایسته‌ییرسیز من جَویزلری سیزین آرانیزدا آللاه قانونی ایله بؤلوشدورم یوخسا بنده قانونی ایله؟". اوشاق‌لارین ان بؤیوگو، "استغفرالله! استغفرالله! موللاعمی بو نه سؤزدور دانیشیرسیز؟!.. البته‌کی آللاه قانونی ایله بؤلوشدورملی‌سیز!"-دئیه یانیت وئردی. موللا اوبیری اوشاق‌لارا دؤندو. اوبیری اوشاق‌لار دا ان بؤیوک اوغلانین سؤزلرینی باش ساللاماقلا دوغرولادیلار. موللا گولوب چووالین آغیزینی آچدی. الینی چووالا سوخوب ایکی اوووج دولوسو جَویز چیخاردیب اوشاق‌لارین بیری‌نین اتگینه تؤکدو. اوشاق سئوینجدن گولدو. سونرا موللا اوشاق‌لارین کیمینه اوچ دنه، کیمینه بئش دنه، کیمینه اون دنه، کیمینه ایسه ایکی-اوچ پوک جَویز وئردی. سیرا ان بؤیوک اوغلانا چاتینجا موللا آیاغا قالخیب بیردن اوغلانین قولاغی‌نین دیبینه بیر شیلله ایلیشدیردی. موللانین بو گؤزله‌نیلمز حرکتیندن اوغلان شاشیردی. گؤزلری دولدو. آزقالا آغلایاجاقدی. "موللا عمی! جَویز وئرمیرسن، وئرمه. نییه به ووروسان؟!" ـ دئیه اوغلان سیزیلدادی.موللا فیلوسوفجاسینا آچیقلادی:
- "اوغلوم! مندن اینجیمه آللاهین قانونو ائله بئله‌دیر! پایلایاندا، کیمینی گولدورو، کیمینی آغلادیر، کیمینه آز، کیمینه چوخ وئریر، کیمینه ایسه هئچ نه وئرمیر! اگر سیز مندن ایسته‌سه‌ایدیز بنده کیمی جَویزلری بؤلوشدورَم، اینانین هره‌نیزه بیر قوچ اوْووج جَویز وئره‌جک ایدیم!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
ایشله‌مه‌ییب، یئیه‌سن!
دوکتور جئری
گئچن جومعه آخشامی شیخ آغا بیزی ایفطار یئمگینه قوناق چاغیرمیشدی. یانیمدا چوخ شخصیتلی و خوش گئیینیشلی بیری اَیلشمیشدی. دوغروسو او تانیشلیق وئرمه‌سه‌‌ایدی من بیله‌سینی تانیمایاجاق ایدیم. او، منیم اوشاقلیق دوستوم ایبیش ایدی. ایبیش چوخ ساده بیر اوغلان ایدی، آوارانین تکی ایدی، الیندن بیر قیرانلیق ایش گلمزدی، سحر قاباغینا ایکی قوتور گئچی قاتسایدیلار یقین آخشام بیرینی ایتیره‌جک ایدی. محلّه‌ده هامی اونو اله سالاردی، بیله‌سینه "رئیس" دئیه لاغا قویاردیلار. آنجاق بونونلا بئله، یئنه هامی اونو اورکدن سئوردیلر. او چوخ سئویملی و مهربان بیریسی ایدی. آناسی‌‌نین خئیردوعاسی همیشه اونون آرخاسینجا ایدی؛ "بالا! آللاهدان ایسته‌ییرم؛ ایشله‌مه‌ییب یئیه‌سین!"
اویان-بویاندان، اوشاقلیق خاطیره‌لریندن دانیشاندان سونرا بیله‌سیندن سوروشدوم:
- دوغردان ایبیش آغا! دئمه‌دین نه ایش گؤرورسن؟
گولومسه‌ییب دئدی:
- سونوندا آنامین خئیردوعالاری نتیجه‌سینی وئردی، ایشله‌مه‌ییب یئییرم!
بیردن فیکریم پیس بیر یئره جایدی. اسکی‌لر آنالار ایستکدن اوشاق‌لارینا ایشله‌مه‌ییب یئیه‌سن دئیه دوعا ائدیردیلر آنجاق بیلمیردیلر، تکجه زیندانا دوشن اینسان‌لار ایشله‌مه‌ییب یئییرلر!
اوتانا-اوتانا فیکریمی اونونلا پایلاشدیم . قاققاناق چکیب گولدو:
- یوخ.. زیندان زادا دوشمه‌میشم!
سونرا آتیردی:
- من ایکی ایلدیر یوخاری اؤرت‌باسدیر ماحالی‌نین اوستانداری اولموشام!
چاش-باش اولدوغومو گؤرونجه آچیقلادی:
- نه قدر آنام ساغ ایدی اونون معاشی ایله گئچینیردیک، ایکی ایل بوندان قاباق آنام فوت ائله‌یینجه چاره‌سیزلیکدن داییم شیخ آغانین یانینا گلیب اوندان ایسته‌دیم منه بیر ایش تاپسین. او دا منه بیر حؤکم یازیب دئدی: گئت یوخاری اؤرت باسدیر ماحالی‌نین اوستانداری اول. دوزونو ایسته‌سن من داییما دئدیم؛ دایی! بو چوخ آغیر بیر مسئولیتدیر. سیز ده منی یاخشی تانییرسیز، من گئدیب اورادا بیر ایش گؤره بیلمه‌رم!
ماراقلا سؤزونو کسدیم:
- دایین نه دئدی؟!
- داییم دئدی؛ بیز سنی اورایا گؤندرمیریک گئدیب اورادا بیر ایش گؤره‌سن، بیز سنی اورایا گؤندریریک گئدیب اورادا بیر ایش گؤرمه‌یه‌سن!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر