یاد مدرسه
دوکتور جئری
باشیم آغاریب یاشیم گئچسهده، هر ایل پاییز یاخینلاشدیقدا، بلیرسیز بیر سیخینتی ایچیمه، اورگیمه دولور. گئجهلری قارا باسیب کابوس گؤرورم. مدرسهیه گئتمه کابوسو! گئنه آنام الیمدن یاپیشیر یاد دیللی، یاد مدرسهده منی یالقیز بوراخیر. هویوخورام، قورخورام... موعللیم فارسی کیتابینین قیراغی ایله باشیما تاققیلداداراق،" سن هاچان آب-ی اؤیرهنهجکسن اوغلان؟!" دئییر. آغلاییرام؛ آغلاماغیمین سسیندن اویانیرام...
فارس دیلی قورومون باشقانی بیر کره دئمیشدی: ایراندا یاشایان بوتون ائللر فارس دیلینی ایستک، سئوگیلری اوزوندن اوخویوب اؤیرنیرلر!! بو اؤلکهده هامی فارس دیللینی سئوگی- ایستک اؤزوندن اؤیرنسهلرده، بو دیلده اؤلمز اثرلر یارادسالاردا، اعتراف ائتمهلییم؛ من بو دیلی سئوگی- ایستک اوزوندن یوخ سیلله- تپیک زورونا اؤیرنمیشم!
یاشیم یئددییه چاتاندا، آتام چالیشماق اوچون غوربت ائله گئتمهلی اولدو. یولا سالدیغیمیزدا آتام باشیمی تومارالایاق:
- اوغلوم! آرتیق یئددی یاشا دولوبسان، بو ایل مدرسهیه گئدهجکسن! گئت اوخودا آدام اول!- دئدی.
آتام بو سؤزلری دئینده من بیلمیردیم؛ آدام اولماق اوچون گرهک "سو"-یا "آب"دئیهسن، "چؤرهگ"-ه "نان"!
آتامین قیواناراق سؤیلهدیگینه گؤره، اونون آلتی کیلاس ساوادی وار ایدی؛ اودا قدیم ساواد! بو ساواد ایله او همیشه چولونو سودان چیخاردا بیلمیشدی!
پاییزین ایلک گونو آنام الیمدن یاپیشیب منی یاد دیللی، یاد مدرسهده یالقیز بوراخدی. هویوخموشدوم، قورخموشدوم.. دینیب دانیشمیردیم...
بئش- اون گون جیزما- قارا ائتدیکدن سونرا، بیر گون موعللیم فارسی کیتابیندا شورولدایان سویو بیزه گؤستریب دئدی:
- اوشاقلار بو " آب" دیر!
هامیمیز بیربیریمیزین اوزونه باخدیق؛ بو کی "سو" ایدی!
ایکی هفته سونرا، موعللیم منی سیاه تخته باشینا چاغیردی. تختهده " آب" یازمیشدی. منه دئدی: "هوججوله". هوججولهیه بیلمهدیم. اؤزو هوججولهدی:
- آاااا...........ب ب ب... آااا... ب ب ب...
سونرا سوروشدو:
- ایندی ایکیسی بیرلیکده نه اولار؟!
دئدیم:
- سووو...
موعللیم آجیقلی- آجیقلی فارسی کیتابینین قیراغی ایله باشیما تاققیلداداراق،" سن هاچان آب-ی اؤیرهنهجکسن اوغلان؟!"-دئدی. آغلادیم؛ آغلادیم... اؤزومه گلدیکده گؤردوم شالواریما ایشهمیشم. آیاغیمین آلتی گؤللنمیشدی. اوشاقلار گولوردولر...
اوزگون- ازگین ائوه یئتیشنده، آنامی قوجاقلاییب هؤنکور- هؤنکور آغلایاراق دئدیم:
- آنا.. من داها مدرسهیه گئدمهیهجگم!..
آنام اولانلاری آنلایالی بوینومو قوجاقلاییب اوزومدن اؤپه- اؤپه دئدی:
- نه تئز آتان سؤزلرینی اونوتدون!.. آتان سنه دئمهدی؛ گئت اوخو آدام اول؟!.. مدرسهده آدامی دؤیرلر، سؤیرلر... سن ائله بیلیرسن آتان آلتی کیلاسی نئجه اوخویوب؟! سن بیلمیرسن مدرسه گئتمهسن، آتان غوربتدن قاییداندا منی ده چاپار سنی ده؟!!.. دئمز؛ آلتی کیلاسلی ددهنین اوغلو نییه ساوادسیز قالیب؟!...
آتامین آلتی کیلاس ساوادی آغزیمی اگدی، قراریمدان واز گئچدیم. او زامان بیلسهیدیم آتام آلتی ایل، تکجه "اوّل" کیلاسی اوخویوب آیاغیمی یاد مدرسهیه قویمازدیم!
آنام یوشدوغومو گؤرونجه سوروشدو:
- گول بالام صاباح مدرسهیه گئدهجکسن؟
گؤزلریمین یاشینی سیله- سیله گولومسهدیم:
- هه..آنا گئدهجگم آنجاق سندن بیر ایستگیم وار!
- نه ایستگی گول بالام؟!
- صاباح مدرسهیه گئدنده منی موشامبا تومان ائلهیهسن!!
آنامین شاشیردیغین گؤرونجه آرتیردیم:
- "آب" درسینی اوخویاندا آلتیما ایشهدیم، صاباح "نان" درسینی اوخویاجاغیق قورخورام اوندا اؤزومو باتیریم!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
بالاخانیمدان سوروش!!
دوکتور جئری
اوستاد دفتری دئیینمه توتموشدو. کیمسهیه ماجال وئرمهدن ویر-ویر تؤکوردو:
- نییه اؤلکه بودجهسینین چوخونو مرکز اؤزونه گؤتورور؟... نییه ایش یئرلرمیزین چوخو فارسستاندادیر؟...نییه تلویزیون کاناللاریمیزین، یوزه دوخسان دوققوزو رسمی دیلین خدمتیندهدیر؟... نییه مدرسهلریمیزده تکجه فارس میللتینینین دیلی اوخونور؟.. نییه معدنلریمیز آذربایجاندان داشینیر؟...نییه بئیین- بیلکلریمیز تئهرانا کؤچورلر؟...نییه یوکسک ماعاشلار رئیسلر اوچوندور؟..نییه ...
نییهلری کسمهسه ایدیم اوستاد دفترینین سورغولاری بیتمهیهجکدی:
- دایان...دایان اوستاد!.. نییهلرینین جاوابینی بیلمک ایستهییرسن؟!
باشی ایله "هه" دئدی.
- گئت بالاخانیمدان سوروش!!
اوستاد دفتری آغیز- دوداغینی اگیشدیردی:
- بالا خانیم داها کیمدیر؟!!
- بالا خانیم قونشوموزدور؛ شیخ آغانین آروادی دیر..!!
هامی شاشقین-شاشقین منه باخینجا سوردوردوم:
- بیزیم بیر نردیوانمیز وار ایدی، یئری قاپینین دالی ایدی! قونشولاردان کیمسهیه نردیوان گرهک اولاندا گلیب آپارار، ایشینی گؤرندن سونرا گتیریب گئنه قاپینین دالینا قویاردی. سیراغا گون پاییز هیسی تؤکمکده ایدیک. نردیوان گرهک اولدو. قاپینین دالیندا دئییلدی!.. آرواد آغادان سوروشدوم:
- نردیوان هانی؟
چگینلرینی سیلکهلهییب:
- خبریم یوخدو!.. بیرآیدان چوخدور قاپینین دالیندا دئییل!- دئدی.
- گئت گؤر قونشولارین هانکیسی آپاریب گتیرمهییب؟!
یاریم ساعات سونرا الی بوش قاییتدی:
- قونشولارین هئچ بیرینده دئییلدی!
آجیقلاندیم:
- اولمایا بو میراتا قالمیش قاناد چیخاردیب اوچوب گئدیب گؤیلره؟!!..
بو آرادا اوغلوم جیرتدان قاپیدان گیردی ایچری.
- اده نردویواندان خبری یوخدور؟!
- بالاخانیم آپاریب!!
بالاخانیمگیلین ائولری دال کوچهدیر. آرواد آغایا باخدیم. اوزونو چئویردی اویانا. دال کوچهیه گئتمهمیشدی.
- جیرتدان بالام! تئز گئت نردویوانی آل گتیر، پول وئرهجگم دوندورما آلاسان هاااا...
بویون قاچیردی:
- گئدنمهرم... شیخ آغادان قورخورام!!
توز- تورپاق ایچینده اؤوزوم بالاخانیم گیله یولللاندیم. قاپیلاری یاریم آچیق ایدی. نردیوان قاپینین دالیندا ایدی!..زنگی چالدیم. ایچریدن بالاخانیم سسلندی:
- کیمسن؟!
قاپینی آرالادیم:
- حاجی خانیم منم!..گلمیشم نردیوانی آپارام.
بالاخانیم یاشماغینی آغیزینا چکیب دئدی:
- عیبی یوخدور آپار آنجاق ایشینی گؤرندن سونرا تئز گتیر قوی یئرینه!
گولمهگیم توتدو:
- حاجی خانیم! ائله بیل نردیوان بیزیمکی دیر هاااا...
بالاخانیم قاشلارینی چاتدی:
- سیزینکی اولسون دا... بیزه سیزدن چوخ لازیم اولور!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
قوناق
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوضون ددهلیگی شیخ آغا ناشتاولیق یئمکده ایدی آروادی بالاخانیم گولومسوندو:
- قوناق گلیر!
شیخ آغا یئریندن دیکلندی:
- نمنه؟..نمنه؟!... قوناق گلیر؟!!
شیخ آغا نه قدر قوناقدان زهلهسی گئتسهده، او قدر قوناقلیغا وورغوندور، طایفا-تیریقدا توی، یاس، زییارت، سوننت تؤرهنی اولاندا او همیشه سوفرهنین باشیندا اوتورار آنجاق ایندییهدک کیمسه اونون سوفرهسینین رنگینی بئله گؤرمهییب. قور-قوهوملار هر کزینده شیخ آغایا قوناق گئدنده باغلی قاپی ایله اوز-اوزه گلیب قاپی-قونشولاردان ،"شیخ آغا عراقا گئدیب.. شیخ آغا سوریهیه گئدیب...شیخ آغا..." خبرینی ائشیتمیشلر.
شیخ آغا، بالاخانیما هیرسلندی:
- سیز کیمین ایجازهسی ایله قوناق چاغیریبسیز؟!
بالا خانیم دیزینه تاپدادی:
- یاواش کیشی!!.. قوناق چاغیرمامیشیق...
شیخ آغا قوشقو (شوبهه) ایله بالا خانیمین اوزونه باخدی:
- هن به؟!...
- فینجانین اوزونده قورو چایی گؤرمورسن؟! بئلهاولاندا دئیرلر،" قوناق گلیر".
شیخ آغا بیر آز یوْشوُدو. ایکی بارماغینی ایله قورو چایی گؤتوروب دیلینینین اوستونه قویوب قورتولداداراق:
- ایندی گلمز!- دئدی.
سوفره ییغیشدیریلماقدا ایدی تئلفون زنگ چالدی. بالاخانیم دستهیی گؤتوردو. قلئیچی مورتوض ایدی، ترس آوادان آراییردی، نه دئییب نه ائشیتدیلر، بالاخانیم باشینا تاپدایا-تاپدایا باشلادی آغلاماغا. شیخ آغا نیگران اولدو:
- نه اولوب.. اوغلوم اسده بیر شئی اولوب؟!
بالاخانیم زاریلدادی:
- یوو... باجیم بیزه قوناق گلیردی یولدا یئر شوملاییب دوشوب پوخ قویوسونا!
شیخ آغا الینی ساققالینا چکیب دولوخسونموشجاسینا دئدی:
- انا لله و انا الیه راجعون
سونرا دوشوندو:
- آللاه درگاهان چوخ شوکور! بو گونون ده ناهار یئری چیخدی!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دینمه وئر!
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوض، قارداشلیغی شیخجا آغانین کنکورسوز آزاد دانیشگاهین "ایسلامی بیلملر" رشتهسینده قبول اولدوغو موناسیبتینه قوناقلیق وئرمیشدی. باشدا پروفئسور نصرالدین اولماق اوزره، سیرا ایله اوستاد دفتری، قودرت موعللیم ابولحسنی، قلئیچینین یئکه باجاناغی سرهنگ امیرتومان، کل اوغلان رضایی، عابباس ائلچین، اوستاد فرهیخته، اگلشمیشدیلر. قوناقلارین هامیسی گلمیشدی بیرجه حاج محمدعلی آغا برزگر یوبانمیشدی. قلئیچی مورتوض سورهکلی پئنجرهدن ائشیگه باخیردی. سونوندا حاج محمدعلی آغا دا تاپلیب گلدی. هامی آیاغا قالخدی. اؤپوش-گؤروشدن سونرا اوتاغین باشیندا پروفئسور نصرالدینین یانیندا بیلهسینه یئر گؤستریلدی. حاج محمدعلی آغا قاش- قاباقلی گؤرونوردور. قودرت موعللیم اؤزونو ساخلایا بیلمهییب ندنینی سوروشونجا دردی دئشیلدی:
- بئش آلتی گون بوندان قاباق اوزاق یئردن قوناقلاریم گلمیشدی. ائوین قاپیسینین کئیچک اولدوغونا گؤره ماشینی قاپیدا ساخلادیلار. سحر چاغی ائشیگه چیخاندا گؤردوم ماشین دؤرد تکرین آچیب آپاریبلار. دوغروسو قوناقلارین یانیندا لاپ باشی آشاغی اولدوم. بو گون گئدیب یئکه بیر قاپی آلیب گتیردیم. دیواری ییخیب قاپینی آسماقدا ایدیک، هارادانسا بیر مأمور تاپیلیب گلدی. " نه ایش گؤرورسوز؟"دئدی. "قاپینی یئکهلدیریک" دئدیم. مأمور دیللندی:"سیز کیمین ایجازهسی ایله قاپینی یئکهلدیرسیز، مگر مملکتین صاحابی یوخدور!" سونرا بیرآز یوموشالیب آتیردی: "ائلهدی اللی مین تومن!".
قلئیچی مورتوض دانیشیغین اورتاسینا آتلاندی:
- اللی مینی وئردین؟!
حاجی محمدعلی دوداغینی بوزوشدوردو:
- یوخ!!.. نییه وئرردیم!..
قلئیچی الینی دیزینه چالیب، "نییه وئرمهدین؟"- دئیه دانلایینجا، قوناقلار باشلارینی توولاییب، " جوج..جوج..جوج.." کیمی بیر سس آغیزلاریندان چیخارتدیلار.
اوستاد دفتری سوروشدو:
- سونرا نه اولدی؟
حاجی محمدعلی آرتیردی:
- هئچ..مأمور جیبیندن بیر کاغیذ چیخاردیب بیلمه وئریب دئدی؛ صاباح گلرسن ایدارهیه هر شئی اورادا بللی اولار.
قلئیچی مورتوض اوزونو باجاناغینا توتوب دئدی:
- سرهنگ!.. سیزین باشیزا گلن اویون حاجینین باشینا گلمهسه من هئچ زات بیلمیرم..باااااخ!
قوناقلار سرهنگه ساری دؤندولر:
- سرهنگ!...نه اویونو؟!!
سرهنگ أیری- أیری قئلیچی مورتوضا باخاراق فیسیلدادی:
- هئچ!.. دئمهلی دئییل!!
ماراقلانمیش قوناقلار ال چکمهدیکده سرهنگ سؤزه باشلادی:
اینقلابدان قاباق افسرلیک دانیشکدهسینی بیتیریب درجه آلدیغیمیز گون، یولداشیم ایسکندرله پادگانین یاخینلیغیندا اولان ایچکیدوکانینا گئدیب بو موناسیبتی قوتلاماق ایستهدیک. هله بارداقلاریمیزی چاخناشدیرمامیشدیق ایکی ژاندارما ایچری گیردیلر. ژاندارمالارین بیری استوار2 ایدی بیریسی ایسه گروهبان3. قوجا استوار بیزی گؤرونجه قاشی ایله گروهبانا ایشاره ائلهیهرک بیزیم میزین باشینا گلدیلر. استوار سوروشدو:
- جناب سروان بورادا نه قاییریرسیز؟!
دونقولداندیم:
- گؤرمورسن بوغازیمیزی ایستلاتماق ایستهییریک!
استوار یوموشاقجا دئدی:
- آمما اولماز قوربان!!...
من سینیرلندیم:
- نییه اولماز هلهکی اینقلاب اولماییب؟!!
استوار بیر آز دالییا چکیلهرک:
- من سیزین اؤزوزه گؤره دئییرم صاباح سیزه مسئله اولار! دئییب گروهبانا گؤز ائلهدی. گروهبان قاباغا گلدی:
- جناب سروان ایستهییرسیز صاباح سیزه مسئله اولمایا ییرمی تومن وئرین.
بو سؤزو ائشیتجک یوموروغومو میزین اوستونه تاپداییب قیشقیردیم:
- زور پولو ایستهییرسیز؟! مگر بو مملکتین صاحابی- قانونو یوخدور؟!
قوجا استوار قیشقیربغیما باغیرتی ایله قارشیلیق وئردی:
- نه سسینی آتیبسان باشینا، دور گؤروم پاسگاهااا...
یولداشیم ایسکندر پیچیلدادی:
- ییرمی تومنی وئر قورتولاق یوخسا ایش اوزونا چکهجک!
قیزیشدیم:
- یوخ اولماز.. بیزی پاسگاهدان قورخودورلار...بونلار گرهک بیزیم قاباغیمیزدا آیاق جوتلهییب چاس قووزایالار..
نه باشیزی آغریدیم؛ یاریم ساعات سونرا ژاندارمرینین پاسگاهیندا ایدیک. پاسگاهین رئیسی قوجا بیر ستوان3 ایدی. بیزی گؤرونجه سرتجه استوارین اوستونه قیشقیردی:
- مملکتین افسرلرینی نییه بورایا گتیریبسیز؟!
استوار دیل- دوداغینی دولاشدیرینجا گئنه قیشقیردی:
- تئز گئت گوزاریشینی یاز گتیر!
سونرا گولومسهیه-گولومسهیه بیزه اوتوراجاق بویور ائدیب سربازینا تاپشیردی ایکی چای گتیرسین. شیشهلهنه- شیشهلهنه یولداشیم ایسکندره گؤز باسدیم. هله چایلار گلمهمیشدی استوار گوزاریشی یازیب گتیردی قویدو میزین اوستونه. گؤزومون قیراغی ایله گوزاریشه باخدیم تکجه یاریم خط ایدی. گولمهگیم توتدو! رئیس گوزاریشی گؤتوردو. اوخویونجا بیر بیزه بیر کاغیذا باخدی، سانکی گؤزلرینه اینانا بیلمیردی سونرا یئنه بیر کاغیذا بیر بیزه باخدی. آلینی قیریشلانیب رنگی قیپ-قیرمیزی اولدو. کوف- کوف کوفولداماغا باشلادی. قورخویا دوشدوک گؤرهسن بو آللاهسیز او یاریم خطده نه یازیب رئیس بو حالا دوشدو؟! بیردن رئیس پاتلادی:
- اولان سیز اوتانمیرسیز؟... اؤلوب، اریمیرسیز؟ بو ایشلر نهدیر گؤرورسوز؟... او درجهلریزدن خجالت چکین؟...
نیگرانلچیلقیدان اؤلمکده ایدیک. یالوارجاسینا میزیلدادیم:
- آخی قوربان نه اولوب؟!
گوزاریشی اوزومه تولازلادی. کاغیذا باخدیم: "متهمین حین عمل شنیع لواط دستگیر شدند".
تر شیر-شیر آلنیمدان تؤکولمهگه باشلادی؛ جیم جیلاق سو اولدوم. ایسکندرین حالی مندن ده یامان ایدی. رئیس میزین دالیندا اوتوروب تئز- تئز بیر شئیلر یازماغا باشلادی:
اینجارسیز- اینجارسیز سیزیلدادیم:
- قوربان نه ائدیرسیز؟ سرکار استوار نه یازیبدیر یالاندیر، بؤهتاندیر؟! بیز...
سؤزومو کسدی:
- من بیلمیرم ... دادگاها یازیرام اورادا تکلیفیز بللی اولار...
ایسکندره دؤندوم:
- دادگاها گئتسک، تبرئه اولساقدا، اولماساقدا آبیریمیز گئدهجک!..
ایسکندر آغلامسینا-آغلامسینا رئیسه یالواردی:
- قوربان!... اولماز ییرمی تومنی وئرهک گوناهیمیزدان گئچهسیز.
رئیس ال ساخلاییب دئدی:
- ییرمی تومن ائشیگین قیمتی دیر.. پاسگاهین قیمتی اللی تومندیر اوغلوم!..
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر