ناموسلو كارمند

 دوكتور جئری

قَرا بُلِتِغْ ییلْ  اَجارْ

اُرُنْجْ بِلا ایلْ  اَجارْ   (1)

                 دیوان لغات الترك

   ایشیم اگری‌بوروق ایداره‌سینده دویونه دوشوب آچیلمیردی. دؤرد آی ایدی بیر ایمضا اوچون "بوگون گئت، صاباح گل" ائتمكده‌ ایدیم. احوالاتی اوستاد دفتری‌یه دانیشدیم. گولدو:

-‌ بو گل-گئتده نئچه جوت باشماق ییرتیبسان؟

-‌ اوچ جوت!..

-‌‌ اوچ جوتدن ایكی جوتونون پولونو رئیسه قیسدیرسایدین ایشین  ایندی‌یه‌دك یولونا دوشموشدو.

سؤزوندن شاشیردیم:

-‌ یانی سیز دئییرسیز  روشوه وئره ایدیم؟

-‌ بونا روشوه دئمزلر. حاققی ناحاق ائله‌مك اوچون پول وئرسن روشوه‌‌دیر. سنكی حقّی ناحقّ ائله‌مك ایسته‌میرسن؟!...

باشیملا "یوخ" دئیه‌رك سوروشدوم:

-‌  بس بو نه پولو دور؟!

-‌ بونا ایشی‌ توْوا میندیرمه پولو دئیرلر!

.....

سونوندا اوستاد دفتری منی قاندیرمیشدی. آخشام قارانلیغیندان یارارلاناراق رئیسه توْولاما پولو قیسدیرماق اوچون جامع مسجیدی‌نین قاباغیندا گؤزله‌ییردیم. رئیس مسجیددن چیخیب ماشینینا مینمك ایسته‌ینده  بیله‌سینه توش گلمیشجه‌سینه یاخینلاشاراق:

-‌ اوووه... جناب رئیس ..خوش گؤردوك سیزی! - دئدیم.

رئیس بیر آلتدان- بیر اوستدن منه باخاراق:

-‌ گئنه سیزسیز؟!- دئدی.

ال-آیاغا دوشوب پرونده‌نی قاباغینا آچاراق،" قوربان منی دولاندیر اوشاقلارین باشینا بونا بیر ایمضا آت..." دئدیم؛ پرونده‌نین آراسینا بیر اللی مین‌لیك قویموشدوم.

رئیس قاشلارینی چاتدی؛

-‌ بو نه‌دیر‍‍؟!...

-‌ قوربان بو توْوا میندیرمه پولو دور؛ لوطفن قبول ائله‌یین ـ دئیه یانیت وئردیم.

رئیس سرت-سرت:

-‌ آغا.. من ناموسلو بیر كارمندم.. روشوه آلمارام...-دئدی.

 اؤز-اؤزومه، "ائوین ییخیلسین اوستاد دفتری گؤر منی نه ایشه قویدون، ائویم ییخلیدی؛ بدبخت اولدوم.." دئییب تئز اوستادین تاپشیریغی‌نین ایكینجی آشاماسینا گئچدیم. جیبیمدن بیر آیری اللی مین‌لیك چیخاردیب پرونده‌‌‌‌نین آراسینا قویودوم.

-‌ قوررربان....من اؤلوم‌م!...

رئیس:

-‌ ‌دئدیم كی؛ من ناموسلو بیر ...

بیر آیری اللی مین‌لیك چیخارتدیم؛

-‌‌ سنی بالالاری‌نین جانی..

-‌ من ناموسلو....

سون اللی مین‌لیگیم ایدی..

-‌‌‌‌‌ من نامو....

دولوخساندیم؛

-‌ قوربان وار-یوخوم بودور نییه آلمیرسیز؟!

رئیس سینیرلندی؛

-‌ سیز ایجازه وئرمیرسیز من سؤزومو قورتاریم آغا!!.

-‌ بویورون..

-‌ من ناموسولو بیر كارمندم روشوه آلمارام، قوْی جیبیمه!

اتك یازیلار:

(1) قارا بولودو یئل آچار، دویونو  روشوه آچار.

آشاما: مرحله

اورونچ: روشوه

ایل: دویون، ایلمك

تاپشیریق: تكلیف

توش گلمك: راست گلمك

توْوا میندیرمك: سورعته میندیرمك، تسریع

دولوخسانماق: آغلاماق اوزره اولماق، بغض ائله‌مك

سرت: ایتی، زهمیلی

سینیرلنمك: عصبانی اولماق

شاشیرماق: تعجب ائله‌مك

قیسدیرماق: اوْوجونا باسماق

یانیت: جاواب

Yazan: Dr.Jery 

Qara bulıtığ yél açar

 Urunç   bilə él açar(1)

                               divan lüğatit Türk

     İşim əyriburuq idarəsində düyünə düşüb açılmırdı. dörd ay idi bir imza üçün "bügün get, sabah gəl" etəməkədə idim. əhvalatı ustad dəfətəriyə danışdım. güldü:

- bu gəl-getdə neçə cüt başmaq yırtıbsan?

- üç cüt!..

- üç cütdən iki cütünün pulunu rəisə qısdırsaydın işın indiyədək yoluna düşmüşdü.

sözündən şaşırdım:

- yanı siz deyirsiz rüşvət verəydim?

- buna rüşvət deməzlər. haqqı nahaq eləmək üçün pul versən rüşvətdir. sənki haqqi nahaq eləmək istəmirsən?!...

başımla "yox" deyərək soruşdum:

- bəs bu nə puludur?!

- buna işi tova mindirmə pulu deyərlər!

***

     Sonunda ustad dəfətəri məni qandırmışdı. axşam qaranlığından yararlanaraq rəisə tovlama pulu qısdırmaq üçün cami  məscidinin qabağında gözləyirdim. rəis məsciddən çıxıb maşınına minmək istəyəndə biləsinə tuş gəlmişəcəsinə yaxınlaşaraq:

- ooohh... cənabi rəis ..xoş gördük sizi! - dedim.

rəis bir altdan- bir üstdən mənə baxaraq:

- yenə sizsiz?!- dedi.

əl-ayağa düşüb pərvəndəni qabağına açaraq," qurban məni dolandır uşaqların başına buna bir imza at..." dedim; pərvəndənin arasına bir əlliminlik qoymuşdum.

rəis qaşlarını çatdı;

- bu nədir‍‍?!...

- Qurban bu tova mindirmə puludur; lütfən qəbul eləyin- deyə yanıt verdim.

rəis sərt-sərt:

- ağa.. mən namuslu bir karməndəm.. rüşvət almaram...- dedi.

öz-özümə, "evin yıxılsın ustad dəfətəri gör məni nə işə qoydun, evim yıxıldı,bədəbəxət oldum.." deyib tez ustadın tapşırığının ikinci aşamasına keçdim. cibimdən bir ayrı əlliminlik çıxardıb pərvəndənin arasına qoydum.

- qurrrban....mən ölümm!...

rəis:

- dedim ki; mən namuslu bir ...

bir ayrı əlliminlik çıxartdım;

- səni balalarının canı..

- mən namuslu....

son əlliminliyim idi..

- mən namu....

doluxsandım;

- qurban var-yuxum budur niyə almırsız?!

rəis sinirləndi;

- siz icazə vermirsiz mən sözümü qurtarım ağa!!.

- buyurun.. .

- mən namuslu bir karməndəm rüşvət almaram, qoy cibimə!

sözlük

(1) qara buludu yel açar, düyünü  rüşvət açar.

Aşama: mərhələ

doluxsanmaq: ağlamaq üzrə olmaq

icazə: izin

il: düyün, ilmək

Karmənd: dövlət işçisi

pərvəndə: qovluq

qısdırmaq: ovcuna basmaq

şaşırmaq: təəccüb eləmək

sərt: itı, zəhimli

sinirlənmək: əsəbi olmaq

tapşırıq: təklif

tova mindirmək: sürətə mindirmək

tuş gəlmək: rast gəlmək

urunç: rüşvət

yanıt: cavab