شیخ آغانین عؤمرو
دوکتور جئری
بایرام قاباغی شیخ آغانین آروادی چوپور مصمه ایکی آیاغینی بیر باشماغا سوخاراق ارینه دئدی:
- بایرام سوفرهسی اوچون گرهک قیرمیزی بالیق آلاسان.
شیخ آغا نه قدر بئله دبلرین خورافات اولدوغونا حدیث-روایت گتیرسه ده چوپور مصمهنین بئینیه باتماییب قاش-قاباغینی ساللایاراق اونو تحریمات ائلهجگی ایله هدهلهدی.
چارهسیز قالان شیخ آغا آخشام باشی مچیددن قاییداندا خیابان قیراغیندان قیرمیزی بالیقلا یاناشی بیردنه ده بالاجا تیسباغا آلدی.
آروادی تیسباغی گؤردوکده چاشیردی:
- آغا! بو حئیوان نمنهدیر آلمیسان سنکی دئییردین بو ایشلر خورافهدیر؟!
شیخ آغا فیلوسوفجاسینا باش بارماغی ایله ساققالینی قاشییاراق بیر قاشینی یوخاری آتیب دئدی:
- ائشیمیشم تیسباغالار اوچ یوز ایل عؤمر ائلهیر؛ ایستهییرم گؤروم بوسؤز دوغرودور یا یالان!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
قان یئره تؤکولمهسین دئیه..
دوکتور جئری
اورت باسدیر ماحالینین خاریجه ایشلر وزیری یابانجی خبر آژانسلارینین بیری ایله موصاحیبهده دئدی:
- بیز ایش باشینا گلندن بری، اؤلکهده قان تؤکمکله همیشه مخالیفتده اولموشدوق. حتی سیزی آرخایین ائلهیه بیلهرم خاریجه قووهلرین تحریکی ایله اؤلکه تؤرهنن اوزون سورون ایغیشاشلاردا کیسمهنین بورنوندان بیر دامجی قان بئله تؤکولمهدی.
موخبیر دانشیغی کسدی:
- آنجاق سیز اؤزونوز اعلان ائتمیشدینیز ایغتیشاشلاردا نئچه نفری اعدام ائلهمسینیز!
خاریجه ایشلر وزیری گولومسوندو:
- بیز اؤلکهده قان یئره تؤکولمهسین دئیه اعدامیلاری دارا چکیریک!
بؤلوم: آجی گولوشلر
آیدین هارادادیر؟
دوکتور جئری
اوزون سورن ایغتیشاشلار باسدیریلیقدا، اؤرت باسدیر ماحالینین شیخ آغاسی گنجلرله گؤروشوب یاخیندان فیکیر-دوشونجهلری ایله تانیش اولماق آماجی ایله باش کندین یوکسک اوخوللارینین بیرینه گئتدی. اون ایکینجی کلاسدا بیر روبع یابانجی دوشمنلرین مملکند امنیتینی پوزماق اوچون حیاتا گئچیرتدیکلری قورغولاردان دانیشاندان سونرا اؤیرنجیلره دؤندو:
- ایندی کیمسهنین سورغو-سوالی وارسا سوروشا بیلر.
اؤن سیرادا اوتوران اؤیرنجیلردن بیری آیاغا قالخدی:
- آغا! منیم بیر سورغوم وار.
شیخ آغا گولومسهدی:
- قاباقجا اؤزوزو تانیتدیرین سونرا سوروغوزو سورشون.
اؤیرنجی سایغی ایله باش اگیب دئدی:
- من آیدین دفترییم. سوروشا بیلرم:
دوغرودور، سیزدن تنقیدائلهینلری یوخا چیخاردیرلار؟
اؤیرنجینین سورغوسو بیتر-بیتمز تنفوس زنگی چالیندی. شیخ آغا اؤیرنجیلره:
- تنفوسدن سونرا سورغولاریزی جاوابلاندیراجاغام-دئییب کلاسدان چیخدی.
***
تنفوس بیتیب اؤیرنجیلر کلاسا قاییتدیقدان سونرا شیخ آغا گلدی:
- هارادا قالمیشدیق؟ هه! سوروغولاردایدیق. کیمسهنین سورغوسو وارمی؟
باشقا بیر اؤیرنجی بارماغین قالدیردی:
- آغا! منیم اوچ دنه سورغوم وار.
- اؤزونو تانیتدیردیقدان سونرا سورغولارینی سوروشا بیلرسن-دئدی شیخ آغا.
- آدیم ضیا دوامچیدیر.
سورغولارا گلدیکده:
1- دوغرودور، سیزدن تنقید ائلهینلری یوخا چیخاردیرلار؟
2- نییه تنفوس زنگی ییرمی دقیقه تئز چالیندی؟
3- آیدین هارادادیر؟
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
چیغیر-باغیرین زیانی
دوکتور جئری
ارشدین دوکانینین قاباغی قالابالیق ایدی. جاماعات باساباس ائلهییب هرکس دیگرینی ایتهلهیرک قاباغا گئچمگه تلهسیردی. چیغیر-باغیر، یامان-یوووز سسی عرشه دایانمیشدی. هارادانسا قلئیچی مورتوض تاپلیب گلدی. نیگران-نیگران جاماعاتا باخدی. کیمسهنی آختاریر کیمی ایدی. قالابالیغین ایچینده اوستاد دفترینی گؤرونجه اونا یاناشیب سسی چاتسین دئیه قیشقیردی:
- نه خبردیر؟ جاماعات نییه چیغیر-باغیر سالیب؟
اوستاد دفتری جاوابدا هارای تپدی:
- ارشد قیرخ سککیز مین تومنه تعاوونی تویوق وئریر. بازاردا کیلوسو آلتمیش مین تومندیر. بونا گؤره میلّت چیغیر-باغیر سالیب.
قلئیچی مورتوض یئنه سوروشدو:
- بو چیغیر-باغیرلارین، یامان-یوووزلارین ددهلیگیم شیخآغانین تزگاهینا زیانی یوخدور کی؟!
اوستاد دفتری سسلندی:
- یو.. هئچ زیانی یوخدور!
قلئیجی مورتوضون نیگرانلیغی گئتدی:
- بئله ایسه قوی نه قدر چیغیر-باغیر سالیرلار سالسینلار.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
شیخ آغانین حئیوانسئورلیگی
دوکتور جئری
من دونَنهدک اؤرتباسدیر ماحالی شیخ آغاسینین تکجه موسلمان نؤوعوندن اولان اؤلکه و دونیا اینسانلارینین قایغیسینی چکمکده اولدوغونو دوشونمکده ایدیم. سن دئمه اوحضرت اینسانلارلا یاناشی بوتون دونیا حئیوانلارینین آشیری مودافیعهچیسیدیر ده بو ایندییهدک گؤزلردن یایینمیش دورومدا قالیب.
جومعه آخشامی شیخ آغا بیزی شاما قوناق چاغیرمیشدی.خالقین معیشت، ایش و مسکن مسئلهلری اوستونده چوخلو موباحیثهلر گئدندن سونرا نهایت سوفرهلر آچیلیب چئشیدلی-چئشیدلی یئمکلر اورتایا قویولدو. هامی یئمگه باشلاماق اوچون شیخ آغانین ایجازهسینی گؤزلهییرکن، او، بیر بوشقاب گؤتوروب بیر شیش کاباب، بیر تویوق بودو، بیردنه ده بالیق چکهرک آیاغا قالخیب ائشیگه چیخدی. ایشین غریبه طرفی بو، او ائشیگه چیخارکن قاپی دالیندا اولان چوماغی دا یانیجا گؤتوردو. هامیمیز چاش-باش شیخ آغانین اوغوللوغو قلئیچی مورتورضا ساری دؤندوک. او گولومسهیرَک مسئلهیه آیدینلیق گتیردی:
- یئددی آی قاباق قاراباسدی ماحالینین شیخ آغاسی ددهلیگیمه بیر موستضعف پیشیک هدیه وئردی. اوگوندن ددهلیگیم پیشیگین یئمگینی اؤز الی ایله قاباغینا قویمادان اؤزغذاسینی یئمز.
سؤزلر بورایا چاتینجا بیردن ائشیکدن آجیناجاقلی پیشیک چیغیرتیلاری ائشیدیلدی. چاشقینلیق ایچینده گئنه قلئیچی مورتوضا دؤندوکده آچیقلادی.
- پیشیگین غذاسینی قاباغینا قویاندا قاپی-قونشونون آج-اوج پیشیکلری اونون یئمگینه شریک چیخماسینلار دئیه ددهلیگیم چوماق ایله اونلاری قوووالاییر!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
میلّته گوج دوشمهسین دئیه...
دوکتور جئری
دونن آخشام چاغی شیخ آغا ائششگی ایله شهردن
قاییداندا دوستلارلا ترسآوانین قهوهخاناسیندا اوتوروب اونون اؤرتباسدیر ماحالیندا،
میلتین ریفاهی اوچون تطبیق ائتدیگی یئنی ایقتصادی برنامهلریندن دانیشماقدا ایدیک.
شیخ آغا ایکی گؤزو دولو اولان خورجونو چیگنینه آشیراراق ائششگه مینمیشدی.هامیمیز
چاش-باش بو صحنهنی سئیر ائدرکن اوستاد دفتری اؤزونو ساخلایا بیلمهییب سسلندی:
- شیخ آغا باغیشلایاسان ها.. نییه خورجونو ائششگین
بئلینه چاتمیرسیز؟!
شیخ آغا آلچاقکؤنولولوکله جاواب وئردی:
- دئییرم حئیوان یازیقدیر منله خورجونو بیرگه
داشییا بیلمز یاخشیسی بودور خورجونو دا من گؤتورم.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دؤولتی شکر
دوکتور جئری
دؤولت باشچیسی شیخ
آغا، تعمیر ائلهمک مقصدی
ایله اؤلکه ایقتیصادیاتینین موتورونو یئره قویاندان بری، عوموم خالق کیمی قلئیچی مورتوض دا گوندهلیک یاوان چؤرگین پولونو چیخارتماقدا
چتینلیک چکیرکن اگین-باشینا دا یئتیشه بیلمهییب همیشه جیر-جیندیر
پالتارلار ایچینده گزیردی.
یایین ایستی گونلرینین بیرینده، قلئیچی
مورتوضون پوللو دوستو دوکتور جئری اونو خزر ساحیلینه دعوت ائلهییر. قلئیچی
مورتوضون شورتو اولمادیغیندان آروادیندان ایستهییر اونا بیر شورت تیکسین. خویلو
خانیم دا شکر چووالیندان اونا چوخ گؤزل
بیر شورت تیکیر.
قلئیچی مورتوض دوستو ایله پلاژا گئدنده شورتونو
گئییر آنجاق هر کیمسه اونو گؤردوکده باشلاییر گولمگه. سونوندا قلئیچی مورتوض دایانا بیلمهییب دوستوندان سوروشور:
- خالق منیم نهییمه گولور؟!
دوستو گوجلوکله گولمگینین قارشیسینی آلیب
دئییر:
- شورتون
دالیندا تعاوونی دؤولتی شکر، قاباغیندا 50 کیلوقرام یازیلیب.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دؤولتین پاخیللیغی
دوکتور جئری
ایندیلیکده، عوموم خالقین دانیشدیغی اساس مسلهلردن بیری دؤولتین باشاراتسیزلیغیدیر. کیمی دیندیریرسن، ایشهیاراماز مسئوللاری اؤلکهده یارانمیش یولسوزلوقلارین و ایقتیصادی- سیاسی بؤحرانلارین باشلیجا سببکاری کیمی گؤسترهرک ایشبیلن و موتخصیص اینسانلارین زینداندا ویا دؤولتین ائشیگینده اولدوغوندان گیلئیلنیر.
دونن بازاردا بو مؤوضویا فیکیرلشه- فیکیرلشه گزرکن، بیردن دوستوم مهندیس آقازاده ایله قارشیلاشدیم. اؤپوش-گؤروشدن سونرا سوروشدوم:
- مهندیس! چوخدان ایدی گؤرونموردون خاریجهیه گئتمیشدین؟!
اوزونتو ایله باشینی تؤولاییب دئدی:
- یوخ بابا! زینداندا ایدیم.
شاشیردیم:
- زینداندا؟!! اولمایا اویان-بویاندا سؤز-مؤز دانیشمیشدین؟!
آجی- آجی گولومسوندو:
- یوخ.. دؤولت منیم پاخیللیغیمی ائلهییب منی باسمیشدی زینداندا.
داها بتر چاش-باش اولدوم:
- آخی دؤولت سنین نهیینین پاخیللیغینی ائدهجک ایدی؟!
چوخ جیددی دئدی:
- من ائوین یئرآلتی قاتیندا دگر، گؤزللیک و ضریبامنیت باخیمیندان حؤکومتین اسکیناسلاریندان قات-قات یاخشیسینی باسیب بازارا وئریردیم، دؤولتین ده منیم پوللاریمین کئیفیتینه پاخیللیغی گلیب منی توتوب باسدی زیندانا!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
جمعیّتین چوخالتماسی اوچون یئنی تدبیر
دوکتور جئری
بوگونلر یئنی یارانمیش(داها دوغروسو یارادیلمیش) ایتقیصادی بؤحران اوزوندن عوموم میلّت گئجه چؤرگینی تاپماقدا چتینلیک چکمکده ایکن، حاکیمیتین خالقین معیشت مسئلهلرینی دوشونمک یئرینه، اؤلکه اهالیسینین سایینی آرتیرماغا چالیشماسی تنقیدچیلرین چاشقینلیغی و اعتراضینا سبب اولوب.
بیز بو یازیمیزدا بو مؤوضونو علمی یؤندن آراشدیرماغا چالیشاجاغیق:
ایران طبیعی قایناقلار باخیمیندان دونیانین ان زنگین اون اؤلکهسیندن بیری ساییلیر، بونا گؤره اهالینین هر دوروم و وضعیتده ریفاه و راحاتلیق ایچینده یاشاماماسی اوچون هئچ بیر سبب یوخدور. سوروشولا بیلر: بئلهایسه نییه ایران خالقی گونو-گوندن فقر وفلاکته طرف سوروکلنیر؟ سورغونون جاوابی چوخ سادهدیر: ایراندا یارانان فقر و فلاکت صونعیدیر، یعنی حاکیمیتین اؤز ایشیدیر! سببی ایسه جمعیّتی چوخالتما برنامهسیدیر.
بوتون سوسیولوقلارین فیکرینجه، فقر ایله جمعیّت بیرباشا(موستقیم) علاقهدهدیرلر، باشقا دئییشله هر توپلومدا هرنه قدر فقر و فلاکت چوخدورسا جمعیت ده اوقدر چوخدور! بونا ثوبوت جمعیّتلی اؤلکهلرین چوخونلوغونون فقیر اؤلکهلردن تشکیل تاپماسیدیر.
ایراندا، «انسانلار و خرچنگلر» کیتابی ایله تانینان آدلیم برزیللی یازیچی ژوزوئه دو کاسترو آراشدیریلارینین بیرینده یازمیشدی:
فقر ایله جمعیتین علاقهسینی آراشدیرماق اوچون عئینی شرایطده اولان بیر سورو سیچانی ایکی بؤلومه آییراراق بیرینجی قیدا باخیمدان تام بسلهیهرک، ایکینجی ایسه اؤلمه-دیری ساخلایاراق لابراتوار محیطینده نظر آلتینا آلینمیشدی. بیر مودّتدن سونرا الده ائتدیلن سونوجلار چاش-باش ائدیجی ایدی: تام بسلهنن سیچانلارین جمعیتی آزالمیش آنجاق اؤلمه-دیری قوشوللار آلتیندا ساخلانیلان سیچانلارین جمعیتی قات-قات آرتمیشدی...
سونوج
یوخاریدا قئید ائتدیکلریمیزه اساسلاناراق ؛ حاکیمیت اؤلکهنین جمعیتینی چوخالتماق اوچون صونعی اولاراق فقر و فلاکت یاراتماقلا یئنی تدبیره باش وورموشدو.
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
یوخسول و وارلینین گؤزوندن یئنی یارانهلر
دوکتور جئری
یوخسول گؤزوندن:
دونن آخشام چاغی کوچهده قونشوموز مشدی
خوجاوئردی ایله قارشی قارشییا گلدیم. مشدی ال آراباسی اوستونده یئرآلما-سوغان
ساتماقلا دوققوزباش عاییلهسینی گئچیندیریر.
شوخلوقجا بیلهسینه دئدیم:
- مشدی! موشتولوغومو وئر، گلن آیدان
دؤولت حسابیزا ایکی-اوچ میلیون تومن پول تؤکهجک، داها لازیم دئییل بو یاشدا گئدیب
ایشلهیهسن. بختور! ائوده اوتوروب «عدالتین شیرین مزهسی»-نی داداجاقسان!
مشدی خوجاوئردی آجی-آجی گولومسهییب دئدی:
- موللایا دئدیلر؛ عزرائیل اوشاق
پایلاییر. جاواب وئردی؛ عزرائیل بیزیم اوشاغی الیمیزدن آلماسین اونون اوشاق پایلاماسینی
ایستهمیریک!
وارلینین گؤزوندن:
بیزیم بیر قیزیلچی قونشوموز وار. یارانهسینین
کسیلدیگینی ائشیتدیم. ساتاشماق اوچون دوکانینا گئدیب بیلهسینه دئدیم:
- یارانهنین کسیلدیگینه چوخ اوزولدوم.
گئنه بیز یارانه آلیب گئچینهجهییک، بیلمیرم سیز یازیقلار نه ائدهجکسیز؟
قیزیلچی قونشوموز دیشلرینی آغارتدی:
- عوضینده بیزده دؤولتین
باشینا بؤرک قویموشوق خبری یوخدور!
چاشقیلیقلا سوروشدوم:
- نه بؤرکی!؟
گوله-گوله دئدی:
- کورونا زامانی دؤولت بیز
قیزیلچیلارا نئچه میلیون وام وئریب قیسطلارینی یارانهمیزدن چیخیردی، ایندیکی
یارانهمیز کسیلیب بدبخت دؤولت قیسطلارینی هارادان چیخاجاق؟!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
بورج
دوکتور جئری
بیلدیر، قدیم قونشوموز قلئیچی مورتوض «اوچ گون سونرا قایتاراجاغام»-دئیه مندن بئش میلیون تومن بورج آلدی. اونون اوچ گونو اولدو بیرهفته، بیرآی، بیر ایل، بورجو گئری قایتارماقدان خبر اولمادی. اونو هر گؤردوگومده بیر بهانه گتیریب بورجونو اؤدهمکدن بویون قاچیردیردی؛ بیرگون دئییردی آروادی خستهخانادا یاتیرتمیشام الیم بوشدور، بیرگون دئیردی، ائو یییهسی اثاثلاریمی ائشیگه تؤکوردو مجبور اولدوم رهنی آرتیرام، بیرگون دئییردی نئچه واختدیر ایشمی الدن وئرمیشم، بیر گون دئیردی ایش صاﺣابی پولومو وئرمیر، بیرگون دئیردی...
اوزون سؤزون قیساسی، آرتیق اونون یالانلاریندان جانا گلمیشدیم، اؤز-اؤزومه دئدیم بو کز یاخاسی الیمه گئچسه داها بوراخمایاجاغام. گئچن جومعه آخشامی گونو بازاردا گزرکن بیردن اونو گؤردوم، تلهسیک هارایاسا گئدیردی. آرخادان بیر-ایکی یول سسلهدیم، اؤزونو ائشیتمزلیگه ووردو. یئیینلهشیب دالدان الیمی چیگنینه قویدوم. دؤنوب منی گؤرونجه گولومسهییب دیلینی ایشه سالدی:
- ﺣلالزادهسن یولداش! ائله ایندی سنین بورجون اوچون داواخانایا گئدیردیم...
بازار ایچینده قلئیچی مورتوضون باجاناغینین داواخاناسی وار. اؤز-اؤزومه دئدیم، یقین کیشی گئدیر اوندان بورج آلیب منیم بورجومو وئره!
سئوینه-سئوینه سوروشدوم:
- گئدیرسن اوندان پول آلاسان
قاشلارینی یوخاری آتدی:
- یووو.. گئدیرم اوندان دورقوزاق داواسی آلام
بو جاوابدان اولدوقجا قیزدیم:
- آغساققال کیشی اوتانیب خجالت چکمیرسن من بورجومو ایستهییرم سن...
سؤزومو کسدی:
- آند اولسون ددهلیگیم عزیز جانینا ائله سنین بورجونا گؤره گئدیرم دورقوزاق آلام.
چاشقینلیغیمی گؤرونجه آیدینلیق گتیردی:
- قادان آلیم! ائله بیل سنین خبرلردن خبرین یوخدور، ایسلامی ﺣؤکومتیمیز بوندان بئله دونیایا گلن هر اوشاغا ایگیرمی میلیون تومن وام وئرهجک، دوعا ائله بیزیمکی جمیک اولسون اوندا سنین بورجونو اوستهلیگی ایله برابر قایتاراجاغام.
حیرصدن قاققاناق چکیب گولنده قلئیچی مورتوض آرتیردی:
- گول .. گول.. ایندیکی طلبین دورولدو نییه گولمهیهسن!؟
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
قورخورام
دوکتور جئری
دونن کوچهده اوستاد دفترییه توش گلدیم. چوخ پریشان گؤرونوردو. قولوندان پاپیشیب بیر قیراغا چکدیم:
- اوستاد! نییه به بئله پوزغون؟!
برکدن آلنینا بیر شیلله ووردو:
- اوغلوما چوخ نیگرانام..
سؤزونو کسدیم:
- نولوب آللاه ائلهمیش بیلهسینی ایشدن بوراخیبلار؟!
اوستاد دفترینین اوغلو بیر ایله یاخیندیر دؤولت قوللوغوندا چالیشیر.
یوخ دئیه باشینی توولادی:
- اوغلوم اوچ-دؤرد آیدیر. یاخاسینی بوغازیندا ائله دویمهلهییر آز قالیر گؤزلری چاناغیندان پیرتلایا ائشیگه!
گولدوم:
- بابا بونون کی نیگرانلیق یئری یوخدور، بوتون دؤولت ایشچیلری بئله گئینیرلر دا!
اوستاد باشینی توولادی:
- آخی تکجه بو دئییل. هامی بیر قاریش ساققال قویاندا، بو ساققالینی گؤبگینهجن اوزادیب. الینده بیر متر اوزونلوغوندا تسبئح گزدیریر. آللاه،پئیغمبر،ایمام آدلاری آغزیندان دوشمور. یئری اولوب شیخ آغانین مینبرینین دیبی. ناماز قیلماقدان آلنی پینه باغلاماقدادیر. ایماملارا آغلاماقدان آز قالیر گؤزلرینه آغ گلسین. ائو- اوشاغینین بوشلاییب، قالیب یئتیم اوشاقلارین، یوخسول عایلهلرین فیکرینده؛ بو خیریهدن چیخیب اوبیری خیریهیه قاچیر. گئجهلری چیخیر دامدا آذان وئریر. کمیل، توسل، ندبه، معراج کیمی دوعالارین سسی ائویندن کسیلمیر. قرآن سیراسی قویور. ائوه هیئت گتیریر...
سؤزلرینی کسمهسهایدیم، قاش قارالاندادک سایاجاقدی.
- نییه راحاتسیز اولورسان اوستاد؟ دیندار اولماق پیس بیر شئی دئییل کی؟!!
گؤزلری دولدو:
- قورخورام دوکتور... قورخورام آلتمیش ایللیک آبیر-حیثیتم الدن گئده...
لاپ چاش-باش اولموشدوم:
- آخی قوخولاجاق نه وار کی؟!
باشینی آشاغی سالدی:
- بو نیشانهلرله، قورخورام اوغلوم ایدارهده ایختیلاس ائلهیه.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر