+0 به‌ین
قیرخ قاپی
دوکتور جئری
دوکتور ائلمی سسلرین چوخونلوغونو قازاناراق تبریزین میللت وکیلی سئچیلمیشدی. او، سئچیم قاباغی سؤز وئرمیشدی؛ آیاغی میللت ائوینه آچیلسا، آسیلی قالمیش اون بئشینجی مادده‌نی یورورلوگه گتیریب آنادیلی- تورکجه‌نی مدرسه‌لرده اوخوتدوراجاقدیر.
یئنی مجلیس اولوشونونجا، دوکتور ائلمی‌نین ایلک ایشی مجلس باشقانی‌نین گؤروشونه گئتمک، قونونو اونونلا آرایا قویماق اولدو. باشقان دفترینده گولش‌قاباقلا دوکتور ائلمینی قارشیلاییب دئدی:
- بو قونونو مجلیس آلانیندا اورتایا چیخارماغا گره‌ک یوخ!.. بیزیم چئیشدلی کومیسیونلاریمیز واردیر. بو کومیسیونلاردان بیری ده "قؤوملرین حوقوقلاری کومیسیونو" دور. آنجاق سولو-چؤره‌کلی اولمادیغینا گؤره (باشقان گولومسه‌یه‌رک دوکتور ائلمی‌یه گؤز ووردو) ایندییه‌دک کیمسه بو کومیسیوندا چالیشماق ایسته‌مه‌ییب. سیز ایسته‌ییرسینیزسه من ایندی‌دن سیزی قوتلاییب ایشینیزدن باشاریلار دیله‌ییرم.
دوکتور ائلمی آیاغا قالخدی:
- من ایندی نئیله‌ملی‌یم؟!- دئیه سوروشدو.
- ائله بیل سیز ایشه باشلاماغا چوخ تله‌سیرسینیز؟!
دوکتور ائلمی باشی ایله اونایلادی. دفتردن ائشیگه چیخدیلار. باشقان بارماغی ایله سالونون دیبینده‌کی قاپینی دوکتور ائلمی‌یه گؤستره‌رک دئدی:
- سیزه اوغورلار اولسون!
دوکتور ائلمی سایغی ایله باشقانا باش اگیب آرخایین، اوجا آددیملارلا سالونون دیبینه یوللاندی. دوغرو ایدی؛ قاپی‌نین اوستونده یازیلمیشدی : "قؤوملرین حوقوقلاری کومیسیونو". جوشقو ایله قاپینی آچیب ایچری گیردی. دار- اوزونسوو بیر اوتاق ایدی؛ بوش اوتاقدا ایکی آیری قاپی وار ایدی: بیرینجی‌نین اوستونده: "اون بئشینجی مادده"، ایکینجی‌نین اوستونده: "اون دوققوزنجو مادده" یازیلمیشدی. بیرینجی قاپینی آچدی؛ ایکی قاپیلی بیر آیری اوتاغا گیردی؛ بیرینجی‌نین اوستونده، "رسمی دیل" ایکینجی قاپی‌نین اوستونده " غئیر رسمی دیللر" یازیلی ایدی. "غئیر رسمی دیللر" قاپیسینی آچدی؛ اوزون بیر سالونا گیردی؛ گؤز ایشله‌دیکجه قاپی وار ایدی. قاپیلارین اوستونده‌کی‌لره باخدی: آذری، بلوچی، تاتی، تورکمنی، تورکی، خلجی، خوراسانی، سیستانی، طبری، عربی، قشقایی، کوردی، گیلکی، لکی،لوری ....
بیر آز وار- گل ائتدیکدن سونرا "تورکی" قاپیسینی آچدی. ایچریده سککیز- دوققوز قاپی داها گؤردوندو:
غربی آذربایجانی، شرقی آذربایجانی ، اردبیلی ، زنجانی ، همدانی ، تئهرانی ، مرکزی ، شمالی خوراسانی...
چاشیرسادا، "شرقی آذربایجانی " قاپیسینی آچدی.ایچریده‌کی قاپیلار ایکی‌یه آزالادی: تبریزی ؛ چئوره تبریزی. تبریزی قاپیسینی آچیب ایچری گیردی. دوکتور ائلمی اؤزونو مجلیسین دال خیابانیندا گؤردو!
Qırx qapı
Dr.Jery
Dr. Elmi səslərin çoxunluğunu qazanaraq təbrizin millət vəkili seçilmişdi. O, seçim qabağı söz vermişdi; Ayağı millət evinə açılsa, asılı qalmış 15.ci maddəni yürürlüyə gətirib anadili- Türkcəni mədrəsələrdə oxutduracaqdır.
Yeni məclis oluşununca, Dr. Elminin ilk işi məclis başqanının görüşünə getmək, qonunu onunla araya qoymaq oldu. Başqan dəftərində gülşqabaqla Dr. Elmini qarşılayıb dedi:
- Bu qonunu məclis alanında ortaya çıxarmağa gərək yox!.. bizim çeşidli komisyonlarımız vardır. Bu komisyonlardan biri də "Qövmlərin hüquqları komisyonu" dur. Ancaq sulu-çörəkli olmadığına görə (başqan gülümsəyərək Dr. Elmiiə göz vurdu) indiyədək kimsə bu komisyonda çalışmaq istəməyib. Siz istəyirsinizsə mən indidən sizi qutlayıb işinizdə başarılar diləyirəm.
Dr. Elmi ayağa qalxdı:
- Mən indi neyləməliyəm?!- deyə soruşdu.
- Elə bil siz işə başlamağa çox tələsirsiniz?!
Dr. Elmi başı ilə onayladı. Dəftərdən eşiyə çıxdılar. Başqan barmağı ilə salonun dibindəki qapını Dr. Elmiiə göstərərək dedi:
- Sizə uğurlar olsun!
Dr. Elmi sayğı ilə başqana baş əyib arxayın, uca addımlarla salonun dibinə yollandı. Doğru idi; Qapının üstündə yazılmışdı : "Qövmlərin hüquqları komisyonu". Coşəu ilə qapını açıb içəri girdi. Dar- uzunsov bir otaq idi; boş otaqda iki ayrı qapı var idi: birincinin üstündə: "on beşinci maddə", ikinci otağın qapısında: "on doqquzuncu maddə" yazılmışdı. Birinci qapını açdı; iki qapılı bir ayrı otağa girdi; birincinin üstündə, "rəsmi dil" ikinci qapının üstündə " qeyr rəsmi dillər" yazılı idi. "qeyr rəsmi dillər" qapısını açdı; uzun bir salona girdi; göz işələdikcə qapı var idi. Qapıların üstündəkilərə baxdı: Azəri, Bəluçi, Tati, Türkəməni, Türki, Xələci, Xorasani,Sistani, Təbəri, Ərəbi, Qəşqayi, Kürdiı, Giləki, Ləki,lori ....
Bir az var- gəl etdikdən sonra "Türki" qapısını açdı. içəridə səkkiz- doqquz qapı daha gördündü:
Qərbi Azərbaycani, şərqi Azərbaycani, Ərdəbili, Zəncani, Həmədani, Tehrani, Mərkəzi, şimali Xorasani...
Çaşırsada, "şərqi Azərbaycani " qapısını açdı.içəridəki qapılar ikiyə azaladı: Təbrizi; çevrə Təbrizi. Təbrizi qapısını açıb içəri girdi. Dr. Elmi özünü məclisin dal xiyabanında gördü!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
بئکارچیلیقدان جمعیتی چوخالتماق!
دوکتور جئری
اکبر خوروزو محله‌ده هامی تانیر؛ ایکی آروادی وار. بیرینجی آروادی خاتین‌دان بئش قیزی، دؤرد اوغلو واردیر؛ قیزلار قونشولوقلارینداکی ایش ائوینده خالچا توخماقدا، اوغلانلاری ایسه بازار آغزیندا باشماق بویاماقدا، اوزرلیک سالماقدادیرلار. ایکینجی آروادی قیزبس‌دن ده اوچ اوغلو ایکی قیزی واردیر. قیزبس خانیمین اوغلانلاری خاتین باجی‌نین اوشاقلاریندان داها باشاریلی، داها باجاریقلی‌دیرلار؛ اونلار زیبیل آییرما /تفکیک زباله/ قوللوغوندا چالیشیر، گئجه‌لری ال آراباسی ایله کوچه‌لره دوشوب قاپیلارداکی زیبیل توربالاریندان دمیر، پلاستیک، کاغیذ توپلاییرلار.
محله‌ده هر کیمسه‌دن اکبر خوروزون سالیغینی توتسانیز بارماغی ایله تئیمور آغانین قهوه‌خاناسی گؤستره‌جکدیر. اکبر خوروز سحر ائرکندن تئیمور آغا ایله دوکانی آچار آخشام قاش قارالاندا باغلایار؛ یوخ! اونلار اورتاق دئییللر قهوه‌خانا اکبر خوروزون پاتوغو داها دوغروسو خوروز نییوز آژانسی‌نین دفتری‌دیر. دونیانین دؤرد بوجاغیندا بیر اولای باش وئرمیش اولسا آیرینتیلارینی خوروز نییوزدان ائشیده بیلرسینیز. دوزونو ایسته‌سه‌نیز تئیمور آغانین موشتری‌لری‌نین چوخونلوغو اکبر خوروزون خبرلری دینله‌مک اوچون قهوه‌‌خانایا گلیرلر!
سون گونلرده چوْو دوشدو؛ اکبر خوروز اوچونجو آروادی آلماقدادیر. سؤیلنتی/شاییعه/ دوز اولمالی ایدی؛ نئچه گون ایدی اکبر خوروز اؤلکه جمعیتی‌نین قوجالماسیندان، تؤره‌نه‌جک ضررلریندن، قاباغینی آلما یوللاریندان دانیشیردی. آروادلاری خبری دویجاق اکبر خوروزو محکمه‌یه چکدیلر.
*
چیغیریش-باغیریش ایچینده یارقیلاما ایشه باشلادی.
بیرینجی آرواد آرا وئرمه‌دن دئیینیردی:
- آغایی قاضی! صاحیبیم ایشه گئتمیر، سحردن آخشاماجان قهوه‌خانالاردا لاققیرتی وورور، اوشاقلاریما دده‌لیک ائله‌میر، دام باشیمیزا ییخیلیر، خرجلیک وئرمیر،...
ایکینجی آرواد بیرینجی آروادین سؤزلرینی کسدی:
- دوز دئییر آغایی قاضی! یارانه‌لری آلیب جیبینه باسیر بیزه بیر شئی گؤرستمیر! قاپیلاردا ایشله‌مک یورولموشام، اوشاقلاریم....
قاضی توخماغینی میزین اوستونه تاپدادی. قادینلار سوسدولار. قاضی قاش-قاباقلا اوزونو اکبر خوروزوا توتوب سوروشدو:
- سیزین ایکی آروادینیز، اون دؤرد اوشاغینیز اولا- اولا اوچونجو آروادی نئیله‌ییرسیز؟!...
اکبر خوروز هیز-هیز قاضی‌نین مونشی‌سینی سوزه‌رک دیله گلدی:
- بئکار آدامیق جمعیتی چوخالدیریق دا!!
Bekarçılıqdan cəmiyyəti çoxaltmaq!
Dr.Jery
Əkbər xoruzu məhəllədə hamı tanır; iki arvadı var. birinci arvadı Xatından beş qızı, dörd oğlu vardır; qızlar qonşuluqlarındakı iş evində xalça toxmaqda, oğlanları isə bazar ağzında başmaq boyamaqda, üzərlik salmaqdadırlar. İkinci arvadı qizəbəsdən də üç oğlu iki qızı vardır. Qızbəs xanımın oğlanları Xatın bacının uşaqlarından daha başarılı, daha bacarıqlıdırlar; onlar zibil ayırma /təfkik zobale/ qulluğunda çalışır, gecələri əlarabası ilə küçələrə düşüb qapılardaki zibil torbalarından dəmir, plastik, kağız toplayırlar.
Məhəllədə hər kimsədən Əkbər xoruzun salığını tutsanız barmağı ilə Teymur ağanın qəhvəxanasını göstərəcəkdir. Əkbər xoruz səhər erkəndən Teymur ağa ilə dükanı açar axşam qaş qaralanda bağlayar; Yox! onlar ortaq deyillər qəhvəxana Əkbər xoruzun patuğu daha doğrusu xoruz News ajansının dəftəri dir. Dünyanın dörd bucağında bir olay baş vermiş olsa ayrıntılarını xoruz Newsdan eşidə bilərəsiniz. Düzünü istəsəniz Teymur ağanın müştərilrinin çoxunluğu Əkbər xoruzun xəbərləri dinləmək üçün qəhvəxanaya gəlirlər!
Son günlərdə çov düşdü; Əkbər xoruz üçüncü arvadı almaqdadır. Söylənti/şayiə/ düz olmalı idi; neçə gün idi Əkbər xoruz ölkə cəmiyyətinin qocalmasından, törənəcək zərərlərindən, qabağını alma yollarından danışırdı. arvadları xəbəri duycaq Əkbər xoruzu məhkəməyə çəkdilər.
*
Çığırış-bağırış içində yarqılama işə başladı.
Birinci arvad ara vermədən deyinirdi:
- Ağayi qazi! sahıbım işə getmir, səhərdən axşamacan qəhvəxanalardan laqqırtı vurur, uşaqlarıma dədəlik eləmir, dam başımıza yıxılır, xərclik vermir,...
ikinci arvad birinci arvadın sözlərini kəsdi:
- Düz deyir ağayi qazi! yaranələri alıb cibinə basır bizə bir şey görsətmir! qapılarda işləməkdən yorulmuşam, uşaqlarım....
Qazi toxmağını mizin üstünə tapdadı. Qadınlar susdular. Qazi qaş-qabaqla üzünü Əkbər xoruza tutub soruşdu:
- Sizin iki arvadınız, on dörd uşağınız ola- ola üçüncu arvadı neyələyirsiz?!...
Əkbər xoruz hiz-hiz qazinin münşisini süzərək dilə gəldi:
- Bekar adamıq cəmiyyəti çoxaldırıq da!!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
اون بئشینجی مادّه نئجه مئیوه وئردی؟!
دوکتور جئری
ائوده، ایرانین یئددی‌دن بیر اسکیک اؤلکه‌لرله آنلاشدیغینی دوشونمکده‌ایدیم تئلئفون زنگ چالدی. اوستاد دفتری ایدی. سالام، کئف- احوالدان سونرا:
- دوکتور ! ساطیلینی گؤتور گل، گیلاس پایینی آپار ..گئج گلسن سنه بیر شئی قالمایاجاق ها..-دئدی.
اوستاد دفتری‌گیلین حیطینده قوجامان بیر گیلاس آغاجی وار ایدی. بو اوتوز نئچه ایللیک آغاج، باشینی گؤیلره سورتسه‌ده ایندییه‌دک بار وئرمه‌میشدی؛ بو اوزدن آغاجین آدینی آنایاسانین اون بئشینجی مادّه‌سی قویموشدوق!
اوستاد دفتری‌نین سؤزلرینی ظارافات ساناراق:
- اوستاد اولمایا سنده اون بئشینجی مادّه ایله آنلاشی‌یا گئچمیشسن خبریمیز یوخدور؟!- دئدیم.
اوستاد:
- من سنه دئییرم تئز گل پایینی آپار!.. سونرا اوم-کوس ائله‌مه‌یه‌سن ها؟!.. دئمه‌یه‌سن دئمه‌دیم ها؟!...- دئییب تئلئفونو قاپاتدی.
دوغروسو اوستاد دفتری‌نین بو چاغیریشیندان بتر ماراقلاندیم. گئیینیب، کئچینیب ائولرینه یوللاندیم.
قاپینی تیققیلدادیب ایچری گیرینجه گؤزلریمه اینانا بیلمه‌دیم. اون بئشینجی مادّه‌نین بوداقلاری مئیوه‌دن سینماقدا ایدی. گیلاس الیندن یارپاقلار چتینلیکله گؤرونوردو!...
پروفسور نصرالدین ایله اوستاد فرهیخته مندن قاباق اؤزلرینی یئتیریب ساطیللارینی دولدوروب انگلری ایشله‌مکده ایدی.
چاشقین- چاشقین:
- بو نئجه اولا بیلر؟..اوتوز- نئچه ایل مئیوه وئرمه‌ین بو آغاج، قوجا چاغیندا نئجه مئیوه وئره بیلر؟!- دئیه سوروشدوم.
اوستاد دفتری قاققاناق چکیب گولدو:
- گلین بو یانا دئییم - سونرا بیزی حیطین بیر بوجاغینا چکیب یاواشجا آرتیردی- آغاجی قورخوتموشام یولداشلار!.. قورخوتموشام!...
دوداقلاریمی بوزوب:
- آغاجی قورخوتموشسان!؟..- دئدیم.
اوستاد دفتری باشی ایله اونایلایاراق گیلاسین یوغون بوداغیندان آسالانمیش بالتانی گؤستردی:
- هه!.. قورخوتموشام- دئدی- کئچن ایل آغاجین بار وئرمه‌دیگینی کندیمیزین آغ‌ساققالینا دانیشدیم. دئدی: گره‌ک آغاجی قورخوداسان. سونرا آغاج قورخوتماغین یول-یؤندمینی منه اؤیرتدی. منده بیر یاخشی بالتا آلیب ائوه دؤندوم. اؤنجه نئچه یول آغاجین دؤرد دؤوره‌سینه فیرلانیب، " اولان! من سنی نییه اکمیشم؟!..ایلده نییه دیبینه پئهین وئریرم؟!...نییه سنی سوواریرام؟!.. نییه به لال اولوبسان؟! دئ.. دئ.. مئیوه وئره‌سن!.. " دئیه-دئیه آغاجین گؤوده‌سینه بیر نئچه پالتا ایلیشدیردیم. قیشقیرا-قیشقیرا، "سن نه تکجه مئیوه وئرمیرسن بلکه کولگه‌نی ده قونشونون حیطینه سالیرسان!" دئییب بو کز بوداقلاری‌نین بیرینی قیریب یئره سالدیم. اؤفکه‌لی- اؤفکه‌لی، " اوْدون اوْغلو اوْدون! ایندی بیلیرسن سنی نئیله‌یه‌جگم ؟! قیریب یئره سالاجاغام .." دئییب بیر ایکی بالتا اوْیان- بویانینا چالدیم. سس- کویومه آروادیم ائشیگه چیخیب،" نوْلوب، نوْلوب اوستاد؟" دئدی. بالتالایا- بالتالایا آغاجین سوچونو آچیقلادیم. آرواد یایلیغینی آیاقلاریمین آلتینا سالاراق منله آغاجین آراسیندا کئچیب،" اوستاد! آللاهی سئورسن بو آغاجا بیر ایل فورصت وئر! مئیوه وئرمه‌سه اوندا کَس" دئدی. بالتانی آغاجا آسیب،" آغاج آغا!..بو ایل سنه فورصت..دئمه، دئمه‌دیم..گلن ایل مئیوه وئرمه‌سن یئرده‌سن ها!!" دئدیم...-اوستاد گولومسه‌دی- ایشده قورخوتماغین سوْنوجو گؤزوزون قاباغیندادیر...
آغاجا ساری گئتدیم. اوستاد دفتری سسلندی:
- دوکتور گیلاس درمک ایسته‌ییرسنسه قوی نردیوان گتیریم؛ یولداشلار آشاغیداکیلاری یولوشدوروبلار.
یانیتدا:
- یوخ اوستاد! ایسته‌ییرم بالتانین ساپینی اؤپوم!!- دئدیم.
On beşinci maddə necə meyvə verdi?!
Dr.Jery
Evdə İranın yeddidən bir əskik ölkələrlə anlaşdığını düşünməkdəydim telefon zəng çaldı. Ustad dəftəri idi. Salam, kef- əhvaldan sonra:
- Doktor ! satılını götür gəl, gilas payını apar ..gec gəlsən sənə bir şey qalmayacaq ha..-dedi.
Ustad dəftərigilin həyətində qocaman bir gilas ağacı var idi. Bu otuz neçə illik ağac, başını göylərə sürtsədə indiyədək bar verməmişdi; bu üzdən ağacın adını anayasanın on beşinci maddəsı qoymuşduq!
............
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر