+0 به‌ین
آذربایجان مسئله‌سینده سعدی شیرازی‌نین روْلو
دوكتور جئری
ایران ایسلام دئوریمیندن سونرا، آذربایجان توركلری‌نین میلّی - اینسانی حاقّلارینی الده ائده بیلمه‌دیكلری‌نین ندنینی آراشدیردیقدا، اؤنجه‌لری بونو پهلوی دؤنمیندن بعضی سوروملولارین بئیینلرده تورتالانیب قالمیش شوْوئنیستی دوشونجه‌لرله باغلی بیلیردیم آنجاق سون واختلاردا اینجه‌له‌مه‌لریم سونوجا واریب سوچسوز اینسانلارین بابالینی یودوغومدان پئشمانلیق دویدوم. آنلادیم؛ آذربایجان توركلری‌نین میلّی ایستكلری‌نین یولونا شاتیر اوزادان بونلار یوخ، بلكه شئیخ مصلح‌الدین سعدی شیرازی ایمیش!
سعدی شیرازی كیمدیر؟
سعدی شیرازی، اورتاچاغ فارس ادبیاتی‌نین أن گؤركملی شاعیر، یازیچی، دوشونورلریندن اولوب اونون گولوستان كیتابی، اسكی‌دن بری، مكتب‌خانالاردا، قوتسال قورآن كیتابی ایله یاناشی اؤیره‌دیلیب اؤیودلو سؤزلری توپلومدا اویقولانماغا چالیشیلمیشدیر. ایراندا، گولوستان كیتابینا اینانلارا سعدی اویومجولاری دئییلیر....
اولا بیلر سوروشاسانیز؛ سعدی شیرازی‌نین نه ایلیشكیسی وار آذربایجان مسئله‌سینه؟!...
آچیقلاییرام:
فارس تاریخینده سوركلی ادب‌سیز، بیر كیشی‌دن دانیشیلیب. بو كیشی ادب اولماق اوچون، اون ایل رضاشاهین تورمه‌لرینده دوستاق اولوب ایكینجی دونیا ساواشی سیراسیندا آزادلیغا بوراخیلاراق تبریزه گئدیب آذربایجان میلّی حؤكومتینی قورموشدو. بو پیس كیشی‌نین آدی سئیید جعفر پیشه‌وری ایدی.
پیشه‌وری بیر ایل‌لیك حؤكومتی سوره‌سینده، ایران اؤلكه‌سینه یاراشمایان چوخ پیس ایشلره ال وورموشدو. اؤرنك اولاراق او:
- ایران چرچیوه‌سینده اؤزأرك آذربایجان حؤكومتی یاراتمیشدی.
- توركجه‌نی آذربایجانین دؤولت دیلی اعلان ائتمیشدیر.
- آذربایجانا میلّی مجلیس، میلّی اوردو، میلّی پول یاراتمیشدی
- مدرسه‌لرده آنادیلی‌نین اوخونماسینی ایجباری ائله‌میشدی.
- خالیصه یئرلری كندلیلرین آراسیندا بؤلوشدورموشدو.
- آذربایجان موسیقی، تئاتر، ادبیاتینی یئنی‌دن دیرچلتمیشدی.
- آذربایجان میلّی اونیورسیته‌سی‌نین تملینی قویموشدو.
- وئرگیلری آذربایجانا خرجله‌ییب تهرانا گؤندرمه‌میشدی.
- آذربایجان كند- شهرلری‌‌نین آوادانلیغینا چالیشمیشدیر.
- توركجه درگی - قزئتلر بوراخمیشدی.
- قادینلارین كیشیلرله برابر سس وئرمه حوقوقونو رسمیّیته تانیمیشدی.
- ایران آنایاساسیندا آسیلی قالان ایالتی - ویلایتی انجمنلری قانونونو یورولوگه سالمیشدی.
......
سعدی شیرازی‌نین اویومجولاری پیشه‌وری‌نین بو پیس ایشلرینی گؤردوكده دریندن سارسینتی گئچریب اؤزولموشلر. اونلار ال - اله وئره‌رك (دونن دوست، بو گون دوشمن) آمریكانین یاردیمی ایله آذربایجانا سالدیریب اؤلدوره‌نی اؤلدوروب، اؤلدورمه‌ینی دیدرگین یاخود سورگون ائله‌میشلر. اونلار، پیشه‌وری‌نین پیس ایشلری‌نین ائتكیسینی نئجه آذربایجاندان سیله‌جكلرینی ده دوشونموشلر آنجاق عاغیللاری بیر یئره چاتمایینجا گولوستان كیتابیندان فال آچمیشلار:
بیلگه لوقماندان، " ادبی كیمدن اؤیرندین؟ " دئیه سوروشدوقدا، "ادب‌سیزلردن اؤیرندیم" دئمیشدی."بئله‌كی، بونلارین نه‌لری منه خوش گلمه‌دیسه اونلاری ائتمكدن چكیندیم".
سعدی اویومجولاری فاللارینا چیخان اؤیكونو اوخودوقدا سئوینجدن چیرتیك چالا- چالا پیشه‌وری‌نین پیس ایشلرینی آذربایجاندان سیلمه‌یه باشلاییب قالاق-قالاق یاندیریلان كیتاب تونقالی‌نین باشیندا آند ایچمیشلر؛ سونسوزادك آذربایجانی پیشه‌وری‌نین گؤردوكلری پیس ایشلردن اوزاق ساخلاسینلار.
Azərbaycan məsələsində Sədi Şirazinın rolu
Dr.Jery
Iran islam devrimindən sonra, Azərbaycan türklərinin milli - insani haqqlarını əldə edə bilmədiklərinin nədənini araşdırdıqda, öncələri bunu Pəhləvi dönmindən bəzi sorumluların beyinlərdə tortalanıb qalmış şovenisti düşüncələrlə bağlı bilirdim ancaq son vaxtlarda incələmələrim sonuca varıb suçsuz insanların babalını yuduğumdan peşmanlıq duydum. anladım; Azərbaycan Türklərinin milli istəklərinin yoluna şatır uzadan bunlar yox bəlkə şeyx Müsləhəddin Sədi Sirazi imiş!
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
اوغرولارین اوغروسو
دوكتور جئری
سؤز، یول‌كسنلردن، اوغرولاردان دوشموشدو. اوستاد دفتری دئدی:
- اسكیلرده، بیزیم كندین یولوندا بیر اوغرو وار ایدی؛ گلیب-گئدهنین وار- یوخونو سویوب مینیكینی الیندن آلیب یایاق یولا سالاردی..
دوداغیمی بوزوب،
- بو بیر شئی دئییل كی!..- دئدیم.
اوستاد پرریخته(فرهیخته) سؤزون جیلوونو الینه گئچیردی:
- بیزیم كندین یولونداكی اوغرو، گلیب-گئدهنین وار-یوخونو، مینیكینی اللریندن آلماغا یئتینمه‌ییب شورتدان باشقا بوتون پالتارلارینی اگینلریندن چیخاردیب چیپلاق یولا سالاردی..
بورنومدان، ه‌ی‌ی‌ه‌ه..كیمی بیر سس چیخارداراق،
- بو بیر شئی دئییل كی!...-دئدیم.
پروفسور نصرالدین سؤزه قاریشدی:
- بیزیم كندین اوغروسو دا، سیزینكی كیمی گلیب-گئدهنین وار-یوخونو، مینیكینی، پالتارلارینی الیندن آلاردی بو فرق ایله، شورتا بئله رحم ائله‌مزدی؛ كندلری تومانچاق، چیپلاق یولا سالاردی..
هیرنایا- هیرنایا،
- بو بیر شئی دئییل كی!..- دئدیم.
- بو بیر شئی دئییل! .. بو بیر شئی دئییل!.. سن بویور گؤرك سیزین كندین اوغروسو نه چئشید ایدی؟!..- اؤفكه‌له‌نن پروفسور نصرالدین ایدی.
كؤكسومو اؤتوره‌رك سؤزه باشلادیم:
- بیزیم كندین یولونداكی اوغرو، كندلیلرین وار-یوخونو، مینیكینی، پار-پالتارینی، شورتونو اللریندن آلاندان سونرا بیلیرسینیز نه ائدردی؟
اوستاد دفتری:
- كؤتك ووراردی؟!
- یوخ، اوندان دا پیس!
اوستاد پرریخته:
- باشلارینا پیس ایش گتیرردی؟!
- یوخ، اوندان دا پیس!!..
پروفسور نصرالدین:
- اؤلدورردی؟
- یوخ، اوندان دا پیس!!
-....
سوسدوقلارینی گؤرونجه، اؤزوم آچیقلادیم:
- آدلارینی اللریندن آلاردی..
اوستاد پرریخته پرت اولدو:
- سنین ده میرتی‌نین باشی یاریم دیر دوكتور! آدی دا الدن آلماق اولار؟!!..
سرتجه:
- سن اؤلمه، اؤزوم اؤلوم دوز دئییرم اوستاد!...- دئدیم، آردیندا:
- بیزیم كندلیلرین، قاباقجا آدلاری تورك ایدی.. آدلاری اوغورلاندیقدان سونرا بیر سوره آدسیز قالدیلار.. بیلیرسینیز؛ بو چاغدا آدسیز- كیملیكسیز یاشاماق اولمور..سونوندا آغ‌ساققاللار ییغیشیب گیجیل بازارینا گئتدیلر.. گجیل بازارینی تانیییرسینیز؟..
بیر آغیزدان:
- تانیییریق..- دئدیلر.
- گجیل بازاری‌نین كسروی راستاسی واردیر،؛ بورادا هر چئشید آد ساتیلیر، بیزیمكیلرده گئدیب بو راستادان ایشلنمیش بیر آد آلیب سئوینه-سئوینه گئری دؤندولر...
دوستلار چاشقین- چاشقین سوروشدولار:
- آد نه ایدی؟!
مندیلیمله آلنیمین ترینی سیله- سیله میزیلدادیم:
- آذری..
Oğruların oğrusu
Dr.Jery
Söz, yolkəsənlərdən, oğrulardan düşmüşdü. Ustad Dəftəri dedi:
- Əskilərdə, bizim kəndin yolunda bir oğru var idi; gəlib-gedənin var- yoxunu soyub minikini əlindən alıb yayaq yola salardı..
Dodağımı büzüb,
- Bu bir şey deyil ki!..- dedim.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
نئجه یازمایاق؟
دوکتور جئری
اؤدوللو یاریش:
آشاغیداکی سؤزجوکلرده، هانسی سیرانین یازیلیشی یانلیش‌دیر؟
1- ؟ 2- ؟ 3- ؟
(سورغونو دوغرو اولاراق یانیتلایانلارا، بیر عدد باهار آزادی سیککه‌سی وئریله‌جکدیر.)
1- صاحب 2- ساحب 3- صاحیب
1- صحبت 2- سوحبه‌ت 3- صؤحبت
1- صبر 2- سه‌بر 3- صبیر
1- صندوق 2- سندووق 3- صاندیق
1- عمر 2- عومر 3- عؤمور
1- حقه‌باز 2- حوقه‌باز 3- حوققاباز
1- محتاج 2- موحتاج 3- مؤحتاج
1- محاکمه 2- موحاکمه 3- موحاکیمه
1- مسلمان 2- موسلومان 3- موسلمان
1- معلم 2- موعلم 3- موعللیم
1- منتظر 2- مونته‌زر 3- مونتظیر
1- طلاق 2- ته‌لاق 3- طالاق
1- ظلم 2- زلم 3- ظولم
1- فاصله 2- فاسله 3- فاصیله
1- محال 2- مه‌حال 3- ماحال
...
سورغونون یانیتی:
بیرینجی سیرداکی سؤزجوکلرین یازیلیشی دوزدور؛ فارسلار کیتابلاریندا بئله یازارلار.
ایکینجی سیرداکی سؤزجوکلرین یازیلیشی دوزدور؛ کوردلر کیتابلاریندا بئله یازارلار.
اوچونجو سیرداکی سؤزجوکلرین یازیلیشی یانلیش‌دیر. تورکلر کیتابلاریندا بئله یازارلارسا، کیتابلاری‌نین باسیلماسینا (بیرینجی سیراداکیلار کیمی یازیلمایینجا) ایجازه وئریلمه‌ییب، وئریلمه‌یه‌جکدیر.
سورغونو دوغرو اولاراق یانیتلایانلار، اؤدوللرینی بورادان یوکله‌یه بیلرلر.
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
ایكی اوشاق یئتمز!
دوكتور جئری
آنلاشمازلیق
هردن بئله گؤرونور؛ میللت ایله دؤولت بیر بیری‌نین سؤزونو آنلاماقدا چتینلیك چكیر! دونن قونشوموز كبلایی خوجا وئردی‌نین نوه‌سی‌نین آد قویماسی ایدی. كوچه‌ده قارشی قارشی‌یا گلدیك. سوروشدوم:
- كبلایی! اوشاغین آدینی نه قویدونوز؟
دؤشونو قاباغا وئردی:
- امیر محمد علی
- امیر محمد علی؟!!
- هه!.. گله‌جكده جمعیتیمیز آزالماسین دئیه بیزده دؤولتین نیداسینا لبئیك دئیه‌رك اون ایلدن سونرا نوه صاحیبی اولوب آدینی امیر محمد علی قویدوق!
باشیمی توولاییب دئدیم:
- كبلایی! دؤولت دئییب؛ دؤرد-بئش اوشاق دونیایا گتیرین نه اوچ-دؤرد اوشاغین آدینی بیری‌نین اوزه‌رینه قویون!...
جمعیتیمیزین آرتماسی‌نین یولو
جمعیتین گئت‌گئده آزالماسی اؤلكه باشچیلاریمیزی دریندن قورخویا، قایغی‌یا سالاراق چئشیدلی یوللارلا میللتی دوغوم-دوغوشا شیرنیكدیرمگه چالیشیرلار. بو دوغرولتودا، بیزده، بیر اؤنری ایله بو سورونون اورتادان قالخاماسینا یاردیمچی اولماق ایسته‌ییریك:
اؤنری:
قبیرداشی كیمی، كفن كیمی، مؤهور-تسبئح كیمی، چادیرا كیمی، قیبله‌نوما كیمی، تومان‌باغی كیمی، دیش‌قوردالایان كیمی، ساققال‌داراغی كیمی، ركعت‌سایان تزگاهی كیمی، دوندورما چؤپو كیمی ... دؤولت، آغازاده‌لرین بیرینه تاپشیرسین جمعیتمیزین آزالماسینین قاباغینی آلماق اوچون چیندن، چین‌اوشاغی وارید ائله‌سین...
آج اینسان
چوخلو یوردداشلاریمیز دوشونورلر؛ جمعیتیمیزین آزلماسی‌نین ندنی یوخسوللوق‌دور، فقر‌دیر. بو دوشونجه‌نین یانلیش اولدوغونو، برزیل‌لی بیلگین دوكتور خوزه دو كاسترو، "آج اینسان" كیتابیندا بیلیمسل آچیدان قانیتلامیشدی. خوزه دو كاسترو بیر دئنه‌مه‌ده آغیرلیق، اوزونلوق، ساغلاملیق باخیمیندان عینی اولان ایكی بؤلوك سیچانی؛ بیرینجی بؤلوگو آج، ایكینجینی بؤلوگو توخ ساخلایاراق یوخلامیشدی. بیر سوره سونرا، او، اینانیلمازجاسینا، آج سیچانلارین چوخالماسینا، توخ سیچانلارین آزالماسینا، هردن ده سونسوز، دوغماز دوروما دوشدوگونه تانیق اولموشدو. او كیتابیندا بو سونوجا وارمیشدی: آج اینسان چوخ بالالار!..
بو آراشدیرمادان آنلاشیلیر، اؤلكه‌میزین جمعیتی‌نین آزالماسینین قاباغینی آلماق اوچون میللت یوخسوللوغا، فقره سوروكلنمه‌لی‌دیر. البتته دانماق اولماز، بو یؤنده سوروملولار بؤیوك آددیملار آتیب، آتماقدادیرلار...
هامی دوغماغا ایره‌لی!
جمعیتیمیزین آزلماسی‌نین قاباغینی آلماقدا آغالار، خانیملار چیگین-چیگینه چالیشماقدادیرلار. دونن خسته‌خانایا بیر آغانی گتیرمیشدیلر، یانچیلاری تلم-تله‌سیك سوروشوردولار:
- آغالارین دوغوم اوتاغی هانسی‌دیر؟!
هامی شاشیردی:
- آغادا دوغارمی؟!...
یانچیلاری برانكاردی توولا ایته‌له‌یه‌رك:
- آغامیز باهالیق آلتیندا دوغماقدادیر!..-دئدیلر.
نییه جمعیتیمیزی چوخالتماق ایسته‌ییریك؟
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا، یئر آلتی، یئر اوستو سولارین قورویوب اؤلكه سوسوز بیر چؤللوگه دؤنوشه‌جكدیر.
دئییرم: دوز دئییرلر !
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا، نئفت-گاز یاتاقلاریمیز قورتولاجاقدیر.
دئییرم: دوز دئییرلر !
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا، چئوره كورلانیب، مئشه- اورمانلاردان، یابانچی حئیوانلاردان بیر ایز- توز قالمایاجاقدیر.
دئییرم: دوز دئییرلر!
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا، یئرلی دیل، كولتورلر آرادان گئدیب تاریخدن سیلینه‌جكدیر.
دئییرم: دوز دئییرلر!
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا، ایش یئرلری بوس-بوتون قاپاناجاقدیر.
دئییرم: دوز دئییرلر!
دئییر: دئییرلر؛ اللی ایل سونرا،.................
یورولور؛ دئییر: بئله ایسه نییه گره‌ك ایندیدن اللی ایل سونرایا جمعیتیمیزی چوخالتماق فیكرینده اولاق؟
دئییرم: چوخ آدام بیزه لعنت اوخوسون!
Iki uşaq yetməz!
Dr.Jery
Anlaşmazlıq
Hərdən belə görünür; millət ilə dövlət bir birinin sözünü anlamaqda çətinlik çəkir! Dünən qonşumuz kəblayı Xucaverdinin nəvəsinin ad qoyması idi. Küçədə qarşı qarşıya gəldik. soruşdum:
- Kəblayı! uşağın adını nə qoydunuz?
döşünü qabağa verdi:
- Əmir Məhəmməd Əli
- Əmir Məhəmməd Əli?!!
- Hə!.. gələcəkdə cəmiyyətimiz azalmasın deyə bizdə dövlətin nidasına ləbbeyk deyərək on ildən sonra nəvə sahibi olub adını Əmir Məhəmməd Əli qoyduq!
Başımı tovlayıb dedim:
- Kəblayı! dövlət deyib; dörd-beş uşaq dünyaya gətirin nə üç-dörd uşağın adını birinin üzərinə qoyun!...
بؤلوم: ساتیریک یازیلار