آللاه یا بنده؟!
دوکتور جئری
آخشام اوستو ایدی. دوستلارلا کندین قهوهخاناسیندا اوتوروب هر زامانکی کیمی اؤلکهنین آغیر ایقتیصادی دورومونا گؤره دارتیشماقدا ایدیک. اوستاد دفتری اؤفکهلنمیشدی: "سیزجه بو دوزدورمو ایسلامی مملکندیمیزده بیری آج، بیری توخ اولا؟ بیری ائولی، بیری ائوسیز اولا؟ بیری ایشلی، بیری ایشسیز اولا؟ بس عدالت هارادادیر؟ بس ائشیدلیک نئجه اولدو؟ نییه ایسلامی مملکندیمیزده آللاهین قانونلاری دوزگونجه ایجرا اولونمور؟!"
دانیشیغین قیزغین چاغیندا، بیردن اوزاقدان کندیمیزین آغساققالی موللا نصرالدینین لؤهلهیه-لوهلهیه گلدیگینی گؤردوک. بئلینده یئکه بیر چووال داشیییردی. خرمنلیکده اوینایان اوشاقلار، موللانی گؤرونجه اویونلارینی بوراخیب اونو دؤورهلهدیلر. "موللاعمی! چووالیندا نمنه وار؟"-دئیه اوشاقلارین بیری سوروشدو. موللا چووالی یئره قویوب الینین دالی ایله آلینینین تری سیله-سیله،"جَویزدیر"-دئدی. بالاجا بیر اوغلان، "موللاعمی! او جَویزلردن بیز ده وئر دااا!"-دئیه یالواردی. کؤنلو-گؤزو توخ اولان موللا گولومسهیرک اوزونو اوشاقلارا توتوب دئدی: "اولسون گولبالالاریم! سیزه بو جَویزلردن پایلایاجاغام آنجاق پایلامادان قاباق سیزدن بیر سورغو سوروشاجاغام". اوشاقلار بیرآغیزدان،"سوروش"- دئیه قیشقیردیلار. موللا گولومسونوب سوروشدو: "اوشاقلار سیز ایستهییرسیز من جَویزلری سیزین آرانیزدا آللاه قانونی ایله بؤلوشدورم یوخسا بنده قانونی ایله؟". اوشاقلارین ان بؤیوگو، "استغفرالله! استغفرالله! موللاعمی بو نه سؤزدور دانیشیرسیز؟!.. البتهکی آللاه قانونی ایله بؤلوشدورملیسیز!"-دئیه یانیت وئردی. موللا اوبیری اوشاقلارا دؤندو. اوبیری اوشاقلار دا ان بؤیوک اوغلانین سؤزلرینی باش ساللاماقلا دوغرولادیلار. موللا گولوب چووالین آغیزینی آچدی. الینی چووالا سوخوب ایکی اوووج دولوسو جَویز چیخاردیب اوشاقلارین بیرینین اتگینه تؤکدو. اوشاق سئوینجدن گولدو. سونرا موللا اوشاقلارین کیمینه اوچ دنه، کیمینه بئش دنه، کیمینه اون دنه، کیمینه ایسه ایکی-اوچ پوک جَویز وئردی. سیرا ان بؤیوک اوغلانا چاتینجا موللا آیاغا قالخیب بیردن اوغلانین قولاغینین دیبینه بیر شیلله ایلیشدیردی. موللانین بو گؤزلهنیلمز حرکتیندن اوغلان شاشیردی. گؤزلری دولدو. آزقالا آغلایاجاقدی. "موللا عمی! جَویز وئرمیرسن، وئرمه. نییه به ووروسان؟!" ـ دئیه اوغلان سیزیلدادی.موللا فیلوسوفجاسینا آچیقلادی:
- "اوغلوم! مندن اینجیمه آللاهین قانونو ائله بئلهدیر! پایلایاندا، کیمینی گولدورو، کیمینی آغلادیر، کیمینه آز، کیمینه چوخ وئریر، کیمینه ایسه هئچ نه وئرمیر! اگر سیز مندن ایستهسهایدیز بنده کیمی جَویزلری بؤلوشدورَم، اینانین هرهنیزه بیر قوچ اوْووج جَویز وئرهجک ایدیم!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
ایشلهمهییب، یئیهسن!
دوکتور جئری
گئچن جومعه آخشامی شیخ آغا بیزی ایفطار یئمگینه قوناق چاغیرمیشدی. یانیمدا چوخ شخصیتلی و خوش گئیینیشلی بیری اَیلشمیشدی. دوغروسو او تانیشلیق وئرمهسهایدی من بیلهسینی تانیمایاجاق ایدیم. او، منیم اوشاقلیق دوستوم ایبیش ایدی. ایبیش چوخ ساده بیر اوغلان ایدی، آوارانین تکی ایدی، الیندن بیر قیرانلیق ایش گلمزدی، سحر قاباغینا ایکی قوتور گئچی قاتسایدیلار یقین آخشام بیرینی ایتیرهجک ایدی. محلّهده هامی اونو اله سالاردی، بیلهسینه "رئیس" دئیه لاغا قویاردیلار. آنجاق بونونلا بئله، یئنه هامی اونو اورکدن سئوردیلر. او چوخ سئویملی و مهربان بیریسی ایدی. آناسینین خئیردوعاسی همیشه اونون آرخاسینجا ایدی؛ "بالا! آللاهدان ایستهییرم؛ ایشلهمهییب یئیهسین!"
اویان-بویاندان، اوشاقلیق خاطیرهلریندن دانیشاندان سونرا بیلهسیندن سوروشدوم:
- دوغردان ایبیش آغا! دئمهدین نه ایش گؤرورسن؟
گولومسهییب دئدی:
- سونوندا آنامین خئیردوعالاری نتیجهسینی وئردی، ایشلهمهییب یئییرم!
بیردن فیکریم پیس بیر یئره جایدی. اسکیلر آنالار ایستکدن اوشاقلارینا ایشلهمهییب یئیهسن دئیه دوعا ائدیردیلر آنجاق بیلمیردیلر، تکجه زیندانا دوشن اینسانلار ایشلهمهییب یئییرلر!
اوتانا-اوتانا فیکریمی اونونلا پایلاشدیم . قاققاناق چکیب گولدو:
- یوخ.. زیندان زادا دوشمهمیشم!
سونرا آتیردی:
- من ایکی ایلدیر یوخاری اؤرتباسدیر ماحالینین اوستانداری اولموشام!
چاش-باش اولدوغومو گؤرونجه آچیقلادی:
- نه قدر آنام ساغ ایدی اونون معاشی ایله گئچینیردیک، ایکی ایل بوندان قاباق آنام فوت ائلهیینجه چارهسیزلیکدن داییم شیخ آغانین یانینا گلیب اوندان ایستهدیم منه بیر ایش تاپسین. او دا منه بیر حؤکم یازیب دئدی: گئت یوخاری اؤرت باسدیر ماحالینین اوستانداری اول. دوزونو ایستهسن من داییما دئدیم؛ دایی! بو چوخ آغیر بیر مسئولیتدیر. سیز ده منی یاخشی تانییرسیز، من گئدیب اورادا بیر ایش گؤره بیلمهرم!
ماراقلا سؤزونو کسدیم:
- دایین نه دئدی؟!
- داییم دئدی؛ بیز سنی اورایا گؤندرمیریک گئدیب اورادا بیر ایش گؤرهسن، بیز سنی اورایا گؤندریریک گئدیب اورادا بیر ایش گؤرمهیهسن!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
گمیلرین باتیب؟!
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوض دئییردی؛ دونن شیخ آغانین گؤروشونه گئتمیشدیم. باشینی قینینا چکیب دالغین-دالغین اوتورموشدو. منیم گلدیگیمی آنلامادی. الیمی چیگنینه قویدوقدا دیسکیندی. شوخلوقجا دئدیم:
- دده نه فیکیره دالمیسان، گمیلرینمی باتیب؟!
دولوخساناراق جاواب وئردی:
- منیم یوخ! قارداش پوتین-ین گمیلری باتیب!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
میرییه دَین گولـله!
دوکتور جئری
شاه قاچمیشدی. گونو-گوندن کوچه-بازارا تؤکولوشوب حؤکومته قارشی شوعار وئرنلرین سایی آرتماقدا ایدی. شهر جوشغولو گونلر گئچیریردی. الی قولاغیندا ایدی اینقیلاب غلبه چالسین.
بیزیم بیر قونشوموز وار ایدی. آدی "میری" ایدی، بیلهسینه موللااوغلو دا دئیردیلر. میری کؤهنه پالتار دللالی ایدی، هرگون قولونون اوستونه بیر نئچه کوتدان-شالواردان آتیب بازاردا دولاندیراراق ساتاردی. اونون باشی اؤز ایشینه دوموک ایدی. سیاسته قاریشمیردی. حؤکومت حاقیندا بیلهسیندن سوروشاندا،"کیم ائششک اولسا بیز ده اونا پالان اولاریق" دئییردی. بو حساس گونلرین بیرینده، گون اورتا چاغی او ایشدن ائوه قاییداندا، آروادی الینه بیر چاناق وئرهرک، "ناهارا قاتیق آشی پیشیرمیشم، قاتیغیمیز یوخدور" دئدی. میری دئیینه-دئیینه یئنیدن بازارا یوللاندی. قاتیغی آلیب ساللانا-ساللانا ائوه دؤندوگونده جامع مسجیدینین قاباغیندا گؤزو بیر قالابالیغا ایلیشدی. شهرین سرپاسبانی سرکار سلطانی مسجیدین قاباغینا توپلاشان جاماعتی خوش دیل ایله داغیتماغا چالیشیردی. آنجاق جاماعات اونو هوْیا باسینجا او چارهسیزلیکدن الینی بئلینه آتیب تاپانچاسینی غیلافدان چیخارتدی. بیرآندا بوتون گؤزلر تاپانچایا دیکیلدی. سرکار سلطانی الینی گؤیه قالدیریب بیرکره تتیگی چکدی. قورشون تاپانچانین آغزیندان چیخدیقدا سانکی اسلوموشن حرکتی تاپدی، یاواش-یاواش گئدیب مسجیدین مینارهسینه دَیدی سونرا قاییدییب قارشی طرفدهکی پاساژین سیمینت دیوارینا توخوناراق یؤن دَییشیب آرخادان میرینین شالوارینی دَلیب دؤرد بارماق قویروق قیرتیلان یئردن آشاغیدا اؤزونه یئر تاپدی. میری "یاندیم" دئیه قیشقیریب اؤنجه قاتیق چاناغی سونرا ایسه اؤزو یئره دوشدو. جاماعات سئل کیمی آخیشیب اونو باشلاری اوسته قالدیردیلار. بو آرادا بعضیلری میرینین قانینی اللرینه یاخیب خالقا گؤسترمکله اعتیراضی قیزشدیرماق ایستهسهلرده قاندان بیر ایز-توز گؤرمهدیلر!
بیرنئچه اینقیلابچی میرینی ماشینا آتیب خستهخانایا آپاردی. دوکتور یاخشی موعایینه ائلهیندن سونرا، "آللاهدان ایمیش گولـله توْودان دوشموشدو یوخسا ایچ اورقانینا جیددی ضرر یئتیره بیلردی، ایندی هئچ خطر یوخدور.. تکجه ایچری بیرآز پوْشلنیب"دئدی. اینقلابچیلارین بیری، "گولـلهنی چیخارتمیرسیز؟"دئیه سوروشدوقدا دوکتور گولومسهییب، "یوخ! بیر ایکی ساعات سونرا اؤزو دوشهجک" دئدی.
بو اولایدان بئش-آلتی گون سونرا اینقلاب ظفر قازاندی. باشدا شهرین ایمام جومعهسی اولماقلا بیر نئچه اینقلابچی ییغیشیب ائوده اوزوقویلو یاتان میرینین گؤروشونه گلدیلر. ایمام جومعه بیردسته پول میرینین یاسدیغینی آلتینا قویاراق،" آغا میری! سیزکیمی اوغوللارین تؤکولن قانلاری اولماسایدی بو گون اینقلاب غلبه چالمازدی. خالقیمیز سیزلره بورجولودور"دئدی.
***
بیرهفته سونرا میری ساغالیب یاواش-یاواش باییرا چیخماغا باشلادی. کوچه-بازاردا خالق اونو بارماق ایله بیربیرینه گؤستریب شاه رژیمی قورشونونا سینهگرمهسیندن دانیشیردیلر. هرکس اونونلا اؤپوشوب-گؤروشوب سالام وئرمگه، تانیشماغا تلهسیردی. آرتیق میری اؤزوده اینقیلاب یولوندا دَیدیگی گولـلهنین اؤنمینی آنلاماغا باشلامیشدی.
بیرگون میری ایمام جومعهنین دفترینه گئتدی. ایمام جومعه اونو چوخ ایستی قارشیلادی، قاباغینا چای قویوب وضعیتی حاقیندا سوروشاندا میری گیلئیلنمگه باشلادی:
- اینقیلاب یولوندا منه گولـله دئییب بو وضعیت ایله من نئجه گئدیم نفت صفینده دوروم آغا؟!
ایمام جومعه بو سؤزلری ائشیدجک اوتاندی. مندیلی ایله آلنینین ترینی سیلیب قاپی آغزیندا دایان کومیته مأمورینا بویروق وئردی، تئز میرینین نفت سهمیهسینی آپاریب قاپیسیندا تحویل وئرسینلر.
ایکی گون سونرا یئنه میری ایمام جومعهنین دفترینده ایدی:
- آغا! اینقیلاب یولوندا منه کی گولـله دَییب ائوده آج-سوسوز اوتورموشام اوندا تعاوونی شیرکت قند-چایی، یاغ-دوگونو اؤز آداملاری آراسیندا پایلاییر. آخی بو دوزدور؟!
بو سؤزلردن بتر ناراحات اولان ایمام جومعه، مسئول اورقانا نامه یازاراق میرینین سهمیهسینی قاپیسیندا تحویل وئریلمهسینه بویروق وئردی.
بو ایکی گؤروشون داوامیندا، میری بیرگون هه، بیرگون یوخ ایمام جومعهنین حضورینه یئتیشیب اینقیلاب یولوندا یئدیگی گولـله اوچون یئرلی-یئرسیز ایستکلر ایرهلی سورمگه باشلادی. آرتیق ایمام جومعه میرینین الیندن تنگه گلمیشدی. او تاپلیب گلنده قاچیب گیزلنیردی...
بیرگون ایمام جومعه جامع مسجیدینده گون اورتا نامازینی قیلدیقدان سونرا مینبره چیخیب دانیشماق ایستهینده، میری جاماعاتین آراسیندان آیاغا قالخیب دئدی:
- آغا باغیشلایین! آخی بو اینصافدیر منه کی اینقیلاب یولوندا گولـله دَییب اوشاقلاریم ایشسیز-گوجسوز قالالار، اوندا بیر تعداد غئیری اینقیلابی آداملارین اوشاقلاری شهرین ایدارهلرینه سوخولالار؟!
بو سؤزلرله ایمام جومعهنین صبیر کاساسی داشدی، قیشقیراراق دئدی:
- میری.. میری.. کئشکه او سنین گؤتونه دَیین گولـله منیم اورگیمین باشیندان دَییدی ده سنین الیندن یاخام قورتولاردی!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
ناموس
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوض آغیر ناخوشلاییب خستهخانادا
یاتیردی. یانیندا یاخین یولداشی اوستاد
دفتری قالیردی. قلئیچی مورتوض گؤروشونه گلن هر کسه "ایدز" توتموشام دئیه باشلاییب "ایدز"خستهلیگینی آچیقلاییردی. سونوندا اوستاد دفتری دایانا بیلمهییب
سوروشور:
- أشی سنین خستهلیگن "قارین کؤپو"دور نییه هرکسه "ایدز"یم وار دئییرسن؟!
قلئیچی مورتوض آجی-آجی گولوب دئییر:
- وضعیتیم خوش دئییل اوستاد! دئییرم بیردن آللاه ائلهمیش
دوشوب اؤلسم مندن سونرا کیمسه آروادیم- خوُیلوخانیمی آلماسین!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
شیخ آغانین بایراملیغی
دوکتور جئری
هر ایل اولدوغو کیمی بو ایلده، بایرامین ایلک گونو شیخ آغانین حوضورونا یئتیشیب الینی اؤپوب یئنی ایلینی قوتلایاندان سونرا دؤرد دؤوره دیزی اوسته اوتوروب بایراملیغیمیزی گؤزلهمگه باشلادیق. شیخ آغا ایکی ساعات اویان-بویاندان قونوشاندان سونرا دوعا ائلهمگه باشلادی. بو دانیشغین سونو، بایراملیقلارین پایلانماسینین باشلاماسی دئمک ایدی. سون آمینلر سسلنینجه شیخ آغا الینی جیبینه سوخوب بیرآز قوردالایاندان سونرا بیر گوزگو چیخاردیب قدرت موعلّیمه اوزاتدی. قدرت موعلّیم جلد گوزگونو گؤیده قاپیب اوزونو بیزه چئویرهرک دئدی:
- آغا منه چارشنبه آیناسی وئردی!
شیخ آغا دریندن بیر "آخ" چکیب دئدی:
- اوغلوم بو چارشنبه آیناسی دئییل! بو ایل بایراملیق اوچون سیزین ماعاشلاریزی ایکی قات چوخالداجاق ایدیم، اوزوم قارا الیم دالی ایدی اولمادی. بو اوزدن بایراملیق اوچون سیزه بو آینانی وئریرم آلدیغیز آیلیقلاری بونون قاباغینا قویاسیز.
بو آچیقلامانین آردینجا شیخ آغا یئنه الینی جیبینه سوخوب قیزیل بیر قلم چیخاردیب اوستاد دفترییه وئردی. هامی قلمین قیزیل اولدوغونو سانسا دا قلمین یالنیز رنگی قیزیل ایدی. اوستاد دفتری سئوینجک قلمی آلیب قاپاغینی آچدی. قلمین اوجو یوخ ایدی. اوستاد دفتری اوتانا-اوتانا شیخ آغایا دؤندو:
- باغیشلایین آغا! بونون اوجو یوخدور؛ مومکونسه بونو دَییشدیرهسینیز.
شیخ آغا گولومسهییب دئدی:
- اوستاد! قدیمکی "بیخطر کبریت"لر کیمی بو دا "بیخطر قلم"دیر. بونونلا یازساز هئچ یولوز "آدی یوخ" ایدارهسینه دوشمهیهجک!
اوچونجو بایراملیق آلان کیشی قوچو نیظام ایدی.بو کز شیخ آغا جیبیندن بیر آت نالی چیخاردیب اونا وئرهرک آچیقلادی:
- اوغلوم نیظام! دئییرلر آت نالی شانس گتیرر. بو نالی چوماغینین باشینا میخلاتدیر. اینشاالله ارازل و اوباشی قووالایاندا سنه شانس گتیرر.
سیرا منیم بایراملیغیما یئتیشدی. آغا بیر شئی دئمهدن جیبندن بورون دسمالی چیخاردیب منه اوزاتدی. بورون دسمالینی تبرلیک کیمی آلیب اوزومه باسیب اؤکوتمه ووردوم. آغانین بورون سویو ایله منیم گؤز یاشلاریم بیربیرینه قاریشدی. چوخ دویغوسال بیر صحنه ایدی. هامی آغلادی.
مندن سونرا ترس آوانین کندخوداسی کاتتا ایسلام بایراملیغینی آلدی. شیخ آغا اونا کوهنه تاخما دیشلرینی وئردی.
ان سون بایراملیق آلان کیشی قره میللت اوغلو قلئیچی مورتوض ایدی. شیخ آغا جیبیندن بیر سیخیم خاریجی شوکالات چیخاردیب اونون اووجونا تؤکهرک دئدی:
-اوغلوم مورتوض! گلهجکده زیرپی دوشمن ایله آغیر بیر ساواشیمیز اولاجاق، یادیندان چیخارتما اومودومو تکجه سنه باغلامیشام!
بایراملیق وئرمه تؤرهنی قورتاراندان سونرا یولدا قلئیچی مورتوضو توتوب دئدیم:
- بختور! سنین بایراملیغین هامیدان یاغلی دوشدو! نولور او خاریجی شوکالاتلاردان بیردنه ده وئر بیز یئیک!
قلئیچی مورتوض اگری-اگری منه باخیب دئدی:
- اشی نه شوکالاتی؟ بونلار "دورقوزاق" دواسیدیر!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
اعلاحضرتین باشینا هاوا گلیب
دوکتور جئری
دونن فارس دیلی و ادبیاتی اوستادی- جناب فرهیختهنی
کیتابخانادا گؤردوم. اویان-بویاندان دانیشاندان سونرا دئدی:
- بیلمیرم بیلیرسن یا یوخ! دونیانین بؤیوک
شخصیتلری ایله بیرگه، اعلاحضرت رضا پهلوی اوکراینین جومهور باشقانی زلنسکییه نامه گؤندرمکله
روسیهنین ایشغالچی سیاستینی پیسلهییب!
دوغروسو اوستاد فرهیختهنین دئدیکلریندن بیرآز
عصبیلشدیم:
- سانیرام اعلاحضرت روبع پهلوینین باشینا هاوا
گلیب! اعلاحضرت گرهک زلنسکینین عوضینه روسیهنین جومهور باشقانی پوتینه نامه یازیب اونو تبریک ائدردی!
اوستاد فرهیخته چاش –باش اولدو:
- ندن؟!
- ندنی بس بللیدیر!اوچ آی قاباق 21 آذر گونونده، اعلاحضرت روبع پهلوی ، میلّی آزادلیغینا قووشموش آذربایجانین ایران قوشونلاری طرفیندن ایشغال اولونماسینین 75 ایللیگینی "روز نجات آذربایجان" دئیه خالقی تبریکلهمیشدی. ایندی ایسه همن تونبهتون ددهسینین گؤردوگو ایشی پوتین گؤرور، ایستهییر اوکراینی آزادلیغین الیندن نجات وئریب روسیهنین ترکیبینه گئری قایتارسین!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
پوتین-ین یوخوسو!
دوکتور جئری
ایستالین، پوتینین یوخوسونا گلیب دئدی:
- سندن ایکی ایستگیم وار:
بیرینجیسی: اوکراینی ایشغال ائلهییب خالقینی
تامامیله محو ائدهجکسن.
ایکینجیسی: کرملینین دیوارلارینی ساری بویاتدیراجاقسان.
پوتین شاشیردی:
- کرملینین دیوارلارینی نییه ساری بویاتدیریم؟!
ایستالین گولومسهدی:
- گؤزلهدیگیم کیمی منیم بیرینجی ایستگیمه
قارشی چیخمادین! عیبی یوخدور کرملینین دیوارلارینی ساری بویاتدیرماسان دا
بویاتدیرما!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
شیخ آغانینین...
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوض تعریفلهییردی:
ددهلیگیم شیخ آغا گنجلیکده یوخاری ترسآوا کندینین
آغاسی-حاجی پاشانین گؤزل قیزی ایرانه خانیما وورلموشدو. بونون آردینجا آتاسی-شیخ
الاسلام طایفانین آغ ساققاللارینی ییغیب ائلچیلیگه گئدیر. ددهلیگیمین کله-کؤتور
اولدوغونا گؤره حاجی پاشا قیزینی اونا وئرمک ایستهمیردی آنجاق شیخالاسلامین
اوزوندن ده اوتانیردی بو ائولیلیگه "یوخ" دئسین. بو اوزدن باشلاییر
اورتایا داش دیغیرلاماغا:
- یوز
قیزیل ایستهییرم!
شیخ الاسلام دا یوخسول بیریسی دئییلدی؛ دئییر:
- وئردیم!
- اون باش اینک ایستهییرم!
- وئردیم!
- یوز باش قویون ایستهییرم!
-
وئردیم!
- کندین قیراغینداکی باغی دا ایستهییرم!
- وئردیم!
- باشکندده بیر حیط ایکی دوکان ایستهییرم!
- وئردیم!
حاجی پاشا چتین-چتین شرطلری ایرهلی سوروب
"یوخ" جاوابی آلمایینجا علاجی کسیلیب سون داشینی اورتایا دیغیرلاییر:
- حاج آغا باغیشلایین.. اوتانیرام دئییم..
آنجاق منیم دامادیمین شئیی گرهک یاریم متیر اولسون!
بو سؤزدن شیخ الاسلام بیر سوره قیزاریب
بوزاردیقدان سونرا درین بیر نفس آلیب دئییر:
- اولسون کسدیرهریک!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
اینقیلابچی
دوکتور جئری
اوستاد دفترینی آنادیلینی مودافیعه ائتدیگی اوچون توتوقلاییب بئش-آلتی گون یاخشی توجیه ائلهیندن سونرا قاضی قارشیسینا چیخارتمیشلار.
قاضی غضبلی-غضبلی:
- سیز اؤلکهنین میلّی امنیتینی تهلوکهیه سالیبسیز، سیز بیر ضید اینقلابسیز!-دئیه باغیرمیش.
اوستاد دفتری مظلوم- مظلوم:
- جناب قاضی! واللاه بیللاه من ضید اینقلاب دئییلم، آند اولسون آللاهین بؤیوکلوگونه من گونده یوز یول آرزو ائلهییرم اؤلکهمیزده اینقلاب اولسون!-دئمیش.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
شیخ آغانین خورونا توتما حکایهسی
دوکتور جئری
تانری بیر ده او قارا گونلری گتیرمهسین. خورونا خستهلیگینین آت اویناتدیغی، گونده بئش-آلتی یوز اینسانین جانینی آلدیغی گونلر ایدی. بیرگون آرغین-یورغون خستهخانادان ائوه گلیب اؤلومو تختین اوستونه سالمیشدیم. گئجهنین بیرواختی بیردن گؤردوم قاپی گوروپ-گوروپ دؤیولور. "آللاه خئییر ائلهسین" دئیه یئریمدن قالخیب قاپینی آچدیم. قلئیچی مورتوض ایدی. منی گؤرجک ایکی الی ایله باشینا تاپداییب آغلاماغا باشلادی:
- دوکتور! فریادیما چات.. ائویمیز ییخیلدی..
نیگران اولدوم:
- نولوب خویلوخانیما بیر شئیمی اولوب؟!
اؤکوتمه وورا- وورا:
- کئشگه خویلوخانیما بیر شئی اولاردی!.. ددهلیگم..ددهلیگم شیخ آغا اؤلور.. خورونا توتوب... ائویمیز ییخیلدی.. اؤرت باسدیر ماحالی باشسیز قالدی...
پالتارلاریمی گئییب یولا دوشدوک. یاریم ساعات سونرا شیخ آغانین ائوینده ایدیک. شیخ آغا اوتاغین اورتاسیندا اوزانیب خیریلداییردی. قلئیچی مورتوضو گؤرونجه قیشقیردی:
- هانسی جهنمهدهسن؟ اؤلورم.. اؤلورممم.. ترس آوانین دوکتورلاری ایشه یارامادی.. دئمهدیم؛ گئت منه اینگیلیسدن دوکتور گتیر...
قلئیچی مورتوض دئدی:
- دده! تحریملره گؤره اینگیلیسدن دوکتور گتیرمک اولمور.
سونرا بارماغی ایله منی گؤستردی:
- آمما باخ من موشابهینی تاپمشام آدی دا خاریجی دیر!
شیخ آغانین طیب پروندهسینی آلیب تستلری گؤزدن گئچیردیم. خورونا ویروسی آغ جیگرلرینین یوزده دوخسان دوققوزونو بوروموشدو.
قلئیچی مورتوض نیگران-نیگران پیچیلدادی:
- بیر اومود وار؟!
یاواشجا دئدیم:
- بو یوزده (درصد) ایله هر کیمسه اولاسایدی چوخدان اؤلموشدو! آنجاق چوخ اوزولمه من چاراسینا باخاجاغام!
سونرا گئدیب "اؤلورم..اؤلورم" دئین شیخ آغانین قولاغینا بیر ایکی کلمه سؤز پیچیلدادیم.
شیخ آغا سؤزلریمی ائشیدینجه سؤنوک گؤزلرینین ایچی پارلادی...
***
ائرتهسی گونو قلئیچی مورتوض بیر قوطو شیرنی ایله ایشلهدیگیم خستهخانایا گلمیشدی. برکدن الیمی سیخیب دئدی:
- آللاه سیزدن راضی اولسون دوکتور. ددهلیگیم ساغالیب. بوگون هم یئییر، هم ایچیر، هم ده یاتیر. دوغرودان سیز مؤعجیزه ائلهمیشسیز. باشقا دوکتورلارین باهالی-باهالی ایگنه-داواسی ایشه یارامایان یئرده، سیز ایکی کلمه سؤز ایله ددهلیگیمی موعالیجه ائلهدیز.
دوغروسو قلئیچی مورتوضون یئرسیز اؤوگولری (مدحلری) اورگیمه یاتمادی:
- آی قارداش! مؤوضونو چوخ شیشیرتمه! نه مؤعجیزهسی؟ من تکجه شیخ آغانین قولاغینا دئدیم: قورخما پیس آداما هئچ زاد اولماز!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
یئنی آغالار
دوکتور جئری
دونن آخشام قلئیچی مورتوضون گؤروشونه گئتمیشدیک.
باشی پانسیمانلی یاتاقدا اوزانیب زاریلداییردی. دئدیکلریندن آنلاشیلدی او آلتی آیدیر کندلرینین قیزیل
معدنینده مرکزلی بیر آغایا ایشلهییر. نئچه گون قاباق ایسه دیگر معدنچیلرله دالی
قالمیش آیلیقلارینی ایستهمگه گئتدیکده آغانین قولوچوماقلیلاری تؤکولوشوب
اونلاری دویونجایا قدر دؤیموشلر.
بو احوالاتی ائشیتدیکده گوله-گوله دئدیم:
گئنه رحمت ترس آوانین قدیمکی آغاسینا!
دئییرلر؛ قدیملر ترس آوانین بیر آغاسی
وارایمیش. بیر گون اوغلو اونون یانینا گئدیب دئدی: آتاجان! بیر ایشچی تاپمیشام
اؤزوندن یئییر، اؤزوندن ایچیر، بیزه ایشلهییر. بو سؤزلره آغا باشینی توولاییب دئدی:اوغول! ائله بیر
ایشچی تاپاردین بیز ده اوندان یئییب- ایچردیک!
قلئیچی قارداش! ایندی سؤزوم گلیر بو مرکزلی آغا. سیزدن یئییر، سیزدن ایچیر، هله اوستهلیک سیزی ده دؤیور!!
...
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
بیر نؤمره بؤیوک مانتو
دوکتور جئری
دونن آخشام ائشیتدیک قونشوموز موللا فرضعلی سالدیرییا اوغرایب. بتر نیگران اولدوق. اوستاد دفتری ایله بیر قوطو شیرینی باغلاییب گؤروشونه گئتدیک. یازیق یاتاغا اوزانیب زار-زار زاریلداییردی. اوز-گؤزو قاپ-قارا اولموشدو. بیزی گؤرجک آزجا قالخیب یاسدیغا دیرسکلندی. ال اؤپمهدن سونرا اوستاد دفتری سورشدو:
- آغا! الی سینایدی سیزی کیم بو گونه سالیب؟!
موللا فرضعلی دریندن بیر سولوق آلیب دئدی:
- ریا اولماسین بیلمیرم بیلیرسیز یا یوخ، من آللاه خاطیرینه محلّه مچیدینین پئشنامازلیغی ایله یاناشی شکّیات ایدارهسینده ده چالیشیرام. آخشاملار ایسه "ایضافه ثاواب" اوچون کوچه-بازاردا خالقی خوصوصیله خانیملاری "امیربه معروف و نهی از منکر" ائلهییرم. قالابالیق یئرلرده دولاناراق، " باجی توکوزو قویون ایچری"، "قیزیم یاخانی دویمهله"، "ننه جورابینی چک یوخاری توپوغون گؤرسهنیر"، " خانیم قیز گوناهدیر برکدن گولمه"، "بالام، آدام دوداغینی بویاییب ائشیگه چیخماز" دئیه خانیملاری اویاریرام. حاقدان گئچمهیک ده خانیملار دا بو تذکورلریمی موثبت قارشیلاییب تئز اؤزلرینی ییغیشدیریرلار.
موللا فرضعلینین سؤزونو کسدیم:
- آغا! هله بو احوالات ندیر؟!
موللا فرضعلی اورکدن بیر آخ چکهرک آچیقلادی:
- سیراغا گون بازاردا گزیردیم. قاباقدا اوجا بویلو- ائنلی کورکلی بیر آرواد یئهین-یئهین گئدیردی. نفس وورا-وورا آرخادان سسلندیم: آی باجی! آی باجی!.. آرواد گئری دؤنوب اؤفکه ایله "بلی" دئدی. دوغروسو آروادین بو "بلی"سیندن چاشیریب دئدیم: باغیشلایین خانیم! مومکون اولسا بیر نؤمره بؤیوک مانتو گئیهسیز یانلاریز پیرتلاییب ائشیگه!
مارقلا سوروشدوم:
- هه.. سونرا نه اولدو؟!
- نه اولاجاق! گاوورین قیزی باشماغینی چیخاردیب دوشدو جانیما!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
اوجوزلوق گولمهجهلری
دوکتور جئری
یوخودا گؤررسیز!
شیخ آغا ایله هفتهلیک گؤرشوموزده، قلئیچی مورتوض دئدی:
- آغا!.. دونن گئجه یوخودا گؤردوم مملکندیمیزده هر شئی اوجوزلاشیب. میثال اوچون دویونون چوالی اولموشدور 20 مین تومن، یاغین چللگی 5 مین تومن، اتین کیلوسو 2 مین تومن.. سیزجه بونون تعبیری نمنهدیر؟!
شیخ آغا گولومسوندو:
- تعبیری بودور سیز اوجوزلوغو بیرده یوخودا گؤررسیز!
مملکند هانسی طرفه گئدیر؟
موللا نصرالدین یئنی بیر ائششک آلمیشدی آنجاق اونو - مسئوللارین باهالیغی کونترول ائده بیلمهدیگی کیمی - کونترول ائده بیلمهییب ائششک باش آلیب گئدیردی.
یولدا بیریسی سوروشور:
- موللا بو عجله ایله هارایا گئدیرسن؟
موللا جاواب وئریر:
- ائششگین ایستهدیگی یئره!
سببی نه ایدی؟
دونن کوچهده اوستاد دفترینی گؤردوم. گوله-گوله گئدرکن بیردن اؤکوتمه ووروب آغلاییردی. اؤز-اؤزمه دئدیم یقین کیشینین باشینا هاوا گلیب. بیلهسینه یاخینلاشیب احوالاتی سوروشدوم. مندیلی ایله گؤزونون یاشینی سیله-سیله آچیقلادی:
- مسئوللارین یارانهلری چوخالداجاقلارینی یادیما سالدیقدا سئوینجدن گولورم آنجاق بو ایشین سونوجونا فیکرلشدیکده اورگیم دولوب بیلهمی آغلاماق باسیر!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
ائو کرایهسی
دوکتور جئری
یئنی ائولنمیش گنج بیگ-گلین ائو کرایهلهمک اوچون سحردن آخشامادک شهرین بوتون املاکچیلارینی بیر-بیر دولانسالار دا سونوندا الی بوش گئری دؤندولر. اوغلانین آلدیغی معاش ائوین کرایهسینه کیفایت ائتمیردی. قیز اوغلانین دالغینلیغینی گؤرونجه دئدی:
- اولماسا بیر مودّت گئدک سنین بابان ائوینده یاشایاق.
اوغلان اوزونتو ایله جاواب وئردی:
- اولماز!
قیز شاشیردی:
- آخی نییه اولماز؟!
اوغلان باشینی آشاغی سالدی:
- آخی بابام اؤزو هله بؤیوک بابامین ائوینده یاشاییر!
***
بللی اولمایان سببه گؤره قلئیچی مورتوضو ددهلیگی-شیخ آغا ائودن ائشیگه اؤتورموشدو. او چارهسیزلیکدن بیر املاکچینین یانینا گئدیب بیر ائو کرایهلهمک ایستهدی. املاکچی شیخآغانین اوغوللوغو تانییینجا اونو لوکس بیر ائوه آپاردی. شاشقینلیق ایچینده ائوی گزن قلئیچی مورتوض ائوین کرایهسینی سوروشدو. املاکچی، "قابیلی یوخدور" دئیه آرتیردی:
- بیر میلیارد رهنی، آیدا دا اللی میلیون تومن کرایهسیدیر!
قلئیچی مورتوض باشینی قاشدی:
- بورانین آخیری هارادادیر؟!
املاکچی شاشیردی:
- قوربان! بئله لوکس ائوین آخیری اولماز کی!
قلئیچی مورتوض اؤفکهلندی:
- بئله ایسه، بورانی بو رهن-کرایهیه توتان اؤکوز هارادا یاتاجاقدیر؟!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر