+0 به‌ین
دگرلی سؤزلر!!
دوکتور جئری
جومعه آخشاملاری، شهریمیزده سعدی ادبی درنگی‌نین ییغینجاقلاری اولور. بو هفته اوستاد دفتری دیل و ادبیات حاققیندا دانیشاجاقدی. بیرآز گئجیکمیشدیک. قوشوقچو کل اوغلان ماشینی اوستادین قاپیسیندا ساخلاییب بئش-آلتی یول سیقینال چالدی. هاندان-گئجدن اوستاد دفتری ایله اوغلو، میرزه دفتری ائشیگه چیخدیلار. اوستاد دفتری باشینی باغلامیشدی، بتر ده اوسکوروردو. باشی ایله بیزیله سالاملاشاندان سونرا دئدی:
- قلمداشلار!..تأسفله من بوگون خسته‌لنمیشم، درنگه گله‌بیلمه‌یه‌جگم. منیم یئریمه اوغلوم میرزه دانیشاجاق..
میرزه دفتری ماشیندا اوتوراندا، اوستاد دفتری برک-برک تاپشیردی:
- اوغلوم میرزه!.. دیقتلی اول، دگرلی دانیشاسان، گؤرنلر- ائشیدنلر دانیشغیندان فیض‌یاب اولسونلار!
ماشین یولا دوشنده گؤزومون قیراغی ایله آرخا قولتوقدا اگلمیش میرزه دفتری‌یه باخدیم. جوشقولو گؤرونوردو. بیرآز دا رنگی قاچمیشدی. گولومسه‌یه‌رک سوروشدوم:
- آغا میرزه! دانیشیغا بیر شئیلر حاضیرلامیسان؟!
جلد الینی جیبینه سوخوب بیر تیکه کاغیذ چیخارتدی:
- دانیشغیمین موهوم نوکته‌لرینی یازمیشام. آنجاق بیر آز استرس‌یم وار، ایلک دفعه‌دیر جمع قاباغیندا دانیشیرام، قورخورام اؤزومو ایتیرَم دوکتور!..
میرزه دفتری‌نین یانیندا اوتورموش کئفلی ایسکندر :
- قورخما اوغلوم! استرسین داواسی منده دیر!- دئیه جیبیندن بالاجا بیر شوشه چیخاردیب میرزهیه وئره‌رک آرتیردی:
- استرس گلنده بو داوادان بیر-ایکی خورتو ایچرسن!!
*
درنک قیو-قیو قیویلداییردی. یئریمیزده اوتورونجا درنگین باشقانی اوستاد فرهیخته، کل اوغلانی چاغیردی. کل اوغلان، قوشوغونو گورولتولو آلقیشلار ایچینده اوخویاندان سونرا، سیرا اوستاد دفتری‌نین اوغلونا یئتیشدی. میرزه دفتری میکروفونون آرخاسینا گئچینجه، شوشه ایله کاغیذی جیبیندن چیخاردیب ماسانین اوستونه قویدو. بیر-ایکی یول میکروفونون باشینا تاپداییب پوفله‌دی:
- کم گوی و گزیده گوی چون دُررر...
میرزه دفتری ایکینجی دیزه‌نی اوخویا بیلمدی. سسی تیتره‌ییب دوداقلاری اسمگه باشلادی. بوغازی توتولدو. ماسانین اوستوندن شوشه‌نی گؤتورب ایکی-اوچ خورتو ایچدی. داوا همن ائتکیسینی گؤستردی:
- کم گوی و گزیده گوی چون دُر
از اندکِ تو جهان شود پُر
میرزه دفتری داوانین مؤعجوزه‌سینی سئزینجه شوشه‌نی گؤتوروب اوچ-دؤرد خورتو داها ایچدی:
- استخوانگان ترکیزه دارینه، همایه کناره‌ای سپردیس بندازه. نورخان هم‌سانه آکنده. رازمان زیمابه پوشن...
دانیشیقدان هامی چاش-باش اولدور. کیمی دوداغین بوزدو؛ کیمی ایسه باشینی توولادی. میرزه دفتری شوشه‌نی یئنه باشینا چکدی:
- دفترک درصدانه دمابان گلشنه. استوانک پروندان آب زن. رشته‌مان دولا پاگن. چینی‌جا فن‌ورز آموزانه...
ساغیمدا اوتوران کل اوغلانین قولاغینا پیچیلدادیم:
- بونا نه اولدو؛ نییه تارتان-پارتان دانیشیر ؟!!
سولومدا اوتوران کئفلی ایسکندر بیج-بیج گولدو.
میرزه دفتری آنلاشیلماز سؤزلری سایا-سایا بیردن درین بیر سولوق آلیب سوسدو. دیک-دیک دینله‌ییجی‌لرین اوزنه باخدی. گؤزلری قیپ-قیرمیزی اولموشدو. کیمسه‌دن سس چیخمیردی. میرزه دفتری سوسغونلوغو گؤرونجه بیردن سسینی آتدی باشینا:
- آنلامازلار نییه به آلقیشلامیرسیز؟! یاریم ساعاتدیر سیزه قیزیل خیردالاییرام، اوچ-دؤرد یوز میلیون تومنلیق سؤز دانیشمیشام نییه به هوروت-هوروت باخیرسیز؟ آلقیشلایین دااا..
اوستاد فرهیخته او باشدان قیشقیردی:
- بو ساچما-ساپانلار ندیر دانیشیرسان، اوتان.. کَس سسینی!!
بو هایدان میرزه دفتری بیرآز یوشودو؛ یوموشاق-یوموشاق آچیقلادی:
- فرهنگستان زبان فارسی ایلده 15 میلیارد تومن بودجه آلیب اوچ-دؤرد یوز دنه سؤزجوک دوزلدیر، هئچ بیلیرسیز بو سؤزلرین بیری دؤولته نئچه‌یه باخیر؟! 12 میلیون تومنه!! من بورادا یاریم ساعاتدیر بو دگرلی - باهالی سؤزلری ساییرام، سیز ایسه هوروت-هوروت باخیب هئچ آلقیشلامیرسیز دااا...
سؤزجوکلر:
آلقیش: تشویق
ائتکی : تأثیر
جوشقو: هیجان
خورتو :جرعه
درنک: انجمن
دیزه: مصراع
سئزمک: حس ائله‌مک
سولوق: نفس
قوشوق: شعر
قوشوقچو: شاعیر
قولتوق: مُبل، صندلی
ماسا: میز
های: ندا
یوشوماق: آرام اولماق
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
یانلیش سیاست
دوکتور جئری
ایکی ائششک چمنلیکده گزیشیریدیلر. بیر دینج یئره یئتیشنده، ائرکک ائششک دئدی:
- گل بیرآز دیلخوشلوق ائله‌یک!
قانجیق ائششگین یاناقلاری قیزاردی:
- یوخ اولماز!!
ائرکک ائششک دیل تؤکدو:
- نییه اولماز جانیم؟!
قانجیق ائششک باشینی آشاغی سالدی:
- صاباح قودوغوموز اولسا، اونو کیم بؤیوده‌جک؟!
ائرکک ائششک دؤشونو قاباغا وئردی:
- ایکیمیز بؤیوده‌جه‌ییک!
یاریم ساعاتدان، ائرکک ائششک یولونو توتوب گئدنده، قانجیق ائششک یالواردی:
- هارا گئدیرسن؛ بس قودوغوموز نه اولاجاق؟!!
ائرکک ائششک آرخاسینا باخمادان میزیلدادی:
- باشلی باشینی ساخلاسین!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
دومبا گؤز
دوکتور جئری
اوستاد دفتری، کئفلی ایسکندر، قلئیچی مورتوض، کل اوغلان قبیریستانلیق طرفیندن گلیردیلر. اوست باشلاری توز-تورپاق ایچینده ایدی. ماراقلاندیق. یاخینلاشینجا سوروشدوم:
- خئیر اولا یولداشلار، هارادان بئله؟!
اوستاد دفتری الی‌نین دالی ایله آلنینین ترینی سیله-سیله دئدی:
- دومبا گؤزو قویلاماقدان گلیریک!
یانیمدا دوران اوستاد فرهیخته ایکی الینی باشینا تاپدادی:
- ائی وای ائویمیز ییخیلدی! فرهنگستان زبان فارسی‌نین رئیسی اؤلدومو؟!!
قوشوقچو کل اوغلان باشی ایله "هه!" دئدی.
شاشقین-شاشقین سوروشدوم:
- هله بو صیر-صوفت ندیر؟! باشدان آیاغا توزا، تورپاغا بورونموشسوز!!
یانیت وئرن اولمادی؛ اوستاد دفتری گؤیه باخدی. کئفلی ایسکندر گولدو. کل اوغلان باشینی قاشادی.
قلئیچی مورتوضا دؤندوم. اوزو جیرماقلانمیشدی! آرغین-یورغون فیسیلدادی:
- آدام کیمی باسدیرماغا قویموردو کی!!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
اوروجلوق ایلی!
دوکتور جئری
قونشوموز مشدی خوجا وئردی ال آراباسی اوستونده یئرآلما-سوغان ساتار. آخشام ائوه قاییداندا گؤردوم آراباسی آرخا دوشوب. یاردیم اوچون ال آتدیم. باشینی قووزاییب، "آللاه دده‌نه رحمت ائله‌سین، گلمه‌سه‌ایدین چیخاردا بیلمه‌یه‌جکدیم!"دئیه تشکور ائله‌دی. گؤزلری چوخورا باتیب رنگی قاچمیشدی. شوخلوقجا دئدیم:
- مشدی، ائله‌بیل اوروجلوق آیی زور گلیر ها؟!!
گولومسوندو:
- یووخ.. بیز ایلین اون بیر آیی آجیق، اورجلوق آیی دا اوسته‌لیک !
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
ایسلام اؤلکه‌سینده هر شئیین بیر یولو وار!
دوکتور جئری
سووئت‌لر بیرلیگی چؤکمگه باشلایاندا، اوتایلی بو تایلی آذربایجانلیلار آرازین ایکی ساحیلینه توپلاشیب ووصال ماهنیلارینی سس-سسه وئریب اوخویاندا، بیزیم قلئیچی مورتوض اؤزونو چایا ووروب اوتایا گئچدی. چوخلو آختاریشلاردان سونرا، ایللر اوزونو، آیری دوشموش خاللی-تئللی خالاسینی تاپدی. گؤز یاشلاری آخیشیب داشاندا، خالا-بالا ساریشیب قوْووشاندا، قاپی-قونشو "ایسلام اؤلکه‌سیندن بیری گلیب" دئیه خبردار اولوب خالانین ائوینه دولوشدولار. سالام-صالاوات ایله قلئیچی مورتوضو یئنی آچیلمیش مچیدلرینه گؤتوروب، قاداغا قویولموش دینلری حاققیندا سورغو-سوالا باشلادیلار. آلنی مؤهور گؤرمه‌میش قلئیچی مورتوض چتین دورومدا قالمیشدی. دده‌لیگی شیخ آغانین آبیری گئتمه‌سین دئیه ناچارلیقدان یالاندان-دوغرودان بیر شئیلر قوشوشدوروب سورغولاری بیر تورلو جاوابلاندیرماغا چالیشدی. سیرا خالاسی ارینه یئتیشدی. شانسدان اوتایلی خالاسی اری‌نین آدی، بو تایداکی خالاسی اری‌نین آدی کیمی کئفلی ایسکندر ایدی! کئفلی ایسکندر بتر ایچن ایدی. اؤزونه بیر چیخیش یولو آختاریردی. ادب-ارکانلا گلیب قلئیچی مورتوض قاباغیندا اوتوروب سوروشدو:
- بورادا دئییرلر؛ چاخیر ایچنین نامازی آللاه درگاهیندا قبول اولماز. منده ایچمگی ترگیده بیلمیرم. بونون بیر چیخیش یولو وارمی؟!
قلئیچی مورتوض باش بارماغینی گیژگاهینا قویوب بیرآز فیکیرلشندن سونرا جاواب وئردی:
- ایسلام اؤلکه‌سینده هر شئیین بیر یولو وار. سن ائله‌یه بیلرسن سرخوشلوق باشیندان چیخاندا تؤوبه ائله‌ییب نامازینی قیلاسان، نامازدان سونرا گئنه ایچه بیلرسن!!
کئفلی ایسکندر سایغی ایله الینی دوشونه باسیب،" منه دئییردیلر ایچمه، دوزونو سیز دئییرسیز، شوکورلر اولسون کی یولو وار ایمیش!"دئینده، قلئیچی مورتوض آرتیردی:
- هله بو بیر شئی دئییل کی! من اوتایداکی خالام ارینی ایکی کره ده مکّه‌یه گؤندرمیشم!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
برجامین نتیجه‌سی نه اولدو؟
دوکتور جئری
دونن ائل باغیندا گزرکن اوستاد دفتری‌یه توش گلدیم. بیرآز نیگران اولدوم. اوستاد اؤز- اؤزونه گولوردو! ال سیخیشیب یانیندا اوتوردوقدان سونرا سوروشدوم:
- اوستاد! کئفین دورودور ها بتر گولورسن؟!
مندیل ایله گؤزلری‌نین یاشینی سیله-سیله دئدی:
- "برجامین نتیجه‌سی نه اولدو؟"دئیه دوشونوردوم بیردن گئچمیشده اوخودوغوم بیر حئکایه یادیما دوشدو ده گولمه‌گیم گلدی..
- نه حئکایه‌سی سؤیله بیزده گولک!
اوستاد گولوشونو ییغیشدیریب سؤزه باشلادی:
- حاجی توراب بتر میرتجیل بیر آدام ایدی؛ بتر ده وارلی ایدی. کندده تکجه اونون تراختورو وار ایدی. بیر گون قونشو زمیلیسی مش حسن اؤکوز ایله یئرلرینی سورنده، حاجی توراب یانینا گئدیب بیرآز میرت ائله‌مک ایسته‌دی:
- آللاه قووت وئرسین مشدی!!
- ساغ اول حاجی! سیزده یورولمایین!
حاجی توراب بارماغی ایله زمیسینده‌کی تراختورو گؤسته‌ره‌رک دئدی:
- مشدی! ایسته‌ییرسن او تراختور سنیکی اولا؟
- نییه ایسته‌میرم حاجی!.. آمما منیمکی پولوم یوخدور!
حاجی توراب گولومسه‌دی:
- پول لازیم دئییل مشدی!.. منیم بیر شرطیم وار، اگر اونو یئرینه یئتیرسن، تراختور سنیکی اولاجاق.
مش‌حسن جوت ائله‌مکدن ال چکدی:
- نه شرطی ؟!
حاجی توراب، مش حسنین الیندن یاپیشیب یاخینداکی آرخین قیراغینا چکدی. کیسمه آرخین ایچینه پیسلیک ائله‌میشدی. حاجی توراب پوخو مش حسنه گؤستردی:
- باخ مشدی! بو پوخو یئسن تراختور سنینکی اولاجاق!
مش حسن قیپ-قیرمیزی اولدو:
- حاجی ظارافات ائله‌ییرسیز؟!!
حاجی توراب سرتجه دئدی:
- دده‌مین گؤرو حاققی دوز دئیرم، شوخلوق ائله‌میرم!
مش حسن بیر تراختورا، بیر پوخا باخدی:
- آخی چوخ یئکه‌دیر!!
- عیبی یوخدور سن یاریسینی یئسن ده گؤرر!!
- من یئیندن سونرا، بلکه سیز سؤزوزون آلتینا ووروب تراختورو منه وئرمه‌‌دیز؟!
- یوخ.. یوخ.. من بئله ایش گؤرمه‌رم، من سؤزومون اوستونده دوران آدامام!
- بئله ایسه گره‌ک بیر کاغیذ یازیب ایکیمیزده آلتینا بارماق باساق.
پوخ یئدی کاغیذی یازیلیب آلتینا بارماقلار باسیلدی. مش حسن گؤزون یوموب پوخی یئینده حاجی توراب بؤیرو اوسته ییخیلیب گولوردو...
مش حسن تراختورون اوستونه مینیب زمیسینی سورمگه باشلایاندا حاجی توراب گولمکدن یورولوب گؤردوگو ایشدن پئشمانلیق دویماغا باشلامیشدی. یاواش-یاواش مش حسنه یاخینلاشیب یوموشاقجا دئدی:
- مشدی اولماز بارماق باسدیغیمیز کاغیذی هئچ ائله‌یک، من تراختورومو ایسته‌ییرم؟!!
مش حسن ده پئشمان اولموشجاسینا فیسیلدادی:
- نییه اولماز حاجی!..آمما بیر شرطی وار!
- نه شرطی؟!
- پوخون یاریسینی دا سیز یئیه‌سیز!!
...
آخشام اوستو حاجی توراب تراختورونو کنده ساری سوروردو.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
رضاشاه-ین اؤلوسو نییه گولدو؟!
دوکتور جئری
شاه عبدالعظیم حرمی‌نین یاخینلیغینداکی خارابالیقدان مومیالانمیش بیر اؤلونون تاپیلماسی‌نین آردینجا، بیر قروپ اوزمان اولای یئرینه یئتیشَرک مومیایی‌نین رضاشاه-ا عایید اولوب-اولمادیغینی آراشدیرماغا باشلادیلار. ژئنئتیک بیلیملری‌نین پروفئسورو دئدی:
- بیز مومیایی‌نی اینگلیستانا گؤندرملی‌ییک، هر نه اولسا اونلار رضاشاهین گؤزه-گؤزه‌سینه آرتیقراق تانیش اولدوقلاریندان بیزدن یاخشی جمدگین کیملیگینی آیدینلادا بیلرلر.
اسکی بیلیملری‌نین دوکتورو دیللندی:
- بو اولان ایش دئییل! بیزیم اؤز بیلگینلریمیز بو قونونو آراشدیرمالی‌دیرلار!
بو سؤزلرین آردینجا، اوزمانلار ایکی‌یه بؤلونوب کیمی دوکتورون، کیمی ایسه پروفئسورون فیکرینی ساووناراق دارتیشماغا باشلایاندا اوستاد دفتری آرالیغا گئچدی:
- آغالار.. بیر دقیقه... بیر دقیقه...
هامی سوسدو.
- آغالار ایجازه وئرسه‌نیز من بیر دفیقه‌نین ایچینده مومیایی‌نین رضاشاها عایید اولوب-اولمادیغینی آیدینلادیم.
اوزمانلار شاشقین-شاشقیق اوستاد دفتری‌یه پول آچدیلار. اوستاد مومیایی‌نین باشینا گئچدیکدن سونرا اگیلیب قولاغینا نسه پیچیلدادی. بیردن مومیایی قاققاناق چکیب گولمه‌یه باشلادی.
هره قورخودان بیر یانا قاچاندا، اوستاد دفتری دیکلَنیب گولومسوندو:
- قورخمایین.. گلین.. گلین!..جمدک رضاشاهینکی دیر!!
اوستاد دفتری‌نین گولومسه‌مه‌سیندن اورکله‌نن اوزمانلار توپلاشدیلار:
- سیز رضاشاهین مومیایی‌سی‌نین قولاغینا نمنه دئدینیز گولدو؟!!
- من دئدیم: قوردوغون شئونیستی حوکومتین دئویلمه‌سیندن قیرخ ایل سونرا، دؤولت باشچیلاری، بیز تورکلره سؤز وئریبلر یاخین گله‌جکده مدرسه‌لرده آنادیلیمیزده درس اوخویاجاغیق.
آچیقلاما:
اوُزمان: متخصیص
اولای: حادیثه
گؤزه: سلول، حوجره
بیلیم: علم
بیلگین: عالیم
قونو: مؤوضوع
ساوونماق: مدافیعه ائتمک
دارتیشماق: موباحیثه ائتمک
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
سیزه امنیت لازیم دئییل می؟!
دوکتور جئری
دونن کئفلی ایسکندردن ائشیتدیم،
قلئیچی مورتوضو آروادی ائودن ائشیگه اؤتوروب. سالیغینی توتدوقدا آنلادیم گئدیب
حاجی نیظامین کؤهنه حامامی‌نین تولانبارخاناسیندا قالیر. تلم-تلَسیک اؤزمو اورایا
یئتیردیم. جیریلتی ایله قاپینی آچیب ایچری گیردیم. مورتوض ال-قولتوق
دیوارین دیبینده اوتورموشدو. اوست-باشی قاپ‌قارا ایدی. منی گؤرجک آیاغا قالخدی.
- مورتوض بگ بورادا نه قاییریرسان؟- دئیه سوروشدوم. دولوخساندی؛ دینمه‌دی.
قوجاغیمی آچیب اؤپوشمک ایسته‌دیگیمده باشینی چیگنیمه قویوب هؤنکور- هؤنکور آغلادی:
- خویلو خانیم منی ائودن ائشیگه اؤتوروب!
- نه اولوب اولمایا گئنه بیله‌سی ایله دالاشمیشسان؟!
باشینی توولادی:
- یوو.. گئچن هفته آخشام ائوه دؤننده، خویلو خانیم دئدی: "پول وئر گئدیم چؤرک
آلیم." دئدیم:" پولوم یوخدور، هله ایش تاپمامیشام." خویلو خانیم دا حیرصله‌نیب سسینی آتدی باشینا:- "دئینده
پول وئر چای-چؤرک آلیم، دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام. دئیینده گازی،
برقی، کسیبلر پول وئر قبضیلری وئریم، دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام، دئیینده
پول وئر اوشاقلارا پار-پالتار آلیم دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام، دئینده
اوشاق مریض‌دیر پول وئر دوکتورا آپاریم دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام. دئیینده،
بؤیوک اوغلان نئچه واختدیر آخشاملاری گئج ائوه دؤنور، بورنونون سویونو ساخلایا
بیلمیر، سایمیرسان. دئیینده، قیزیمیز مشقه دوشوب یولداشلاری ایله گئتسین خلیج همیشگی فارسین
قیراغینداکی اؤلکه‌لرده ادامه‌یی تحصیل وئرسین، چگینلرینی سیلکه‌له‌ییرسن..."
سونرا اللرینی بئلینه ووراراق قیشقیردی: "دئیه بیلرسن سن بو
ائوده نه‌یه گره‌کسن؟!".
خویلو خانیمی بیرآز یوشوتماق ایسته‌دیم: "بیلیرسن آرواد! من اولماسام
قونشوموز دونبا‌گؤز عوض گئجه دیواردان آشیب ناموسونا توخانار! یا اونون مؤهتاد
اوغلو گلیب باشیزی کسیب مال-دؤولتیمیزی آپارار!."
مورتوضون سؤزلرینی کسدیم:
- خانیمین نه دئدی؟
- هئچ نه دئمه‌دی. سوپورگه‌نی گؤتورب منی ائوده ائشیگه اؤتوردو.
اوزونتو ایله دئدیم:
- ایندی نئجه اولاجاق؟!
- دئییرم، ایجازه وئرسن گلیب بیر نئچه گون سیزده قالیم گؤرک سونرا نه اولور!
- یوخ!.. یوخ!.. اولماز قارداش. بیلرسن آرواد منی ده ائوه بوراخمیر. قاپینی
تپکله‌مه‌ینجه اوزومه آچمیر!
شاشیردی:
- یانی قاپینی تپیکله‌ینده قورخوب اوزونه آچیر؟!!
آجی - آجی گولومسه‌دیم:
- یوخ بابا!.. آرواد قولتوغوم دولودور دئیه قاپینی اوزومه آچاندا تئز ایچری‌یه
سوخولورام!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آفتافا
دوکتور جئری
دئییرلر: قدیم أیامدا، اؤرت باسدیر ماحالی‌نین باش‌کندی، ترس آوادا قلئیچی مورتوضون آفتافا ساتان دوکانی وار ایمیش. قلئیچی مورتوضون چیلخا میسدن تؤکولموش آفتافالاری، اوروس‌دان گتیریلدیگی اوچون نیقالای آفتافاسی آدی ایله خالق آراسیندا اون (شؤهرت) قازانمیشدی. نیقالای آفتافالاری‌‌نین باهالی اولدوغوندان تکجه اؤرت باسدیر ماحالی‌نین باشچیلاری بو آفتافادان فایدالانیب قارا خالق لولئهین ایشله‌دردی. داناباش کندی‌نین گؤرکملی تاریخچیسی اوستاد دفتری‌نین آراشدیردیقلارینا گؤره، ائله او دؤنمدن آفتافا اؤلکه‌دارلیق سیمگه‌سینه چئوریلیب‌دیر. پلاستیک صنعتی اورتایا چیخدیقدا نیقالای آفتافالاری سیردان چیخیب یئرینی پلاستیک آفتافالارا وئردی. ایندی نیقالای آفتافالارینی یالنیز عتیقچی‌لرده گؤرمک اولار.
دئییرلر: بیر گون قلئیچی مورتوض سحر تئزدن دوکانینی آچیب موشتری یولو گؤزله‌ییرکن، دده‌لیگی شیخ آغا الینده آفتافا [ایندی بو آفتافا پاریسین لوور موزه‌سینده ساخلانیلیر] ایچری گیریر:
- اوغلوم مورتوض ! منه وئردیگین بو آفتافا دلیکدیر ده سو ساخلامیر!.. آیاق یولونا گئدیب ایشیمی گؤرندن سونرا گؤرورم سویو گئدیب طهارت آلا بیلمیرم. مومکون اولسا بونو دگیشدیره‌سن.
قئلیچی مورتوض سوفته‌سی کور اولماسین دئیه آفتافانی دگیشدیرمک ایسته‌میر. بیرآز دوشونوب دئییر:
- دده! اولماسا سیز اوّل آفتافا گؤتورون سونرا ایشیزی گؤرون!
دئییرلر: بو سؤز شیخ آغانین عاغلینا باتیر. آفتافانی قولتوغونا ووروب دوکاندان چیخیر.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
یارانه‌نین مؤعجوزه‌سی
دوکتور جئری
کئچن آی اگری-بوروق ایداره‌سی‌نین باشچیسی یوز میلیارد تومن گؤتوروب کانادایا قاچاندا پولیس بیلدیردی:
- آی چیخمامیش سانیقی توتوقلاییب عدالت الینه تاپشیراجاغیق!
بو قیزیقلی خبرین آردینجا، آی باشی موخبیرلر پولیس ایداره‌سینه توپلاشیب سانیق حاققیندا سوروشدولار.
پولیس باشقانی آچیقلادی:
- سؤز وئردیگیمیز کیمی، سانیقی توتوقلاییب تورمه‌یه باسدیق!
موخبیرلر شاشقین-شاشقین:
- بو بیر مؤعجوزه‌دیر؟! سیز نئجه بو ایشی باجاردینیز؟!..- دئیه سوروشدولار.
پولیس باشقانی باشی ایله موخبیرلرین سؤزونو اونایلادی:
- دوغرودور بو بیر مؤعجوزه دیر! یارانه‌نین مؤعجوزه‌سی!!
- یارانه‌نین مؤعجوزه‌سی؟!!!
باشقان گولومسه‌دی:
- ائله‌دیر!.. بیز قاباقدان بیلیردیک، ایرانلیلار هر شئیدن واز گئچسه‌‌لر ده قیرخ بئش مین بئش یوز تومن یارانه‌لریندن واز گئچمه‌یه‌جکلر. بو اوزدن پوسقودا یاتدیق؛ سانیق اوغرونجا اؤلکه‌یه قاییدیب یارانه‌سینی آلاندا، خودپردازین قاباغیندا بیله‌سینی یاخالادیق.
موخبیرلرین بیری دیللندی:
- بئله ایسه، نییه ایکی آی بوندان قاباق اوچ مین میلیارد تومن گؤتوروب قاچانی توتوقلامادینیز؟!
باشقان اوزونتو ایله یانیتدا دئدی:
- تاسفله؛ بللی اولمایان ندنلره گؤره، دؤولت اونون یارانه‌سینی کسمیشدی!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
منیم کئیکیمی کیم یئییب؟!
دوکتور جئری
دونن قزئت‌ساتان، میرزه قلمچی‌نین بوتکاسیندا اوتورموشدوق. اورتایاشلی بیر کیشی گلیب ایکی کیلو قزئت ایسته‌دی. میرزه قزئتلری تره‌زی‌ده دارتیب کیشی‌یه وئردی. کیشی قزئتلری بیر-بیر ورق‌له‌یه‌رک بعضی ورقلری آییریب میرزهیه قایتاردی:
- باغیشلایین مومکون اولسا بونلارین دگیشدیرین!
میرزه بیر شئی دئمه‌ییب قزئتلری تره‌زی‌نین بیر گؤزونه قویوب آغیرلیغیجا آیری قزئت چکیب کیشی‌یه وئردی. کیشی یئنه قزئتلری ورقله‌ییب تکرار بئش- آلتی ورق آییریب میرزهیه گئری وئردی:
- عؤذور دیله ییرم مومکون اولسا بونلاری دا دگیشدیرین!
میرزه بیر آز داریلدی:
- سیز قزئتلری نمنه اوچون ایسته‌ییرسیز؟!
کیشی دئدی:
- کئیک آلتینا سالیرام.
میرزه دوداقلارینی بوزدو:
- بونلاری نییه دگیشدیریرسیز، بونلارکی هم تزه، هم تمیزدیرلر!!
کیشی باشینی آشاغی سالدی:
- آخی اونلارین اوزه‌رینده مسئول‌لارین عکس‌لری وار!!
میرزه قاشلارینی چاتدی:
- نه دخلی وار؟!!
کیشی بیر آز میس-میس ائله‌یندن سونرا دئدی:
- نئچه واختدیر کئیکلری فیریندان چیخارداندا، گؤرورم قیراقلاری، یان-یؤووره‌سی یئیبلیب، دئییرم اولمایا بو دا مسئول‌لارین ایشی‌دیر؟!!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
جنته گئتمک ایسته‌میرم!
دوکتور جئری
قیامت گونو ایدی. میزان-تره‌زی قورولوب اینسانلارین عمل‌لری دارتیلماقدا ایدی. سیرا قلئیچی مورتوضا گلدی. حساب-کیتاب ملگی قالین بیر دفتری قاباغینا آچیب اوخوماغا باشلادی. هردن آلتدان-آلتدان قلئیچی‌یه باخیب باشینی اوزونتو ایله توولاییردی. ملگین داورانیشیندان قلئیچی‌نین آیاقلاری تیتره‌مگه دوشدو. ملک آغزینی آچیب سورغو-سوالا باشلاماق ایسته‌ینده اوزون بوی، یاراشیقلی بیر فریشته گلیب قولاغینا نسه پیچیلدادی. ملک قاباغینداکی دفتری قاپاتاراق،"سیز جنته گئده‌جک‌سینیز"دئیه حوکم کسدی. قلئیچی اؤنجه بو خبردن سئویندیسه سونرا قورخماغا باشلادی. اولمایا بو ایشین ایچینده بیر ایش وار؟! ندن دونیادا ایشله‌دیگی گوناهلاردان یانا هئچ سورغولانمادی؟! آنسیزین گوناهلاری سینما پرده‌سی کیمی گؤزونون اؤنوندن گئچمه‌یه باشلادی. دیوارین چاتیندان قونشونون آروادینا باخماسی، جومعه آخشاملاری خالاسی اری کئفلی ایسکندرله کالاوادا چاخیر ایچمه‌سی، محرملیکده، خالقدان ییغدیغی پوللاری سیم-سانجاق باشیندا کول ائتمه‌سی، دستمازسیز جاماعاتلا ناماز قیلماسی، گؤزدن ایراق، آیاق اوسته ایشه‌مه‌سی، تیریکلری ایمازادادا گیزلتمه‌سی، مچیدین خالچاسینی بیر پیک‌نیک گاز ایله دگیشمه‌سی، ائرمنی سرکیسله بیر کره دونقوز اتی یئمه‌سی، گئجه‌لری بی‌بی‌سی رادیوسونا قولاق آسماسی، دده‌لیگی شیخ آغانین جیبیندن پول اوغورلاماسی...
دده‌لیگی یادینا دوشنده بیردن بیر شئی بئینینده قیغیلجیم ووردو. دده‌لیگی شیخ آغا سوباشینا گئدنده او تئز آفتافانی ایلیق سو ایله دولدوراراق آپاریب آیاق یولونا قویاردی. اولمایا بو خئیر ایش اوچون او جنت‌لیک اولموشدو. آمما یوخ!.. اون مینلرجه آفتافا سویو ایله اونون دونیادا چیخارتدیغی پوخلاری یوماق اولمازدی!
قلئیچی مورتوض بو فیکرلرده ایکن، حئساب-کیتاب ملگی سسلندی:
- سیز گئده بیلرسینیز، جنت سیزی گؤزله‌ییر!
قوشقو قورد کیمی قلئیچی‌نین جانینا دوشدو:
- ائی آللاهین بؤیوک ملگی! ائله بیل بیر یانلیشلیق اولوب، سیز بیر کره ده دفتره باخین!
ملک گولومسوندو:
- یانلیشلیق اولماییب. سیزین بوتون گوناهلارینیز باغیشلانیب. سیزی شفاعت ائله‌ییبلر!
قلئیچی قیس-قیس گولدو:
- رحمتلیگین اوغلو ائله بیل باشینا هاوا گلیب، منی کیم شفاعت ائله‌یه‌جک؟!..
قلئیچی‌نین بو سؤزوندن ملک بتر اؤفکه‌لندی، قاپی آغزیندا دوران ایکی قولوچوماق فریشته‌یه قیشقیردی:
- تئز بو دیلی اوزونو گؤتورون جنته آتین!
فریشته‌لر قلئیچی مورتوضون قولتوقلارینا گیریب سورویه-سورویه ائشیگه چیخارتدیلار.
*
قلئیچی مورتوض گؤزونو آچدیقدا، اؤزونو اوجسوز-بوجاقسیز بیر باغدا گؤردو. گون دیک تپه‌سینه ووروردو. باغدا کیمسه یوخ ایدی. قو دئییردین قولاق توتولوردو."بورا جنت‌دیرسه هانی به حوری-غیلمانی؟!"دئدی اؤز-اؤزونه. جانینا قورخو دوشدو. باغدا خئیلک ایره‌لی‌له‌دیکدن سونرا بیردن قولاغینا تار-قاوال سسی دگدی. سئویندی. بیرآز دا قاباغا گئتدیکده باغین دیبینده گؤزو بیر ائوه ساتاشدی. تار-قاوال سسی ائودن گلیردی. سئوینجک آددیملارینی یئهینلشدیردی. بینانین قاباغینا یئتیشینده، ائوین قاپیسی آچیلیب دده‌لیگی شیخ آغا ائشیگه چیخدی:
- اوغلوم قلئیچی مورتوض گلدین می؟.. تئز آفتافامی دولدور، آیاق یولونا گئتمه‌لی‌یم!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
یومورتالامایان تویوقلار
دوکتور جئری
شیخ آغانین بؤیوک بیر تویوقلوغو (مرغداریسی) وار. تویوقلوغو، کیچیک قارداشی میرزه نیظام ایشله‌دیر. بایراما بئش-آلتی گون قالان شیخ آغا، میرزه نیظاما زنگ ووراراق اوندان ایسته‌دی ییرمی-اوتوز سبد یومورتا بیله‌سینه گؤندرسین. آخی شیخ آغا بایرام گونو، گؤروشونه، ال اؤپمه‌سینه گلنلرین هره‌سینه، مقامینا گؤره اوچ-دؤرد بویانمیش یومورتا بایراملیق وئرر. میرزه نیظام تیتره‌ک سسله دئدی:
- آغا باغیشلایین تویوقلار نئچه آیدیر یومورتالامیرلار!...
شیخ آغا آجیقلاندی:
- نئجه یانی یومورتالامیرلار؟!..به‌یم اونلارا دن-سو وئرمیرسن؟!
- نییه وئرمیرم آغا؟! لاپدا یاخشیسیندان وئریرم، یئیرلر-ایچیرلر یومورتالامیرلار.تک-توک یومورتالایانلار وارسا دا اوبیری تویوقلار اونلارین یومورتالارینی سیندیریب ایچیرلر.
شیخ آغا جین آتینا میندی:
- بیر یانا گئتمه، گلیرم اورایا...
یاریم ساعات سونرا شیخ آغا وطن مالی - پراید ماشینی ایله اؤزونو تویوقلوغا یئتیردی. تویوقلار شیخ آغانی هئچ سایمادیلار. کیمی ییئیر، کیمی ایچیر،کیمی یاتیر، کیمی یانینداکی ایله قیدلاشیردی. بو داها بتر شیخ آغانی دلی ائله‌دی، میرزه نیظامین اوستونه قیشقیردی:
- گئت پیچاغی گتیر!
میرزه پیچاغی شیخ آغانین الینه وئرنده او دئیینیردی:
- وزیر ایشله‌میر، وکیل ایشله‌میر، مدیر ایشله‌میر، ایشچی ایشله‌میر... بیر قالمیشدی تویوقلار، اونلاردا تنبل‌لیگه اؤیرشدیلر، دئییرم نییه یومورتانین بیری اولوب مین تومن!!
تویوقلار پیچاغین آدینی ائشیتجک قولاقلارینی قاباردیب گؤزلرینی بره‌لتدیلر. بیردن شیخ آغا تویوقلارین اوستونه یومولدو. تویوقلار قورخودان پیریلداشیب قاچدیلار. شیخ آغا یئنه یومولدو، تویوقلار یئنه قاچدیلار. اوچونجو کز یومولاندا میرزه نیظام اتگلیندن یاپیشدی:
- آغا نئیله‌ییرسن؟!..
شیخ آغا کؤپورموشدو:
- یومورتالامایان تویوغون گره‌ک باشینی کسه‌سن!
میرزه نیظام ال-آیاغینا دوشدو:
- آغا!..سیز باغیشلایین اینشاالله بوندان بئله تنبل‌لیگی یئره قویوب یومورتالارلار..سیز بونلاری منه باغیشلایین.
شیخ آغا بیرآز یوشودو:
- میرزه خاطیرین عزیزدیر! بو کز بونلارین گوناهیندان گئچدیم، صاباح یئنه گله‌جگم. هانسیسی ایکی ساریلی یومورتا یومورتالاماسا باشینی کسیب چؤلمگه قویاجاغام!
*
ائرته‌سی گونو شیخ آغا تویوقلوقدا ایدی. یومورتالیقلار یومورتا ایله دولو ایدی. اؤزو ده ایکی ساریلی یومورتالارلا!.. شیخ آغا گولومسه‌یه‌رک یومورتالاری گؤزدن گئچیرنده بیردن یومورتالارین آراسیندا گؤزو بیر بالاجا یومورتایا ایلیشدی. یومورتا، سانکی سئرچه یومورتاسی ایدی! شیخ آغا یومورتانی ایکی بارماغی ایله گؤتوروب تویوقلارا گؤسته‌ره‌رک باغیردی:
- بونو کیم یومورتالاییب؟!
تویوقلاردان سس چیخمادی. شیخ آغا داها بتر باغیردی:
- دئدیم بونو کیم یومورتالاییب؟!
کیمسه‌دن سس چیخمادی. دوروم چوخ گرگین ایدی. شیخ آغانین گؤزلری قیزارمیشدی. هاندی-هاندی ایدی قان تؤکولسون. هاندان-گئجدن تویوقلارین آراسیندان بیری سسلندی:
- آغا!..اونو من یومورتلامیشام!
باشلار سسه ساری چؤندو. خوروز ایدی!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
گؤره‌سن شیخ آغا بو ایل نمنه بایراملیق وئره‌جک؟
دوکتور جئری
بایرام گونو، شهرین تئرمینالیندا قلئیچی مورتوضا توش گلدیم. قاباغینا یئکه بیر زنبیل قویوب تاکسی یولو گؤزله‌ییردی. زنبیلین ایچینده، بیر چالخام کره، بیر دببه بال، بیر قاپلاما قاتیق، بیر توربا بادام-جویز، بیر قوطو کؤینگی، بیر جوت ده جوراب وار ایدی. اؤپوش-گؤروشدن سونرا ال آتیب زنبیلی یئردن اوزه‌رک دئدیم:
- ماشینی تئرمینالین ائشیگینده ساخلامیشام، دور گئدک!
زنبیلی الیمدن دارتاراق دئدی:
- دوکتور! بوگون دده‌لیگیمین بایرام گؤروشونه گئدیرم، اینشاالله صاباح- بیری گون سیزه ده گله‌جگم!
گؤزومو زنبیلدن آییرمایاراق دئدیم:
- بابا نه فرق ائدر بو گون گل گئدک بیزه، صاباح شیخ آغاگیله گئدرسن دااا!!
"یوخ" دئیه باشینی گؤیه آتدی:
- بیلیرسن دوکتور! من یئنی ایلین سوفته‌سینی دده‌لیگیم الیندن آلماسام اولماز، بونا گؤره ایلک اؤنجه اونون گؤروشنه گئمه‌لی‌یم!
- حتمن شیخ آغانین بایراملیغی چوخ یاغلی‌دیر بو قدر گئتمه‌یه تله‌سیرسن؟
گولومسوندو:
- گئچن ایللرده دده‌لیگم بایراملیق پول وئرردی آنجاق بیلدیر قولتوق جیبیندن کیچیک بیر قوطو چیخاردیب اوزرینه اوفله‌یه‌رک منه اوزاتدی. الینی اؤپوب قیزیل سیککه قوطوسو ساندیغیم قوطونو آلاندا دده‌لیگیم آچیقلادی: اوغلوم مورتوض! الیمین دالی اولدوغونا گؤره، بو ایل پول یئرینه آللاهین دگرلی برکتینی سنه تؤحفه وئریرم. آپار ائوین دؤرد بوجاغینا سپ. آللاه باشیندان تؤکه‌جک.
قلئیچی‌نین سؤزونو کسدیم:
- نئجه اولدو آللاه باشیندان تؤکدو؟!
باشی ایله اونایلادی:
- هه!.. اورمو گؤلونون قورودوغوندان بیر ایلدیر یئردن-گؤیدن باشیمیزا برکت یاغیر!
تاکسی قارشیمیزدا دایاندی. قلئیچی مورتوض ساغ اوللاشیب ماشینا میننده اؤز-اؤزومه دئدیم:
- گؤره‌سن قلئیچی مورتوضا شیخ آغا بو ایل نمنه بایراملیق وئره‌جک ؟
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
فولکلوریک ناغیل:
سیاسی خوروز
دوکتور جئری
بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی. بیر قاری ننه وار ایدی. قاری‌نین گؤزل-گؤیجک، اوجا بویلو، گور سسلی، قیرمیزی بیر خوروزو وار ایدی. خوروز دانلی-دانیندا بانلایاندا قاری نامازینی قیلیب قورو چؤره‌گینی سویا باتیریب یئیه‌رک تانرییا شوکور ائدردی.
گونلرین بیر گونو، خوروز کولکوکده ائشه‌له‌ننده قیزیل بیر پول تاپدی. جلد پولو گؤتورب ائوه قاچدی. قاری قیزیل پولو گؤرجک سئوینجیندن اویناماغا باشلادی. خوروز دا دامین اوستونه چیخیب بانلادی:
- آلتین پارا تاپمیشام قوققولوقو... آلتین پارا تاپمیشام قوققولوقو...
شهرین گؤز-قولاقلاری خوروزو جاسولادیلار. چوخ چکمه‌دی، حاکیمین وریندن ایکی گزمه گلیب قیزیلی قاریدان آلدیلار. خوروز بونو گؤرونجه آغاجین بوداغینا چیخیب بانلادی:
- وار-یوخوموز تالاندی قوققولوقو.. وار-یوخوموز تالاندی قوققولوقو...
حاکیم دورومو بئله گؤرونجه، تئز قیزیل پولو قایتاردی. بو کز خوروز دیوارین اوستونه قوندو:
- حاکیمی قورخوتموشوق قوققولوقو... حاکیمی قورخوتموشوق قوققولوقو...
حاکیم ال-آیاغا دوشوب خوروزون آغزینی باغلاماق اوچون بیر توربا قیزیل قارییا گؤندردی آنجاق خوروز بانلاماقدان ال چکمه‌دی:
- حاکیم بیزه روشوت وئریر قوققولوقو... حاکیم بیزه روشوت وئریر قوققولوقو...
حاکیمین بویروغو ایله گزمه‌لر توکولوشوب خوروزو دوستاغا آپاردیلار. خوروز دوستاقخانین دامینا چیخیب بانلادی:
- حاق دئیه‌نی توتورلار قوققولوقو... حاق دئیه‌نی توتورلار قوققولوقو...
آردی کسلمه‌ین بانلاییشلاردان اؤفکه‌له‌نن حاکیم، علاجسیز قالاراق خوروزون اعدام بویوروغونو وئردی. خوروزو اؤلومه گؤتورنده یئنه بانلاییردی:
- دوغرو دانیشانی آسیرلار قوققولوقو... دریسینه سامان باسیرلار قوققولوقو...
ایکی گون سونرا حاکیم بؤیوک بیر قوناقلیق وئردی. سوفره‌لر آچیلدی. قیزاردیلمیش خوروزو گتیریب حاکیم قاباغینا قویدولار. خوروز گؤزونون قیراغی ایله دؤرد یانا گؤز گزدیردی. شهرین تانینمیش قیرخ اوغروسونو سفره‌نین باشیندا اگلمیش گؤرورنجه بیردن پیلاو تپسیسی‌نین باشینا چیخیب بانلاماغا باشلادی:
- اوغروباشی حاکیمه باخ قوققولوقو... اوغروباشی حاکیمه باخ قوققولوقو...
حاکیم قیزغین-قیزغین ایکی الی ایله خوروزو قارمالاییب آغزینا باسدی. خوروز دیرنمک ایسته‌سه ده حاکیمین بوغازی چوخ گئن ایدی. خوروز گورولتو ایله حاکیمین قارنینا یووارلاندی. خوروز اؤزونه گلینجه گؤردو: دوه‌چی‌نین اوغورلانمیش دوه‌سی، ناخیرچی‌نین ایتمیش اینگی، چوبانین قاچمیش قوچو هره‌سی بیر بوجاغا قیسیلیب. خوروز بانلایا-بانلایا دوه، اینک، قوچ ایله قول-قولا وئره‌رک یاللی گئتمه‌یه باشلادی:
- حاکیم یئین حارامدیر قوققولوقو... حاکیم یئین حارامدیر قوققولوقو...
حئیوانلار اوچ گون اوچ گئجه حاکیمین قارنیندا یاللی گئتدیلر. حاکیم نه قدر زور وئریردی خوروز قارنیندان چیخمیردی کی چیخمیردی!
سونودا حاکیمی حکیم‌خانایا آپاردیلار. اوچ ساعات عملیاتدان سونرا خوروز حکیم‌خانانین دامینا چیخیب بانلاماغا باشلادی:
- حاکیمین یانی جیریلدی قوققولوقو... منیم جانیم قورتولدو قوققولوقو...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر