+0 به‌ین
دومبالان
دوکتور جئری
بیلمیرم ایندییه‌دک دومبالان یئمیشسینیز یا یوخ؟!.. یئمه‌سه‌نیز الینیزدن گئدیب قارینیزا بورجلوسونوز! دومبالان چوخ یئملی، گؤزل قوخولو، گؤبلک چئشیدی‌دیر. کئچن هفته یولداشلارلا دومبالان چیخارتماغا گئتدیک آنجاق هر ایلکی یئرلری نه قدر چوخ آختاردیقسا او قدر آز تاپا بیلدیک، ائله‌بیل دومبالانچیلار دیبینه داش آتمیشدیلار. آخشام باشی آرغین-یورغون، توز-تورپاق ایچینده ائوه قاییتدیقدا کوچه‌ده پروفسور نصرالدین‌له قارشیلاشدیق. الیمیزده‌کی بئل- قازمایا باخا- باخا ماراقلا سوروشدو:
- خئیر اولا یولداشلار!.. هاردان گلیرسیز؟!.. فهله‌لیگه گئتمیشدیز؟!...
قاش- قاباقلا:
- یووو... دومبالان چیخارتماغا گئتمیشدیک!- دئدیم.
الیمده‌کی توربایا باخدی. گؤزلری‌نین ایچی گولدو:
- منیم پاییم یادان چیخماسین!..
پرت اولدوم:
- نه پایی!.. سحردن آخشاما اوچ- دؤرد آداما بیر کیلو دومبالان چیخارتمامیشیق.. اولماسا اونودا وئره‌ک سنه؟!..
پروفسور اؤزونو سیندیرمادان:
- اوچ- دؤرد آداما بیر کیلو چیخارتمیشسیز؟.. به‌یم سیز هارایا گئتمیشدیز؟..- دئیه سوروشدو.
- چیمنلره.
-چیمنلره؟!!..سیز قولاغیزین دیبنده‌کی دومبالانلیغی اؤتوروب او اوزاقلیقداکی چیمنلره گئتمیشسیز؟!!..
چاشیردیم:
- قولاغیمیزین دیبینده‌کی دومبالانلیق؟!!
پروفسور یئنه گؤزلرینی الیمده‌کی توربایا تیکدی. توربانین آغزینی آچیب قاباغینا توتدوم:
- قولاغیمیزین دیبینده‌کی دومبالانلیق هایاندادیر پروفسور؟
الینی توربایا سوخوب ایکی دنه، یورمورتا یئکه‌لیگینده دومبالان چیخاردیب جیبینه یئرلشدیره‌رک بیج- بیج گولدو:
- جمعه گونو مصلّایا باش وورون!!..
Dombalan
Dr.Jery
Bilmirəm indiyədək dombalan yemişsiniz ya yox?!..Yeməsəniz əlinizdən gedib qarnınıza borclusunuz!.. Dombalan çox yeməli, gözəl qoxulu göbələk çeşididir. Keçən həftə yoldaşlarla dombalan çıxartmağa getdik ancaq hər ilki yerləri nə qədər çox axtardıqsa o qədər az tapa bildik, elə bil dombalançılar dibinə daş atmışdılar. Axşam başı arğın- yorğun, toz-torpaq içındə evə qayıtdıqda küçədə professor Nəsrəddinlə qarşılaşdıq. Əlimizədəki bel- qazmaya baxa- baxa maraqla soruşdu:
- Xeyr ola yoldaşlar!.. hardan gəlirsiz?!.. fəhləliyə getmişdiz?!...
Qaş- qabaqla:
- yooo... dombalan çıxartmağa getmişdik!- dedim.
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
دست دوّم دیل!
دوکتور جئری
یئنیجه قونشولوغوموزا گلن مهندیس سیامک، اوشاقلارینا فارسی اؤیرتمکده‌دیر. دونن ائوه دؤندوگومده، یولدا منی ماشینینا میندیردی. اویان-بویاندان دانیشاندان سونرا سؤزو آنادیلی‌نین اؤنمینه چکیب سوروشدوم:
- دوغروسو من بیلمیرم سیز نییه اوشاقلاریزا فارسی اؤیره‌دیرسیز؟!..
مهندیس سیامک اؤزونتو ایله باشینی ترپه‌تیب:
- بو ایمکاناتین اولمادیغیندان دوکتور!!..- دئدی.
چاشیردیم:
- نه ایمکاناتی؟!!
مهندیس آخ- کوف‌له آرتیردی:
- کئچن آی تئهرانا گئتمیشدیم. بیلمیرم، بیلرسن یا یوخ؟ دؤولت بوتون ایمکاناتی تئهرانا تؤکوب.. اورادا اؤز گؤزلریمله گؤردوم؛ فارسلار اوشاقلارینا اینگیلیسی اؤیره‌دیر، اینگیلیسجه دیندیریرلر بیله‌لرینی!.. بیز ایسه...
سؤزلرینی کسیب الیمله خیابانین قیراغینی گؤستره‌رک:
- مهندیس او آراباچی‌نین قاباغیندا ساخلا- دئدیم.
مهندیس سیامک قورخا- قورخا سوروشدو:
- ائوه گئتمیرسیز به‌یم؟!!
گوله‌رک:
- نییه گئدیرم، تکجه ایسته‌ییرم مشه تاروئردی‌دن بئش آلتی کیلو یئرآلما- سوغان آلام!..
[مشدی تاروئردی ایله تانیش اولمایانلار " آجیق" یازیسینی اوخوسونلار!]
Dəsti döyyüm dil!
Dr.Jery
Yenicə qonşuluğumuza gələn mühəndis Siyamək, uşaqlarına Farsi öyrətmədədir. Dünən evə döndüyümdə, yolda məni maşınına mindirdi. O yan-bu yandan danınışandan sonra sözü Ana dilinin önəminə çəkərək soruşdum:
- Doğrusu mən bilmirəm siz niyə uşaqlarıza Farsi öyrədirsiz!?
Mühəndis Siyamək üzüntü ilə başını tərpədib:
- Bu imkanatın olmadığındandır doktor!!- dedi.
Çaşırdım:
- Nə imkanatı!?
Mühəndis ax- küflə artırdı:
- Keçən ay Tehran getmişdim . Bilmirəm, bilirsən ya yox. Dövlət bütün imkanatı Tehrana töküb.. Orada öz gözlərimlə gördüm, Farslar uşaqlarına İngilisi öyrədir, İngiliscə dindirirdilər bilələrini... Biz isə...
Sözlərini kəsib əlimlə xiyabanın qırağını göstərərək:
- Mühəndis o arabaçının qabağında saxla- dedim.
Mühəndis siyamək qorxa-qorxa soruşdu:
- Evə getmirsiz bəyəm!?
Güldüm:
- Niyə gedirəm. Təkcə istəyirəm Məşə Tarverdidən beş- altı kilo yeralma- soğan alam!!
(Məşdi Tarvedi ilə tanış olmayanlar Acıq yazısını oxusunlar!)
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آجیق
دوکتور جئری
جیغیر- باغیر سسینه کوچه‌یه قاچدیم. دوققوز باشلیق کیفلَتینی آرابا اوستونده یئر آلما- سوغان ساتماقلا کئچیندیرن مشدی تاروئردی، یئنیجه قونشولوغوموزا گلن مهندیس سیامکین یاخاسیندان یاپیشیب دویونلمیش یوموروغونو هایدی-هایدی ایدی انگینینه ایلیشدیره‌جکدی. آرایا کئچیب:
- مشه تاروئردی عمی! نییه دالاشیرسیز؟! سیز بؤیوکسوز.. سیز باغیشلایین...- دئدیم.
مشدی تاروئردی دارتیناراق اؤفکه ایله قیشقیردی:
- کؤپک اوغلو کؤپگین اوشاقلارینا فارسی اؤیرتمگی بس دئییل، هله ماشینینی کؤرپونون قاباغیندا ساخلاییب یولو دا کسیر!..
Acıq
Dr.Jery
Çığır-bağır səsinə küçəyə qaçdım. Doqquz başlıq kiflətini araba üstündə yeralma-soğan satmaqla keçindirən Məşədi Tarverdi, yenicə qonşuluğumuza gələn mühəndis Siyaməkin yaxasından yapışıb düyünlənmış yumruğunu haydı-haydı idi ənginə ilişdirəcəkdi. Araya keçib:
- Məşə Tarverdi əmi! Niyə dalaşırsız?... siz böyüksüz.. siz bağışlayın..- dedim.
Məşədi Tarverdi dartınaraq öfkə ilə qışqırdı:
- Köpəkoğlu köpəyin uşaqlarına Farsi öyrətməyi bəs deyil, hələ maşınını körpünün qabağında saxlayıb yolu da kəsir!...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
نه‌کی‌وارین هر گونو بایرام اولسون!
دوکتور جئری
ایل بایرامی‌نین ایلک گونو، سحر تئزدن کوچه‌ده قونشوموز مشدی تاروئردی ایله قارشی قارشییا گلدیم. آلنین تری، بوغازی‌نین سسی، الی‌نین قاباری ایله دوققوز باشلیق کیفلَتینی یئر آلما- سوغان ساتماقلا کئچیندیرن مشدی تاروئردی چوخ گولش‌قاباق، سئویملی بیریسی دیر آنجاق بیلمه‌دیم نییه او گون بیر آز قایغین گؤرونوردو. بایرامی قوتلاماق اوچون قاباغا کئچیب سایغی ایله آلیمی اوزادیب دئدیم:
- مشه تاروئردی عمی بایرامین موبارک اولسون!.. هر گونون بایرام اولسون ..مین بئله بایراملار..
سؤزلریمدن مشدی تاروئردی‌نین رنگی قیپ قیرمیزی اولدو، گؤزلری جیریلیب انگی اسمه‌یه باشلادی سانکی ناموس یامانی دئمیشدیم بیله‌سینه. بیردن سسینی آتدی باشینا:
- اوْلان نه‌کی‌وارین هر گونو بایرام اولسون!.. هرنه‌وارین هر گونو بایرام اولسون!.. هر زادین هر گونو بایرام اولسون!...
مشدی‌نین باغیرتیسینا قاپی- قونشو، " نه اولوب؟.. نه اولوب؟.." دئیه- دئیه ائشیگه توکولوشدولر.
- اولان بایرامین آروادینی فیلان- فیلان ائله‌ییم، پورتاغالیندا کیلوسو اون ایکی مین تومن اولار؟!.. اولان بایرامین دده‌سینی سوموگونو س...م آلما- خیارین کیلوسودا بئش مین تومن اولار؟!..من هارادان اللی مین تومنلیک چرَز-مرَ‌زی (آجیل-ماجیلی) گتیریب تؤکوب قیران- قیریلمیشلارین قاباغینا...
یامان- یوووزلارین سونو یوخ ایدی. مشدی تاروئردی قاتیب- قاریشدیرماقدا ایدی. دورومو بئله گؤرونجه، کاسا- کوزه‌لرین باشیمدا سینماسینی انگلله‌مک اوچون آرادان اکلیلدیم...
اون بئش گون سونرا قاییتدیقدا ائشیدیم من اکیله‌لی مشدی تاروئردینی آمبولانسلا خسته خانایا آپارمیشلار، یازیغین بئینینه قان داشلانمیش‌ایمیش!
اؤزو- اؤزومه دئدیم:
- دده‌ن لعنت بایرام!..
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
ابوالقاسم تحمیلی
دوکتور جئری
بهمن آیی‌نین اون یئددیسینده، بیر اینقلابی حرکتده، میللتین ایسته‌یی، سلماس شوراسی‌نین قراری ایله، شهرین مرکزینده اولان ابوالقاسم فردوسی‌نین هئیکلینین بوینونا زنجیر سالیناراق آشاغی ائندیلیردی.
سلماسلی‌لارین بو حماسه‌سیندن داریلان اوستاد کئشیرچییان فارس دیلی‌نین قوروجوسو - عادل خانا سیتقایا- سیتقایا سسلندی:
- عادل کجایی که ابولو کشتند؟!
عادل خان بو خبر ائشیدجک باشینا تاپدایا-تاپدایا غربی آذربایجان اوستانین باشقانیا تئلفون آچیب دیللندی:
- ائی باشقان نه یاتمیسان اویان! فردوسی‌نین سوموکلری لرزه‌یه گلدی هئیکلینین یئره دوشمه‌سیندن!
یوخودان داشلانان اوستان باشقانی تلم- تله‌سیک تئلفونلا سلماس شهر شوراسینی آرایاراق قیشقیردی:
- به‌یم بو انرژیی هسته‌ای‌دیر ، حق مسلّم‌میز بیلیب فارس دیلی‌نین اورتا دیره‌گی، بؤیوک فردوسی‌نین هئیکلینی آشاغی ائندیره‌سیز؟!...
بو توپارلامانین آردینجا، شهر سوروملولاری توف- دابانا قاچیب فردوسی‌نین هئیکلینی شهرداری کولوگوندن گؤتوروب بویایاتدیراندان سونرا یئنه شهرین مرکزینه تیکیب اولایی ختم به خئیر ائله‌دیلر فیکیرلریجه. آنجاق اولای ختم به خئیر اولمامیشدی....
دونن شهرین مرکزینه یولوم دوشدو. شهرداری‌دا چالیشان قونشوموز اسفندیاری گؤردوم. فردوسی‌نین هئیکلینین پایه‌سی دیبینه پئهین سپیب سو وئریردی.
قاباغا گئچیب دئدیم:
- آللاه قووّت وئرسین مشه اسفندیار! هئیکلین چئوره‌سینه گول اکیرسن؟!
مشه اسفندیار گولدو:
- ائله بیل خبرین یوخدور خبردن دوکتور!!
ماراقلا سوروشدوم :
- نه خبردن مشه اسفندیار؟..
باشینی توولاییب دئدی:
- فردوسی‌نین ایستکلی‌لری عادل خانا بیر طومار گوندریبلر!
سؤزونون اورتاسینا آتلاندیم؟
- نه طوماری؟
- طومار گؤندریبلر؛ شهرداری، ییخیلان بئش مئترلیک پایه‌نین یئرینه ایکی مئترلیک پایه تیکه‌رک فردوسی‌نین مقامینی آشاغی گتیرمک ایسته‌ییب... یعنی تورکوسو؛ فردوسی آتدان یئنیب ائششگه مینیب‌دیر!!
قاس- قاس گولدوم:
- اولمایا شهرداری بیر آیری اینقلابی حرکتده، یئنه هئیکلی گؤتوروب پایه‌نی اوجالداجاقدیر؟!
مشه اسفندیار باشی ایله "یوخ" دئیه‌رک آرتیردی :
- شهرداری دئییر: ایلین سونودور، بودجه میز یوخدور... بونا گؤره منی مامور ائله‌ییب‌لر، گونده پایه‌نین دبینه پئهین سپیب سو وئریم بلکه بایراماجان پایه اوچ مئتر اوجالیب بو موضوع دا ختم به خئیر اولسون!..
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
تئلئویزیون اولماق ایسته‌ییرم!
دوکتور جئری
اوستاد دفتری اللرینی گؤیه قالدیراراق یالواردی:
- تانریم! نه اولاردی من تئلئویزیون اولایدیم؟...
چاشیردیم؛ " اولمایا اوستادین باشینا هاوا گلیب؟" دئدیم اؤز- اؤزومه.
- اوستاد! هامی پوللولارین، سییاستچیلرین، توپچولارین، اویونچولارین، اوخویانچیلارین، تانینمیشلارین یئرینده اولماق ایسته‌یرکن، سیز ندن جانسیز بیر نسنه اولماق ایسته‌ییرسینیز؟!
اوستاد کؤکسونو اؤتوروب دئدی:
- تئلئویزیونون سؤزو هامیدان کئچرلی‌دیر. دئسه: قاتیق قارادیر، هامی دئیه‌جک: قارادیر؛ دئسه آغ‌دیر، هامی دئیه‌جک: آغ دیر. دئسه: اؤلکه‌یه قارا بادیمجان گوجو یاخشی‌دیر، هامی دئیه‌جک: یاخشی‌دیر؛ دئسه: یاماندیر، یئنه هامی دئیه‌جک: یاماندیر. دئسه: یارین گؤستری‌یه چیخین، هامی چیخاجاق؛ دئسه: هاوا توزاناقلیدیر ائشیگه چیخمایین هامی قاپیناجاق ائولرینه...
سؤزونو کسدیم:
- بونلارین هامیسی دوغرو؛ سیز نه یاخشی تئلئویزیون اولماق ایسته‌ییرسینیز؟
غم- کدر بولودلاری اوستادین گؤزلرینه کؤچدو، قایغین- قایغین:
- ائوده آرواد- اوشاق اوزومه - سؤزومه باخمیر!!- دئدی.
Televizyon olmaq istəyirəm!
Dr.Jery
Ustad dəftəri əllərini göyə qaldıraraq yalvardı:
- Tanrım! nə olardı mən televizyon olaydım?...
Çaşırdım; " olmaya ustadın başına hava gəlib?" dedim öz- özümə.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
جاوید شاه نامه
دوکتور جئری
بیرینجی ائپیزود
سلماس، 1357 بهمن آیی
فیردوسی قهوه‌خاناسی شاهچیلارین ییغینجاق یئری ایدی. آغا روستم قهوه‌خانا‌نین صاحیبی، اؤزو اصیل سلطنتچی‌لردن اولوب شاهین قاچدیغینا باخمایاراق،"اعلاحضرت بویون-صاباح قاییداجاق!"دئیه، عکسینی هله قهوه‌خانین دیواریندان آشاغی یئریندیرمه‌میشدی.
آخشام باشلاری قهوه خانادا ایگنه سالماغا یئر اولمازدی. روستم آغانین ایرنگلی چایلاریندان نئشه‌له‌نن شاهچی‌لار، شاهنشاهین خیدمت‌لرینی سایار، هردن ده جوشقولانیب خیابانا تؤکوله‌رک، " جاوید شاه... جاوید شاه" شعاری وئرمگه باشلایاردیلار. هردن ده اوتوروب بوینو بوکوک- بوینو بوکوک دردله‌شردیلر. بیر گون شهرین بؤیوک چوداری حاجی زؤهراب، شاهین قاچدیغینا اوزوله‌رک دئدی:
- اؤز آرامیزدا قالسین شاهیمیزدا بتر قورخاقدیر، قاپی قاپییا دگییب تیق سسی چیخینجا قویور قاچیر!.. دئین یوخدور؛ رحمتلیگین اوغلو نییه خاریجه‌یه قاچیرسان گل سنی بئش- اون گون په‌یه‌ده گیزلدیم ..آرا ساکیتلشندن سونرا چیخ گئت شاهلیغین ائله دا...
بهمنین ییرمی ایکیسینده اینقلاب غلبه چالینجا میللت خیابانلارا تؤکولوشوب بارماقلاریندا ظفر علامتی توتاراق شادلیغا، شعار وئرمگه باشلادیلار. جمعیت فیردوسی قهوه‌خاناسینا یاخینلاشینجا، آغا رستمین شاگیردی تلم-تلسیک قهوه خانا گیریب قیشقیردی:
- آغا روستم!.. آغا روستم!.. تئز اول اعلاحضرتین عکسینی آشاغی یئندیر.. اینقلابچیلار شعار وئره-وئره بویانا گلیرلر.. ائله بیل دئییرلر: بارماقلاریمیزی سوخاجاییق شاهچیلارین گؤزونه!!...
ایکینجی ائپیزود
سلماس، 1393 بهمن آیی
سلماس میللتی سحر اویاندیقدا گؤزلرینه اینانا بیلمه‌دیلر. فیردوسی‌نین مجسمه‌سی شهرین مرکزیندن یوخ اولموشدو. بیردن- بیرده شهرده اینقلاب اولدو سانکی. هر آغیزدان بیر هاوا چیخیردی.
کیمی:
- فیردوسی صله‌یی ارحام اوچون زابلستانا گئدیب بویون صاباح گله‌جک!...
کیمی:
- فیردوسی گئدیب سولطان محمود غزنوی‌نین چک‌لرینه برگشت وورسون!
کیمی:
-- فیردوسی سولطان محمودنون آداملاری‌‌نین قورخوسوندان قویوب قاچیب!..-دئییر،کیمی‌لری‌ده:
- سولطان محمود غزنوی‌نین آداملاری فیردوسی‌نین باشینی اکیب‌لر- دئییردیلر.
بو سؤیلنتی‌لرین آردینجا، سارسینتی گئچریدن، گئجه‌لری یوخو گؤزلرینه گلمه‌ین، بو آغیر ایتکی‌دن اورمو گؤلو دردینی اونودان غئیرتلی وطنداشلار، اؤلکه‌نین دؤرد بوجاغیندان، شهر مسئوللارینی زورا باساراق 24 ساعات ایچینده مجسمه‌نین اؤلو یا دیریسینی تاپمالارینی ایسته‌دیلر.
بو اولتیماتومون مورکبی قورومامیش هر شئی آیدینلاشدی:
فیردوسی بایرام پالتاری آلماق اوچون خریده گئتمیشدی!
*
بو گون، ایسفندین سککیزی، فیردوسی یئنی بایرام پالتارینی گئیینه‌رک گلیب یئنه شهرین مرکزینده اگلشدی.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آنادیلی گونو گولمه‌جه‌لری
دوکتور جئری
نئجه تورکجه‌نی رسمییّته میندیرمک اولار؟
اوستاد فرهیخته ایله دارتیشیردیق:
- ایراندا، ایکی‌یوزمین‌لیک ائرمنی خالقی‌نین آنادیللرینده قیرخ مدرسه‌سی، ایکی دانیشگاه شؤعبه‌سی، ایکی گونده‌لیکی، نئچه- نئچه درنگی اولا-اولا نییه قیرخ نئچه میلیونلوق تورک میلّتی‌نین هئچ نه‌یی یوخدور؟
اوستاد باشینی توْولادی:
- لاپ تورکه‌سایا آدامسان دوکتور!
دوداغیمی بوزوشدوردوم:
- نییه؟!..
- دؤولت گئجه- گوندوز دیلی‌نیزین رسمی‌لشدیرمه‌سی اوچون چالیشیر آنجاق سیزین نه خبرینیز وار، نه‌ده امکداشلیق ائله‌ییرسینیز!
- نئجه، نئجه؟!!
- هه!... شیرین دیل ایله أریییب یوز-ایکی مین نفر حدودونا یئتیشسه‌نیز، اینانین هم دیلی‌نیز رسمی اولاجاق، هم مدرسه- مکتب صاحیبی اولاجاقسینیز!!
خاچا حؤرمت!
کیتاب ائوینده بیر گنج ایله قارشیلاشدیم، بوینونا خاچ آسمیشدی. چاشدیم:
- سیز بیر یاندان تورکجه کیتاب آلیرسینیز، بیر یاندان دا بوینوزا خاچ آسمیشسینیز، ائرمنی‌سینیز می؟!
- یووووخ! تورکم ، موسلمانام ..- دئدی.
- آمما بو خاچ؟!..
گولدو:
- ایراندا خاچا یوکسک حؤرمت واردیر، بیزده دوستلارلا بیرگه خاچ آسماغا باشلامیشیق بلکه دؤولت بیزیم دیلی ده ائرمنیلر کیمی رسمییّته تانیسین!!..
آنادیلی گونو بایراملیغی
ایسفندین ایکیسی آنادیلی بایرامی دیر. بایراملاردا، بایراملیق وئرمک بیر دب‌دیر. بیز ده بو گون موناسیبت ایله، دؤولت باشچیلارمیزدان کیچیجیک بیر بایراملیق ایسته‌ییریک!
یوخ!... تورک‌دیلینی رسمییّته تانیمالارینی ایسته‌میریک؛ بیلیریک بو اولاسی دئییل!
یوخ! .. تورک فرهنگیستانی آچمالارینی ایسته‌میریک؛ بیلیریک بو اللریندن گلمز!
یوخ!... تورک دیلینی دانمامالارینی ایسته‌میریک؛ بیلیریک دانماماق اولماز!
یوخ!....
ایسته‌دیگیمیز بایراملیق ساده‌جه بودور :
دیلیمیزی قوروماق اوچون، آذربایجانین اوستانی رادیو- تئلئویزیون کاناللارینی باغلایین!
مدرسه‌لرین فرقی
ایرانداکی بوتون مدرسه‌لر داش-کرپیچدن دوزلیب‌سه، اؤیرنجیلر عئینی کیتابلاری اوخویورلارسا، اؤیرتمن‌لر عئینی درسلری اؤیردیرلرسه، کیچیجیک بیر شئی‌ده فرق واردیر:
گئنلده، فارس بؤلگه‌لرینده، اوشاقلار مدرسه‌نی بیتیردیکده، دوکتور، مهندیس، اوستاد، بئکار،... اولورلار، تورک بؤلگه‌لرینده مانقورت.
تورکان پارسی‌گوی فارس دیلینی تحریم ائدیب
آنادیلی گونو موناسیبت ایله آذربایجانین "تورکان پارسی‌گو" شاعیرلری، بیر بیلدیری‌ده، دؤولت تورک دیلینی رسمییّته تانیمایینجا فارسجا شئعیر سؤیله‌مکدن ال چکیب فارس میلّتینی شئعیرسیز قویاجاقلارینی بیلدیریب‌لر.
بو شوک خبردن سارسیلان فارس میلّتی بیر گؤستری‌ده، " دویغولاریمیز بو تحریمین آلتیندا اوْووُلوب خیشل اولمادان 5+1(بئش آذربایجان اوستانی+ تهران ) دانیشقلاری باشلانمالی‌دیر."دئیه دؤولتی اویاریب.
میلّت وکیل‌لریمیز تئهراندادیرلار یوخسا باکیدا؟!
اوستاد دفتری شاپپیلتی ایله الینی آلنینا تاپدادی:
- دوکتور! لاپ چاشمیشام...
- یئنه نه اولوب؟!.. -دئدیم.
- دوغروسو قاتمیشام، بیلمیرم بیز سئچدیگیمیز مجلیس نوماینده‌لرینی تئهرانا گؤندریریک یوخسا باکی‌یا؟!
- بو نه سؤزدور اوستاد، بللی‌دیر تئهرانا گؤندریریک!
اوستاد دفتری دوشونجه‌یه دالدی آز سونرا:
- بئله ایسه نییه، آرا- سیرا ایرانین باکیداکی بؤیوک ائلچیلیگی نوماینده‌لریندن،" نییه آذربایجانلیلار آنادیللرینده تحصیل آلمیرلار؟" دئیه سوروشاندا، دئییرلر: "آذربایجانلیلار آنا دیللرینده تحصیل آلماق ایسته‌میرلر!".
سورغو- یانیت
- آذربایجان ایرانین باشی دئییل می؟
- نییه باشی‌دیر!
- باشین دیلی اولماز می؟
- نئجه اولماز، دیلسیز باش نه‌یه گره‌کدیر؟!!
- بئله ایسه نییه ایران تورکجه قونوشمور؟!
- ایرانین سسی باشقا یئردن چیخیر!!...
دیل باشا بلا دئییل!
دیل باشا دئییل، گؤ** بلادیر، اوزون دانیشیرسان باتوم سوخورلار!...
Anadili günü gülməcələri
Dr.Jery
Necə Türkcəni rəsmiyyətə mindirmək olar?
Ustad Fərhixtə ilə dartışırdıq:
- İranda, ikiyüzminlik Erməni xalqının Anadillərində qırx mədrəsəsi, iki danişqah şöbəsi, iki gündəliyi, neçə- neçə dərnəyi ola-ola niyə qırx neçə miliyonluq Türk millətinin heç nəyi yoxdur?
Ustad başını tovladı:
-Lap Türkəsaya adamsan doktor!...
Dodağımı büzüşdürdüm:
- Niyə?!..
- Dövlət gecə- gündüz dilinizin rəsmilşədirməsi üçün çalışır ancaq sizin nə xəbəriniz var, nədə əməkdaşlıq eləyirsiniz!
- Necə, necə?!!
- Hə!... şirin dil ilə əriyib yüz- ikiyüzmin nəfər hüduduna yetişəsəniz, inanın həm diliniz rəsmi olacaq, həm mədrsə- məktəb sahibi olacaqsınız!!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
دیلسیزلیگه الویداع
دوکتور جئری
لال اللرینی گؤیه قالدیریب دئدی:
- تانریم! گؤره‌سن بیزده بیر گون دیلسیزلیکدن قورتولوب یازیب، اوخویوب، دانیشاجاغیق؟!..
کار توختاقلیق وئردی:
-داریخمایین، ائشیتدیگیمه گؤره، گلن ییرمی- اوتوز ایلین ایچینده، سیزده ایستگینیزه چاتاجاق‌سینیز!
کور، کارین سؤزلرینی دوغرولادی:
- باخ ، پارلاق گله‌جگینیزین ایشیلتیسیندان گؤزلریم قاماشیر!...
Dilsizliyə əlvida
Dr.Jery
Lal əllərini göyə qaldırıb dedi:
- Tanrım! görəsən bizdə bir gün dilsizlikdən qurtulub yazıb, oxuyub, danışacağıq?!..
Kar toxtaqlıq verdi:
- Darlxna eşitdiyimə görə, gələn yirmi- otuz ilin içində, sizdə istəyinizə çatacaqsınız!
Kor, karın sözlərini doğruladı:
- Bax , parlaq gələcəyinizin işıltısından gözəlrim qamaşır!...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آستا-آستا آسیمیله
دوکتور جئری
کئچن ایل، آنادیلی گونو موناسیبت ایله اوستاد فرهیخته ماکان ایسنا خبر آژانسی ایله بیر دانیشیقدا، "ایراندا، فارسدان باشقاسی یوخدور. هر نه وار؛ فارس‌دیر. دوْنوُقلار /جمادات/ بئله فارس‌دیرلار..." دئیه قونوشموشدو.
من او زامان اوستاد فرهیخته‌نین سؤزلرینی آشیری فارسچیلیغا یوزاراق بیر قولاقدان آلیب او بیریندن اؤتورموشدومسه ده یانیلمیشدیم. ایندی آنلاییرایم؛ اوستاد فرهیخته‌نین دئییندیکلریندن آماجی، ایراندا آسیمیله‌نین باشاری ایله باشا چاتماقدا اولدوغونا توخونماق ایدی. دوغروسو، پیشیگیمیز اولماسایدی من هله-هله او یانیلغیدا قالاجاق ایدیم.
دونن گون‌اورتا چاغی، پیشیگیمیزی یئمگه چاغیردیم:
- پیش پیش پیش!..
دیوار دیبینده اؤزونو گونشه وئرمیشدی. دینمه‌دی، یئنه سسلندیم:
- پیش پیش پیششش!...
باشینی چئویریب ارینه-ارینه میریلدادی:
- مییام...مییام... [ گلیرم..گلیرم..]
هویوخدوم. پیشیگیمیز پیشیکجه‌نی اونوتموشدو. بیردن اوستاد فرهیخته‌نین سؤیله‌دیکلری بئینیمده جانلاندی. حیطین اورتاسیندا بیتله‌نن، کؤپگیمیز آلاباشدان، هاچاندان پیشگین بئله دوروما دوشدوگونو سوروشدوم.
کئی-کئی منه باخیب واققیلدادی:
- هف‌هف...هفت‌هفت...[یئددی یئددی.. یئتمیش یئددی (گون؟!)]
دونیا باشیما فیرلاندی. اؤزومو ساخلایا بیلمه‌ییب چؤمبلدیم. هله اؤزومه گلمه‌میشدیم، کوچه قاپیسی آچیلیب اوخول اؤنجه‌سی اوخویان قیزیم آتیلیب دوشه‌رک ایچری گیردی:
- سلام بابا.. من اومدم.. [ سالام آتا.. من گلدیم..]
بو کز گؤزلریم قارالدی. اللریمی گؤیه قالدیراراق قیشقیردیم:
- ای خدا ما کی فارس شدیم !؟ [ تانریم! بیز هاچان فارسلاشدیق!؟]
Asta-asta Assimilə
Dr.Jery
Keçən il Anadili günü münasibətilə, ustad Fərhixtə Makan ISNA xəbər ajansı ilə bir danışıqda, "Iranda, Farsdan başqası yoxdur. Hər nə var; Farsdır. Donuqlar /cəmadat/ belə Farsdırlar..." deyə qonuşmuşdu.
Mən o zaman ustad Fərhixtənin sözlərini aşırı Farsçılığa yozaraq bir qulaqdan alıb o birindən ötürmüşdümsə də yanılmışdım. İndi anlayıram; ustad Fərhixtənin deyindiklərindən amacı, Iranda assimilənin başarı ilə başa çatmaqda olduğuna toxunmaq idi. Doğrusu, pişiyimiz olmasaydı mən hələ-hələ o yanılğıda qalacaq idim.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آنادیلی گونونه حاضیرلیق
دوکتور جئری
21. فوریه(اسفندین ایکیسی) آنادیلی گونو؛ آنادیلی بایرامی‌دیر. ائلیمیزده، بایرام ایشلرینی نئچه هفته قاباقدان گؤرولدوگونو گؤز اؤنونه آلاراق بیزده ایندی‌دن بو گونله باغلی کئچیره‌له‌جک برنامه‌لره حاضیرلیق‌لی اولمالی‌ییق. بو دوغرولتودا یوردداشلاریمیزدان ایسته‌ییریک آشاغیدا سایدیغیمیز شئی‌لری ایندی‌دن تداروک گؤرسونلر:
1- مجوّز
2- آنادیلی برنامه‌لری
3- قالین ایپ بؤرک
4- کتانی باشماق
5- حیَط سندی
باشلیقلارین آچیقلاماسی:
1- آنادیلی برنامه‌لرینی دینج بیر اورتامدا کئچیرمک اوچون بوتون شهرلرده سوروملو ایداره‌لره (فرمانداری، ارشاد ایسلامی و...) مراجیعه ائده‌رک مجوز آلینمالی‌دیر.
2- چالیشمانین مدنی اولدوغونو گؤسترمک اوچون سیاسته بولاشمامیش آنادیلی ایله ایلگیلی برنامه‌لر حاضیرلانمالی‌دیر.
3- گؤزله‌نیلمه‌دن وئریلن مجوز لغو اولونوب مامورلار ییغینجاغی داغیتماغا گلسه‌لر قالین ایپ بؤرک باشی باتومدان قورویا بیلر.
4- آنلاشیلماز ندنلره گؤره، بو گونده توت-ها-توت اولسا کتانی باشماقلا یاخشی قاچیب آرادان چیخماق اولار.
5- حیَط سندی ایله توتولان شخصلر ضامینه بوراخیلا بیلرلر.
آرتیریلمالی‌دیر:
بو گونون قوتلانماسینا ایجازه وئریلمه‌دیگی تقدیرده، گؤی‌ساتان بلندگولاری ایله اویغار دونیانین ساغیر (کار) قولاغینا قیشقیرماق یورددشلاریمیزین دوغال حاقلاری‌دیر.
Anadili gününə hazırlıq
Dr.Jery
210 Fevral (isfəndin ikisi) Anadili günü; Anadili bayramıdır. Elimizdə, bayram işlərini neçə həftə qabaqdan görüldüyünü göz önünə alaraq, bizdə indidən bu günlə bağlı keçirələcək bərnamələrə hazırlıqlı olmalıyıq. Bu doğrultuda yurddaşlarımızdan istəyirik aşağıda saydığımız şeyləri indidən tədarük görsünlər:
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
پورتاغال نمنه‌دیر؟!
دوکتور جئری
اؤیرتمن بالاجا یاشاردان سوروشدو:
- اوغلوم! دئ گؤروم؛ ایکی پورتاغال ایله ایکی پورتاغال نئچه پورتاغال ائدر؟
یاشار چاشیردی:
- آغا موعللیم ! پورتاغال نمنه‌دیر؟!
اؤیرتمن اودقوندو. نسه دئمک ایسته‌دی؛ دئمه‌دی. دئدی:
- اوغلوم، پورتاغالی بوراخ! دئ گؤروم ایکی سانتریفوژ ایله ایکی سانتریفوژ نئچه سانتریفوژ ائدر؟
یاشار بارماغینی قالدیراراق:
- آغا ایجازه! دؤرد سانتریفوژ ائدر!- دئیه یانیتلادی.
Portağal nəmənədir?!
Dr.Jery
Öyrətmən balaca Yaşardan soruşdu:
- Oğlum! de görüm; iki portağal ilə iki portağal neçə portağal edər?
Yaşar çaşırdı:
- Ağa müəllim ! portağal nəmənədir?!
Öyrətmən udqundu. Nəsə demək istədi;demədi. Dedi:
- Oğlum, portağalı burax! de görüm iki santrifüj ilə iki santrifüj neçə santrifüj edər?
Yaşar barmağını qaldıraraq:
- Ağa icazə! dörd santrifüj edər!- Deyə yanıtladı.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
قییام!
دوکتور جئری
داناباش کندی‌نین پیشنامازی، موللا فرضعلی مکّه‌یه گئده‌جک ایدی. آخشام، مسجیدده ایگنه سالماغا یئر یوخ ایدی. موللا کندلیلرله بیر- بیر حالاللاشاندان سونرا مینبره چیخدی:
- آنلاقلی، قاناجاقلی داناباشلیلار!. بو گئده-گئتده سیزی جاماعات نامازینا سیفاریش ائله‌ییرم.. سیزدن ایسته‌ییرم من گئده‌لی جاماعات نامازینی بوشلامایاسینیز!..
بیری سیفاریش اورتاسینا آتلاندی:
- موللاسیز بیز نئجه جاماعات نامازی قیلا بیله‌ریک آغا؟!
موللا فرضعلی یول گؤستردی:
- موللا لازیم دئییل! بیر نفر امینه آدام تاپیب پیشناماز ائدین...
مسجیدین قاپیسیندان بیر اوشاق قیشقیردی:
- آغا ماشین گلدی.. ماشین گلدی...
***
ائرته‌سی گون، داناباشلیلار گون‌اورتا نامازینا ییغیشاندا تزه خاطیرلادیلار پیشناماز تاپما‌ییبلار.
کندخودا دئدی:
- امینه آدامی بیز هارادان تاپاق؟!
مشه ایسلامین اوغلو؛ نیظام هامینی آرخایین ائله‌دی:
- بیزیم کندده امینه آدام یوخدور کی!!..
داناباشلیلار دوغرولادیلار:
- دوز دئییر!...دوز دئییر!..
قلئیچی مورتوض اؤزونو ساخلایا بیلمه‌ییب نیظاما قاباردی:
- اولان سن نه مایماق آدامسان! نئجه کندده امینه آدام یوخدور؟!
هامی بیر آغیزدان سسلندی:
- کیم‌دیر بو امینه آدام؟!
قلئیچی مورتوض دؤشونو قاباغا وئردی:
- امینه آرواد!!
- امینه آرواد؟؟
- هه.. رحمتلیک کبلایی خوجاوئردی‌نین آروادی امینه!..
داناباشلیلار اورکلرینده قلئیچی مورتوضو آلقیشلایاراق امینه آروادین ائوینه یؤنلدیلر.
قاپی چالینیجا امینه آرواد اؤزو ائشیگه چیخدی. بویلو- بوخونلو، شیشمان بیر قادین ایدی. بؤلسه ایدیلر، ایکی-اوچ موللا فرضعلی چیخاردی بیله‌سیندن. کندخودا قاباغا کئچیب اولانلاری آنلاتدیقدان سونرا آرتیردی:
- داناباشدا سیزدن باشقا امینه یوخدور. دیلگیمیز بودور گلیب پیشنامازیمیز اولاسینیز.
امینه آرواد نازلانماغا باشلادی:
- آخی اوتانیرام!.. یوخ اولماز!.. نه دئیرلر؟!...
امینه آروادین تره‌زی گؤتو یئره وورماسینی گؤرون دوکتور جئری، جاماعاتی یارا-یارا قاباغا کئچدی:
- امینه خانیم! موللانین سؤزو، آللاهین سؤزودور. سیز آللاهین سؤزوندن‌می چیخماق ایسته‌ییرسینیز؟
امینه آرواد لؤک دوداغینی دیشله‌یه‌رک دئدی:
- استغفرالله... استغفرالله...
***
قیرخ گون اولمامیش موللا فرضعلی آللاه ائویندن قاییتدی. اؤپوش- گؤروشدن سونرا اوزونو داناباشلیلار توتوب سوروشدو:
- اومودوم آللاها سیفاریشیمی اونوتمامیش‌سینیز؟
کندخودا شست ایله قاباغا کئچدی:
- سیز گئدندن، اول آللاه بیر دان بئله اولسون جاماعات نامازیمیزی ترک ائله‌مه‌میشیک.
موللا سئویندی:
- ساغ اولون..ساغ اولون.. پیشنامازینیز کیم ایدی؟ ایسته‌ییرم اوندان دا بیر اؤزل تشکّور ائله‌یم.
- امینه آرواد.
موللانین گؤزلری بؤیودو. ایکی الی ایله باشینا تاپدادی:
- نه!.. امینه آرواد؟!!
-...
کندخودا باشی ایله اونایلادی.
موللا اؤفکه ایله جاماعاتی دانلاماغا باشلادی:
- به‌یم سیز بیلمیردینیز آرواد دالیندا ناماز قیلماق اولماز، باطیل‌دیر؟!
هامی باشینی آشاغی سالدی. کئفلی ایسکندر آلتدان- آلتدان موللانی سوزه- سوزه دئییندی:
- آغا من ائله اوّل گوندن بیلدیم نامازیمیز باطیل‌دیر آنجاق اوتاندیم دئییم!..
موللانین چاتیق قاشلاری آچیلدی:
- هه! .. اوغلوم ایسکندر سن هارادان بیلدین ناماز باطیل‌دیر؟
کئفلی ایسکندر گؤزلرینی یئره دیکه‌رک میزیلدادی:
- آغا اورادان بیلدیم کی؛ امینه آرواد سجده‌یه گئدنده منیمکی قییام ائدیردی!...
Qiyam!
Dr.Jery
Danabaş kəndinin pişnamazı, Molla Fərzəli məkkəyə gedəcək idi. Axşam, məsciddə iynə salmağa yer yox idi. Molla kəndlilərlə bir- bir halallaşandan sonra minbərə çıxdı:
- Anlaqlı, qanacaqlı Danabaşlılar!. bu gedə-getdə sizi camaat namazına sifariş eləyirəm.. sizdən istəyirəm mən gedəli camaat namazını boşlamayasınız!..
Biri sifariş ortasına atlandı:
- Mollasız biz necə camaat namazı qıla bilərik ağa?!
Molla fərzəli yol göstərdi:
- Molla lazım deyil! bir nəfər əminə adam tapıb pişnamaz edin...
Məscidin qapısından bir uşaq qışqırdı:
- Ağa maşın gəldi.. maşın gəldi...
***
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
سیزین نه‌یه تعصّوبونوز وار؟
دوکتور جئری
بیری‌نین ائششگی ایتمیشدی. چؤل- باییری آختاریب تاپما بیلمه‌دیکده مسجیده گئدیب موللا‌نصرالدینه دئییر:
- جاماعاتدان سوروشون منیم ائششگیمی گؤرن اولوب‌مو؟
موللا نامازی قیلاندان سونرا جاماعاتدان سوروشور:
- سیزین یاشامدا نه‌یه تعصّوبونوز، باغنازلیغینیز وار؟
بیری قالخیب دئییر: یوردا.
او بیری دئییر: ائله.
آیریلاری دئییرلر: دیله، دینه، ناموسا،....
هره بیر شئی دئییر. سونوندا اوچ- دؤرد نفر قالیر. بونلار دئییرلر: بیزیم هئچ نه‌یه تعصٌوبوموز یوخدور!
موللا ائششگ آختارانی سسله‌ییب دئییر:
- آی ائششگ ایتیرن! بوردا اوچ- دؤرد ائششگ وار؛ گل، باخ گؤر هانکیسی سنیندیر؟!
?Sizin nəyə təəssübünüz var
Dr.Jery
Birinin eşşəyi itmişdi. Çöl- bayırı axtarıb tapma bilmədikdə məscidə gedib Molla Nəsrəddinə deyir:
- Camaatdan soruşun mənim eşşəyimi görən olubmu?
Molla namazı qılandan sonra camaatdan soruşur:
- Sizin yaşamda nəyə təəssübünüz, bağnazlığınız var?
Biri qalxıb deyir: Yurda. O biri deyir: Elə. Ayrıları deyirlər: Dilə, dinə, namusa,....
Hərə bir şey deyir. Sonunda üç- dörd nəfər qalır. bunlar deyirlər: Bizim heç nəyə təəssübümüz yoxdur!
Molla eşşək axtaranı səsləyib deyir:
- Ay eşşək itirən! Burada üç- dörd eşşək var; gəl, bax gör hankisi sənindir?!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
اینسان حاقلاری خورجوندا‌دیر!
دوکتور جئری
1
بیر گون موللا نصرالدین ائششگینی ساتماق اوچون بازارا آپاریر. یولدا ائششگین قویروغو پالچیغا بولاشیر. موللا، " اولا بیلر، بونون اوزوندن ائششگی آشاغی آلالار!" دئیه دوشونرک قویروغو کسیب خورجونا قویور. بازاردا موشتریلر قویروغو یوخ ائششگی گؤردوکده دئییرلر:
- یاخشی ائششک‌دیر، نه یازیق قویروغو یوخدور!
موللا دئییر:
- سیز ائششگین قیمتینی کسین، قویروق خورجوندا‌دیر!
2
فارسلارین بیر مثلی وار؛ چوخ دوشوندوروجودور: " خرِ ما از کره‌گی دُم نداشت". یعنی: ائششگیمیزین قودوقلوقدان قویروغو یوخ‌ایدی.
2+1
ایران، اینسان حاقلاری‌نین اولمادیغینا سوچلاندیقدا سوروملولار جلد تپکی گؤستریرلر:
- اؤلکه‌ده اینسان حاقلاری وار، لاپ یاخشیسی دا وار!
- هانی بیز نییه گؤرموروک؟- دئیه سوروشولدوقدا، مثللرینی اونوتموش کیمی،
- آنایاسادیر!- دئییرلر.
Insan haqqları xurcundadır!
Dr.Jery
1
Bir gün Molla Nəsrəddin eşşəyini satmaq üçün bazara aparır. Yolda eşşəyin quyruğu palçığa bulaşır. Mulla, " ola bilər, bunun üzündən eşşəyi aşağı qiymətə alalar!" deyə düşünrək quyruğu kəsib xurcuna qoyur. Bazarda müştərilər quyruğu yox eşşəyi gördükdə deyirlər:
- Yaxşı eşşəkdir, nə yazıq quyruğu yoxdur!
Molla deyir:
- Siz eşşəyin qiymətini kəsin, quyruq xurcundadır!
2
Farsların bir məsəli var; çox düşündürücüdür: " xər-e ma əz korrəgi dom nədaşt". yəni: eşşəyimizin qoduqluqdan quyruğu yox idi.
1+2
بؤلوم: ساتیریک یازیلار