+0 به‌ین
اۇشاغا كیم آد قوْیمالێ‌دێر؟!
دوكتور جئری
- سردار..
- یوْخ.. امیرمحمدعلی..
- فرمان..فرمان قوْیۇن..
- افشینننن..
- یاشاررررر...
- ...
اۇستاد دفتری‌نین نوه‌سی‌نین آد قوْیما تؤره‌نی ایدی. ائل-طایفا یێغێشێب اۇشاغا آد سئچمكده‌ایدی. هره بیر آد اؤنه‌ریب اؤزۆنو اۇشاغا آد قوْیماقدا حاقلێ سانێردێ. كیمسه ایسه كیمسه‌نین سؤزۆنۆ دینله‌مك ایسته‌میردی. یازێق اۇشاق نئچه ساعات ایدی های-كۆی ایچینده آدێنێ گؤزله‌ییردی.. ایش پێرتلاشاجاق ایدی. هر آغێزدان بیر هاوا چێخێردی. بوْش دارتێشمالارا سوْن وئرمك گره‌كیردی؛ آیاغا قالخدێم:
- آغالار!..خانێملار!.. بیر دقیقه ایجازه وئرین..
چێغێر-باغێر گئت‌گئده كسیلدی...
- آغالار!..خانێملار...ایسته‌ییرسینیز بیله‌سینیز كیم گره‌ك اۇشاغا آد قوْیسۇن؟!
اۇستاد دفتری یئرینده دیكلندی، قوْناقلار:
- یوْْوْوْخ!...- دئدیلر.
بارماغێملا اۇستاد دفترینی گؤسته‌ره‌رك- اۇستاد دفتری‌نین گؤزلری‌نین ایچی گۆلدۆ- دئدیم:
- اۇستادێن دیوار بیر قوْنشۇسۇ!!
اۇستاد دفتری پرت اوْلدۇ:
- سنینده مێرتێ‌نێن باشێ یارێم دێر هااا!..-دئدی.
هامێ گۆلۆشدۆ...
- یوْخ..یوْخ... ظارافات ائله‌میرم اۇستاد، دۆز دئییرم...
سوْنرا اۆزۆمۆ قوْناقلارا تۇتۇب سوْرۇشدۇم:
- بیز تۆرك دئییلیك‌می؟
هامێ سس سسه وئره‌رك:
- نییه تۆركۆك..
- دیلیمیز تۆركۆ دئییل‌می؟
- نییه تۆركۆدۆر...
راحات بیر نفس چكیب سؤزۆمۆن آردینی تۇتدۇم:
- بیز تۆرك اوْلا-اوْلا..دیلیمیز تۆركۆ اوْلا-اوْلا.. دیوار بیر قوْنشۇمۇز فارسلار، او تایدا ایسه رۇسلار بیزه، دیلیمیزه آذری آدێ قویمایێبلارمێ؟!
كیمسه‌دن سس چێخمادێ آنجاق باش ایله اوْنایلایانلار اوْلدۇ.
- دۆزۆنۆ دئیین؛ بیز اؤزومۆزۆ هر یئرده قونشولاریمیزین قۇیدۇغۇ آدلا تانێتدێرمایێرێق‌مێ؟!
-....
- میللتیمیزه، قوْنشو میللتلر آد قوْیان یئرده، بللی‌دیر؛ اوشاغێمێزدا دیوار بیر قوْنشۇمۇز آد قویمالێ‌دێر... بئله دئییل‌می؟!..
یئنه كیمسه‌دن سس چێخمادێ. اۇستاد دفتری دالغێن-دالغێن اوْغلۇنۇ یانێنا چاغێرێب نمنه‌لر قۇلاغێنا پێچێلدادێ. اوْغلان جلد ائشیگه چێخێب آز سوْنرا گئری دؤندۆ:
- اۇشاغێن آدێ سئچیلدی!...
قوْناقلار بیرلیكده:
- آدێ نه اوْلدۇ؟!
- عجم
اۇستاد دفتری‌نین دیوار بیر قوْنشۇسۇ كۆرد اولمالێ ایدی!...
Uşağa kim ad qoymalıdır?!
Dr.Jery
- Sərdar..
- yox.. Əmirməhəmədəli..
- Fərman..Fərman qoyun..
- Əfşinnnn..
- Yaşarrrrr...
- ...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
دیل‌سیز پایێز
دوکتور جئری
آلتمێش سککیز پایێز کئچیر مین اۆچ یۆز پیشه‌وری‌دن. اوْخۇل سیس ایچینده‌دیر... زنگ چالێنێر...
اؤیرتمن کیلاسا گیریر. صینیف باشێ الینی ماسایا تاپدایێر:
- قالخێن!
اؤیرتمن باشێ ایله ایشاره ائدیر. یئنه ماسا تاپدانێر:
- اوْتۇرۇن!
صینیف‌باشێ اۇجا- اۇجا اوْخۇیۇر:
- فارسی
- حاضێر..
- دینی
- حاضێر..
- ریاضی
- حاضێر..
- آنا دیلی
- ...
- آنا دیلی
- ...
اؤیرتمن باشێنێ قالدێرێر، گؤزلری چیسکینلی‌دیر:
- آنا دیلینی دفتردن پوْزۇن... بو ایلده قویمادێلار مدرسه‌یه گلسین...
Dilsiz payız
Dr.Jery
Altmış səkkiz payız keçir min üç yüz Pişəvəridən. oxul sis içindədir... zəng çalınır...
Öyrətmən kilasa girir. Sinif başı əlini masaya tapdayır:
- qalxın!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
حیرصیم سوْیۇدۇ...
دوكتور جئری
قادێن ایچری گیرجك زیل سسینی آتدێ باشێنا:
- هانێ كؤپك اوْغلۇ آغایی رئیس؟!...
گؤزتچی اوْداجێغێندان باشێنی چێخارتدێ:
- خانێم نه چێغێر-باغێر سالمێسێز!... بۇرا ایداره‌دیر!... بۇیۇرۇن ائشیگه..بۇیۇرۇن ائشیگه...
قادێن گئری دؤندۆ. گؤزلرینی بره‌لتدی. اؤفكه ایله چلیگینی یئره تاپدایا-تاپدایا قێشقێردێ:
- سن هاردان چێخدێن كۆچۆك!... بیلمیرسن ایته داش آتاندا هاببێلدار!...
گؤزتچی خێپ كسدی. سس- كۆی‌یه ایشچیلر اوْتاقلاردان دێشارێ‌یا تؤكۆلۆشدۆلر:
- نوْلۇب...نوْلۇب؟!
قادێن ایشچیلره چؤندۆ:
- كؤپك اوْغلۇ آغایی رئیس هانسێزسێز؟..
ایشچیلرین بیری چكینه-چكینه:
- آغایی رئیس جلسه‌‌ده‌دی.. نه ایشیز وار؟.. بۇیۇرۇن من قۇللۇغۇزدایام..
قادێن چلیگینی توْولایاراق هده-قوْرخۇیا باشلادێ:
- دئیین؛ گیزلنمه‌سین چێخسێن ائشیگه... یوْخسا گلیب آغاجێ سوْخاجاغام بیله‌سینه!..
ایشچیلر گۆلۆشدۆلر. بۇ سؤز اۆركلرینجه ایدی سانكی.
آیرێ بیر ایشچی:
- دئمه‌دیز، آغایی رئیس‌نن نه ایشیز واردی؟!
قادێن چادێراسێ‌نێن اۇجو ایله آلنێنێن ترینی سیله-سیله دئییندی:
- وئردیكلری قێرخ بئش مین بئش یوز تۆمن رایانه‌دیر... یئتمیش مینلیك قبض قاپی چاتێندان سوْخۇرلار ایچری...
سوْنرا یئنه قاباردێ:
- آخێ دئین یوْخدۇ ..قوْرخاق ایتین اوْغلۇ.. بیر قوْجا آروادێن ایشلتدیگی ندی یئتمیش مین تۆمن قبض چێخارتمێسان بیله‌سینه؟!..
بیرینجی ایشچی:
- بلكه كوْنتوْر یازان یانلێش یازمێش، قبضینی وئر گؤرۆم ننه؟
قادێن قوْینۇندان بۇرمالانمێش بیر قبض چێخاردیێب ایشچی‌یه اۇزاداراق:
- گؤزۆننن گؤرن آز یازایدێ نییه به چوْخ یازیب؟!-دئدی.
ایشچی قبضی آچێنجا پێققێلدادێ. اوْ بیری ایشچیلرده قبضه باخجاق قاققاناق چكدیلر.
قادین قارێشدێردێ:
- چوْخ اۇجا سێچمێسێز بیرده باشێندان دیشلیرسیز. نییه گۆلۆرسۆز؟!
- ننه بو گاز قبضی‌دی!..
قادێن قوْندارما دیشلرینی شاققێلداتدێ:
- بَیَم من دئییرم ننه‌وین بوْنچاغێ‌دێ... گاز قبضی‌دی دا...
ایشچی گۆجله گۆلمه‌سینی ساخلادێ:
- ننه بۇراسێ برق ایداره‌سی‌دی.. گاز ایداره‌سی بیر خیابان آشاغێدادێ...
قادێن یوْشۇدۇ. قبضی آلێب گئتمك ایسته‌دیكده ایشچیلرین بیری ساتاشدێ:
- ننه.. ایندی گاز ایداره‌سینه گئدیرسیز؟!
قادێن الی ایله دیزینی اؤوكه‌له‌یه-اؤوكه‌له‌یه:
- یوْخ بالا...حیرصیم سوْیۇدۇ...
Hirsim soyudu...
Dr.Jery
Qadın içəri gircək zil səsini atdı başına:
- hanı köpək oğlu ağayi rəis?!...
gözətçi odacığından başını çıxartdı:
- xanım nə çığır-bağır salmısız!... bura idarədir!... buyurun eşiyə..buyurun eşiyə...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
+0 به‌ین
ائله آنانێن، بئله بالاسێ!
دوكتور جئری
یۇخارێ داناباش كندینده، آروادێ اؤلمۆش آسلان آغا ایكی اتجه بالاسێ- علی ایله ولی‌نی دیشینه آلێب بؤیۆدۆركن، آشاغێ داناباشدا، ایران خانێم اری‌نین بیریجیك یادیگارێ- آلتێ آیلێق پارسانێ باغرێنا باساراق آغێر گۆنلر گئچیرمكده ایدی. اۇغۇردان،بۇ ایكی طالئع‌داش بیر گۆن مینی‌بۇسدا شهره گئدنده بیر بیری ایله تانێشێر، بۇ تانێشلێق ائولنمه ایله سوْنۇجلانێر. آسلان آغا دۆگۆن قێیێلیركن ایران خانێمدان ایسته‌ییر؛ اۇشاقلار آراسیندا عدالت‌له داورانێب اۆچۆنه‌ده آنالێق ائله‌سین. ایران خانێمدا الینی گؤزۆنۆن اۆستۆنه قوْیۇب اۇشاقلارێن آراسێندا اینصافلا، عدالت‌له داوراناجاغێنا سؤز وئریر. گئرچكدن ده، ایران خانێم عدالتی بیر قادێن ایدی. دئمك اوْلار اری‌نین اۇشاقلارێنا، اؤز اۇشاغێندان آرتێقراق اؤزن گؤستریردی. اؤرنگین؛ اوْ گۆنده ایكی تندیر چؤره‌گی بیشیریب اری‌نین اۇشاقلارینا وئریر، اؤز اۇشاغێنا وئرمزدی! علی ایله ولی آنالێقلارێندان، نییه پارسایا چؤرهك وئرمه‌دیگینی سوْرۇشدۇقدا، "گۆل بالالارێم بۇنلارێ تكجه سیزه بیشیرمیشم" دئیردی. سوْنرا بیرآز دۆشۆنۆب آرتێراردێ:
- اوْلماسا سیزده چؤره‌گینیز یارێسێنی بؤلۆب قارداشێنێزا وئرین...
یئر-یئمیشه گلینجه، یئنه بۇ اوْلای یئنه‌له‌نردی، علی ایله ولی بۆتۆنۆ سئویملی آنالێقلارێندان آلاركن پارسا ایكی، یارێما یئتینَردی.
اۇشاقلار یئددی-سككیز یاشلارێنا دوْلۇنجا، ایران خانێم هره‌سینی بیر ایشه گؤره‌ولندیردی؛ علی قوْیۇنلارێ اوْتارمالێ، ولی چوْل ایشلرینه باخمالێ، پارسا ایسه ائوده قالێب قارداشلارێ‌نێن مشق‌لرینی، درس‌لرینی یازمالێ-اوْخۇمالێ ایدی!...
بئله‌لیكله اۇشاقلار بؤیۆیۆب اؤزلرینه گؤره بؤیۆك بیر آدام اوْلدۇلار؛ علی كندین چوبانێ، ولی كندین بیچینچیسی، پارسا ایسه باشقان اوْلدۇ؛ اؤلكه‌نین تئلئویزیوْن باشقانێ!...
***
ایللر گئچدی. بیر گۆن یوخارێدان، باشقان پارسایا بیر بۇیرۇق گلدی:
اؤلكه‌ده اوْلان، ائللرین دیل، تاریخ، كۆلتۆر، اۇیغارلێقلارینێ یایماق اۆچۆن اۇستانی تئلئویزیوْن كاناللارێ آچیلمالێ‌دیر بۇنۇنلا سیزدن ایسته‌نیلیر قیسا سۆره ایچینده بۇ گؤره‌وی یئرینه یئتیره‌سینیز....
باشقان پارسا بۇیرۇغو ایلَتمك اوچون ائللرین تمثیلچیلرینی یانێنا چاغێردێ.
فارسلاردان باشقا، هامێ گلمیشدی؛ تۆرك‌لر، تۆركمن‌لر، عرب‌لر، بختیارێ‌لار، لوْرلار، لك‌لر، كۆردلر، گیلك‌لر، مازنلی‌لر،تالێش‌لار، بلۇچ‌لار،سیستانلێ‌لار، تات‌لار ....
تمثیلچی‌لرین بیری، "فارس‌لارێ آرامێزدا گؤرمورم، اؤنلارین كاناللارێ اوْلمایاجاق‌مێ؟..." دئیه سوْرۇشدۇقدا، باشقان گۆلۆمسۆندۆ:
- یوْخ اوْلمایاجاق بو كاناللار یالنێز سیزین اۆچۆندۆر...
سوْنرا بیر شئیی آنێمسامێش كیمی ائكله‌دی:
- اوْلماسا سیز كاناللارێنیزێن یارێ واختێنێ فارس قارداشلارێنێزا وئرین!...
Elə ananın, belə balası!
Dr.Jery
Yuxarı danabaş kəndində, avadı ölmüş Aslan ağa iki ətcə balası- Əli ilə Vəlini dişinə alıb böyüdürkən, aşağı danabaşda, İran xanım ərinin biricik yadigarı, altı aylıq Parsanı bağrına basaraq ağır günlər keçirməkdə idi. uğurdan,bu iki taledaş bir gün minibusda şəhərə gedəndə bir biri ilə tanışır, bu tanışlıq evlənmə ilə sonuclanır.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
فاطما ننه آزادلێق ایسته‌ییر
دوكتور جئری
بئش- آلتێ گۆن ایدی فاطما ننه‌نین یۇخۇسۇ قاچمێشدێ. گئجه یارێسێنادك یئرینده اوْیان- بۇیانا دؤنۆب آزادلێغا فیكیرله‌شیر، فیكیرلشدیجه‌ده اؤزلمی آزادلێق آلماغا آرتێردێ.
یئتمیش یاشلێ فاطما ننه، قێزلارێنێ اره وئرندن سوْنرا یالقێز قالماسێن دئیه، الینی اؤزگه اوْغۇلۇنۇن قاباغێنا آچماسێن دئیه، اوْتاقلارێ‌نێن بیرینی كیرایه وئرمگه باشلامێشدێ. بو ایلكی كیراچێلارێ، ایلقار ایله تایماز آدلێ ایكی اؤیرنجی ایدی. اۆره‌گینه آزادلێق قوْرۇ سالان دا ائله بو گنجلر اوْلمۇشدۇ.
گنجلر گئجه‌لری، آزادلێغا گؤره دانێشێر، دارتێشێركن فاطما ننه اؤزۆ ایسته‌مه‌دن اوْ بیری اوْتاقدا ائشیدیب دۆشۆنجه‌یه دالێردێ؛ آزادلێق چؤرهك دئییل چؤره‌كدن واجیب‌دیر، آزادلێق وئرمه‌لی دئییل آلمالێ‌دێر، آزادلێق هامێ‌نێن حاققێ‌دێر، آزادلێغێ بۇ گۆن آلماساق صاباح گئج اوْلاجاق...
فاطما ننه بۇ گئجه سحره‌دك یاتا بیلمه‌دی. آرتێق، آزادلێق آلماغا قرارلێ ایدی. دۆنن سؤز سالماق اۆچۆن گنجلره، "گئجه بتر آزادلێقدان دانێشێردێنێز" دئمیشدی. اوْنلار گۆلۆشۆنجه سؤزۆنۆن آردێنێ تۇتمامێشدێ.
گۆن اوْرتا چاغێ قاپێلارێنێ تێققێلداتدی:
- بۇیۇر ایچری‌یه ننه..- سسی گلدی اوْتاقدان.
ایچری گئچیب قاپێ آغزێندا چؤمبلدی. اۆره‌گی دؤیۆنه- دؤیۆنه سؤزه باشلادێ:
- بالالارێم سیزدن بیر ایسته‌ییم وار!..
ایلقار ایله تایماز بیرگه:
- بۇیۇر ننه - دئدیلر.
- آزادلێق آلماغا گئدنده منی‌ده اؤزۆنۆزله آپاراسێز!...
گنجلر، بیر بیری‌نین اۆزۆنه باخدێلار. ایلقارێن بوغازێ تێخێلدێ، دانێشا بیلمه‌دی. تایمازێن گؤزلری دوْلمۇشدۇ :
- آمما ننه سن چوْخ قوجاسان!..- دئدی.
فاطما ننه سرتجه:
- آزادلێق بیر حاق‌دێرسا، من نییه واز گئچیم اوْندان؟..- دئدی.
دلی بیر جوْشغۇ گنجلرین اۆره‌گینه دوْلدۇ. یۇمۇرۇقلارێنی سێخدێلار. ائشیگه چێخێب باغێر- باغێر باغێرماق ایسته‌دیلر...
فاطما ننه سؤزلری‌نین آردێنێ تۇتدۇ:
- گئچن دفعه سهام عدالت وئرنده خبریم اوْلمادێ حاققیم یاندێ بالالارێم...
Ardında, yazını latin əlifbasında oxuya bilərsiniz
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آنادیلیمیزین مودافیعه‌چیسی، دده جواد هئیت عریضه‌میزی تانری‌نین حوضورونا آپاردی..
بؤلوم: آجی گولوش‌لر
+0 به‌ین
بیر میللتی نئجه سوْی‌قێرێم ائتمك اوْلار؟
دوكتور جئری
پادشاه، "پرنس" كیتابێنێ ماسانێن اۆستۆنه بۇراخاراق اۆزۆنۆ ماكیاوئللی‌یه تۇتدۇ:
- اؤلكه‌ده اوْلان اؤزگه میللت‌لری نئجه سوْی‌قێرێم ائتمك اوْلار؟
نیكوْلوْ گۆلۆمسۆندۆ:
- بیر میللتی سوْی‌قێرێم ائتمك اۆچون مین بیر یوْل وار!
پادشاهێن گؤزلری ایشێلدادێ:
- مین بیر یوْل؟!...
- ائله‌دیر قۇربان!
- سای‌سانا؟...
- بیرینجیسی؛ آنا دیللرینی اللریندن آلاسان!
پادشاه یئرینده دیكلندی:
- اوْ بیری یوْللار؟...
- آنا دیللرینی آلسان اوْ بیری یوْللارا گره‌ك قالمایاجاقدیر پادشاهێم!
آردێندا یازێنی لاتین الیفباسێندا اوْخویا بیلرسینیز
بؤلوم: آجی گولوش‌لر
+0 به‌ین
پۇللۇ قۇللۇق
دوكتور جئری
شاتاراق...
دیلنچی‌نین گؤزلریندن اوْد پارلادێ؛ اؤزۆنۆ ایتیردی. اوْتوْبۇسۇن سۆرۆجۆسۆ یاخاسێنێ بوْشلامێردێ. شاگیرد قوْلۇندان آسلانماسایدێ سۆرۆجۆ ایكینجی شاپالاغێ قولاغێ‌نێن دیبینه ایلیشدیره‌جك ایدی. دیلنچی، یارێم ساعات قاباق اوْتوْبۇسا چیخیب، "آروادێم، خسته‌خانا‌دا یاتێب، پۇلۇم یوْخدۇر چیخاردام" دئیه‌رك چوْخلۇ پۇل یێغمێشدێ. سۆرۆجۆ اؤزۆ ایكی مین تۆمن اوْوجۇنا باسمێشدێ. اوْتوْبۇس یئرینی دگیشیب باش یئرلشگه‌ده دایانێنجا دیلنچی یانلێشجا یئنه اۆسته چێخێب بۇ كز، "یوْلدا قالمێشام، اوْلسا منه بیر یوْل خرجی وئرین" دئدیكده، دئییلن كیمی گؤزلریندن اوْد پارلادێ. سۆرۆجو قێزغین-قێزغین:
- نئچه ایلدیر دیلنچیلیك ائدیرسن؟!- دئیه سوْرۇشدۇ.
دیلنچی باشینی آشاغێ سالدی:
- اوْن بئش ایلدیر آغا!- دئدی.
- اوْن بئش ایلدیر؟!
سۆرۆجۆ دارتێندێ قوْلۇنو شاگیردین الیندن قورتارسین، باشارمادی. دیل-دوداغێنێ گمیره-گمیره:
- اوْلان، من ایكی ایل دیلنچیلیك ائتمكله اؤزۆمه بۇ اوْتوْبۇسلا بیر حیَط آلمێشام، سن بۇ اوْن بئش ایلده نه پوْخ قارێشدێرمێشسان هله دیلنچیلیك ائدیرسن؟!
یوْلچۇلار گۆلۆشدۆلر. دیلنچی مێزێلدادێ:
- آغا منیم ده اوْن‌ایكی اوْتوْبۇس، سككیز تاكسی، آلتی حیط، بئش دۆكانێم وار، آنجاق دیلنچیلیك منیم آتا-بابا قۇللۇغۇمدۇر، "خلیج همیشه"ده اللی-اللی نفت قۇیۇم بئله اولسا بو ایشی ترگیده بیلنمه‌رم...
سؤزلۆك:
ایلیشدیرمك: نواختن،
باشارماق: بلد بودن، موفق شدن
بوْشلاماق: ول كردن
پارلاماق: درخشیدن
ترگیتمك: ترك كردن، ول كردن
دارتێماق: خود را از چیزی رها كردن
دیلنچی: گدا
سۆرۆجۆ: راننده
شاپالاق: سیلی
قێزغین-قێزغین: عصبانی، خشمناك
قۇللۇق: شغل، پیشه
كز: دفعه
مێزێلداماق: زیر لب زمزمه كردن
یئرلشگه: جایگاه
یانلێش: اشتباه
یوْلچۇ: مسافر
آردێندا یازێنی لاتین الیفباسێندا اوْخویا بیلرسینیز
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
سؤزۆم گلیر..
دوكتور جئری
گئجه دانێشێقلارێ
گئجه یارێسێ، ار-آرواد یاتاقدا پێچێلداشاركن اوْغۇل اوْیاق ایدی. آرواد دئییردی:
- كیشی اوْغلۇمۇز بؤیۆیۆب. دئییرم، اینگی ساتیب اوْنۇ ائولندیرك..
كیشی آروادێ‌نین سؤزلرینی دوْغرۇلایێب:
- هه..هه.. دۆز دئییرسن آرواد! -دئیه فێسێلدادیێنجا اوْغلانین اۆره‌گینده زۇرنا-قاوال چالێنماغا باشلادێ.
اۆچ-دؤردگۆن گئچدی. اینك هله ساتێلمامێشدێ. اوْغۇل گئجه‌لر اؤزونو یۇخۇیا وۇرۇب دانێشێقلارا -هردن غئیرتیه توْخۇنسا بئله- قۇلاق آسێردێ.سوْنۇندا بیر گئجه دؤزۆمۆ تۆكه‌نیب دیله گلدی:
- آنا نوْلۇر بیرآز دا اینكدن دانیشین!..
*
سؤزۆم گلیر، "فرهنگستان زبان تركی"-یه. جمهور باشقانی سئچكیلری اؤنجه‌سی گۆنده "فرهنگستان زبان تركی"-نین آچێلێشێندان دانێشێلێردی. آنجاق ایندی اۇزۇن سۆره‌دیر بۇ قوْنۇ یاد-بات اوْلۇب كیمسه‌نین جێنقێرێ چێخێب:
- نوْلۇر بیرآز دا فرهنگستان زبان تركی‌دن دانیشین!- دئمیر.
آچیقلاما:
فرهنگستان زبان تركی: تۆرك دیل قۇرۇمۇ
ساپا ساغلام اؤلمك
موْللانصرالدین اؤلۆم یاتاغێنا دۆشۆب سوْن سوْلۇقلارێنێ چكمكده ایدی. قوْهۇم- قوْنشۇسۇ باشێنا یێغێشێب توْختاقلێق وئرمگه باشلادێلار:
- موْللا ماشاالله یاناقلارێن قێزارێب!
- موْللا ماشاالله كؤكلمیشسن!
- موْللا ماشاالله روحیّه‌ن جاوانلاشیب!
موْللا زارێلدایا-زارێلدایا دانێشێقلارێ كسدی:
- یعنی سیز دئییرسیز من ساپا-ساغلام اؤلورم!...
*
سؤزۆم گلیر، ایقتصادیاتمێزا. بیری دئییر: تورّمی انگلله‌میشیك. اوْ بیری دئییر: ایقتیصادیاتێمێز جانلانێب. آیریسی دئییر: پۇلۇمۇزۇن دگری آرتیب. بیر باشقاسی دئییر:......
الیمی جیبیمین بوْشلوغوندا گزدێرێب دئیینیرم:
- اوْلمایا بیزده وارلانا-وارلانا سێنقێن چێخێریق!
ارلرین سایێ!
بیر گۆن موْللانصرالدین آناسیندان سوْرۇشدۇ:
آنا دۆزۆنو دئ ایندی‌یه‌دك نئچه یوْل اره گئدیب‌سن؟
آناسی گۆلۆمسه‌یه‌رك یانێتلادێ:
- علی، ولی، زولفعلی
بئشی‌ده اوْندان ایره‌لی
پامبیق آتان، قوْز ساتان
رحمتلیك سنین آتان!
*
سؤزۆم گلیر سوْرۇملۇلارێمێزا. سؤز - سؤزه گلنده دئییرلر: قوْیمۇرلار بیزی ایشله‌یك. كئشكه بو سوْرۇملۇلاردا موْللانصرالدینین آناسیجا اۆره‌ك-جۆرأت اوْلایدێ، سایاردێلار، كیملر قوْیمۇرلار اوْنلار ایشله‌سین!
آردێندا یازێنی لاتین الیفباسێندا اوْخویا بیلرسینیز
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
گئرچك اؤیرتمنلردن عؤذور دیله‌یه‌رك...
پاراكراسی
دوكتور جئری
اۇستاد فرهیخته، اوْغلۇ هۆشنگین كارنامه‌سینی بیزه گؤسته‌ره‌رك جوْشقۇلاندی:
- باخین نؤمره‌لری‌نین هامیسی ییرمی اوْلۇب!.. من دئییردیم: بیز، آییق-ساییق نابیغه آریا سوْیۇندانیق سیز اینانمیردینیز؛ دئییردینیز: آریا سوْیۇ اۇیدۇرمادیر...
اۇستاد دفتری پرت اوْلدۇ:
- هۆشنگین ییرمی آلماسی‌نین نه ایلگیسی وار آریا سوْیۇندان گلمه‌یه.. نابیغه اولماغا.. چوْخلاری كیمی اوْخۇیۇب ییرمی آلیب‌دیر دا. اوْلمایا كیم ییرمی آلیرسا آریا سوْیۇنداندیر؟!..
اۇستاد فرهیخته قاشلارینی چاتدی:
- یوْوْ...خ كیم اوْخۇیۇب ییرمی آلیرسا هۆشلۆ-باشلی آریا سوْیۇندان دئییل. بیزیم هۆشنگ اوْخومامیش ییرمی آلیر!.. هۆشنگ كیتابلاری‌نین قاتینی آچمیر، سحردن آخشاماجاندا یوْلداشلاری ایله گزیب اگلنمكده‌دیر... سانیرام آرا-سیرا كیلاسا گئدنده اؤیرتمنلری‌نین سؤزلرینی گؤیده قاپدیغینداندیر نؤمره‌لری ییرمی اوْلۇر. آخی نابیغه‌دیر، آریا سوْیۇنداندیر!...
الیمی دیزیمه چالیب بركدن قاققاناق چكدیم. اۇستاد فرهیخته ترس-ترس منه باخدی.
- ائله باخمایین منه!-دئدیم- ایندی نۆمره آلماق قدیمكی‌لر كیمی چتین دئییل!...
اۇستاد فرهیخته دوْداقلارینی بۆزدۆ:
- اوْلمایا ایندی نۆمره پایلاییرلار؟!
- یوْخ نۆمره پایلامیرلار، نؤمره ساتیرلار!
- نه ساتیشی، نه آلیشی؟!!
- ایندی بعضی اۇشاقلار درس اوْخۇماق یئرینه، مشدی عیباد دئمیشلی؛ بئش اوْن ماناتدان گئچیب نؤمره آلیرلار. اؤرنگی بیزیم باجی‌اوْغلو.. دۆشدۆگۆ اۆچ درس بیله‌سینه بئش یۆز مینه باخیب.
اۇستاد فرهیخته‌نین پۆشكۆ اؤلدۆ. اۇستاد دفتری، فرهیخته‌نی آلتدان- آلتدان سۆزه‌رك سوْرۇشدۇ:
- بئله ایسه بۇنلار نئجه بیلیم یۇردونا گئده‌جكلر؟
- هئچ‌چ.. بئش اوْن ماناتدان گئچیب پۇللۇ بیلیم یۇردلارینا گیره‌جكلر!
- مدركلرینه كیم ایش وئره‌جك؟!
- یئنه بئش اوْن ماناتدان گئچیب ایشه‌ده سوْخۇلاجاقلار!
- ایشلرینده بیر پوْخ چیخارسالار نه اوْلاجاقدیر؟
- هئچ ؛ بئش اوْن ماناتدان گئچیب پوْخۇن اۆستۆنۆ اؤرته‌جكلر!
- ....
آردێندا یازێنی لاتین الیفباسێندا اوْخویا بیلرسینیز
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آذربایجان ائل‌ادبیاتیندان بیر ناغیل: یاغسادا، یاغماسادا
دوكتور جئری
بیری‌نین وار ایدی، بیری‌نین یوْخ ایدی! بیر قادین وار ایدی. قادینین بیر اوْغلۇ ایكی قیزی وار ایدی. قیزلاری نئچه آی ایدی، اۇزاق‌ائلده ایكی قارداشا اره گئتمیشدیلر؛ بؤیۆگو اكینچی‌یه كیچیگی ایسه كۆزه‌چی‌یه. بیر گۆن قادین اوْغلۇنۇ یانینا چاغیریب دئدی:
- اوْغلۇم! ایندی آلتی آیدان چوخدور باجیلارین اۇزاق ائله اره گئدیبلر؛ بیز ایسه هله‌لیك اوْنلاردان بیر سالیق تۇتمامیشیق. سندن ایسته‌ییرم گئدیب سوْراقلاشاسان، گؤره‌سن؛ باجیلارین آغ‌گۆن اوْلۇبلارمی یا یوْخ؟
اوْغلان ساغ الینی ساغ گۆزۆنۆن اۆسته قوْیۇب سوْر-سوْوقاتدان ایكی بۇخچا باغلاییب اۇزاق‌ائله یوْلا دۇشدۇ. آز گئتدی، چوْخ گئتدی، دره تپه دۆز گئتدی، سوْنۇندا اۇزاق ائله یئتیشدی. اؤنجه بؤیۆك باجی‌نین ائوینه گئتدی. باجیسی بیر دری، بیر سۇمۇك اوْلمۇشدۇ. اوْغلان كئف-احوالیندان سوْرۇشدۇ. باجیسی باشینی اۆزۆنتۆ ایله ترپه‌دیب دئدی:
- آی قارداش نه كئفی.. نه احوالی؟.. اریم اكینچی‌دیر، یاغیش یاغاندا دئییر؛ گۆلۆر؛ دانیشیر. آللاه ائلهمهمیش یاغیش یاغمایاندا، اكینه‌جكلری قۇرۇیۇر، بۇ اۆزدن حیرصدن گلیب منی آتیر یۇمۇرۇق تپیگین آلتینا!...
اوْغلان بؤیۆك باجیسی ایله ساغ‌اوْللاشیب كیچیك باجیسی‌گیله گئدیر. باجی‌نین رنگی سارالیب سوْلمۇشدۇ. احوالاتی سوْرۇشدۇقدا باجیسی گؤز یاشلارینی آخیدا- آخیدا دئییر:
- اریم كۆزه‌چی‌دیر.. هاوا گۆنشلی اوْلاندا، دئییر؛ گۆلۆر؛ دانیشیر. آللاه ائلهمهمیش هاوا یاغیشلی اوْلاندا، كۆزه‌لری كوْرلانیر، بۇ اۆزدن حیرصدن گلیب منی آتیر یۇمۇرۇق تپیگین آلتینا!..
اوْغلان باجیلاری‌نین دۇرۇمۇنۇ اؤیره‌نیب آناسی‌نین یانینا قاییتدیقدا دئییر:
- آناجان! یاغیش یاغسادا، یاغماسادا باجیلاریمین گۆنلری قارادیر!
اوْ گۆندن، اۇلۇسۇمۇز(میلّتیمیز) سؤز سؤزه گلنده دئیَر:
- اؤلكه تحریملرده اوْلسادا، اوْلماسادا ....
- نفتین بوْشكاسی یۆز دوْلار اولسادا، اوْلماسادا....
- فیلانكس رئیس اوْلسادا، اوْلماسدا...
- دؤولتین خزینه‌سی دوْلو اولسادا، اولماسادا...
........
بوْرادا باجیلارین ناغیلی سوْنا ائردی. گؤیدن اۆچ آلما دۆشسه‌ده، دۆشمه‌سه‌ده اۇلۇسۇمۇزۇن اؤیكۆسو هله-هله سۆرمكده‌دیر...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
گئچنلرده سیزه شئیخیمیزدن یازاجاغیمیزا سؤز وئرمیشدیك. بیرینجی بؤلومو شئیخیمیز بئله دئدی باشلیغی آلتیندا اوخوموشدونوز ایشده ایكینجی بؤلوم:
شئیخیمیزین احوالاتی
دوكتور جئری
یوْخسۇللارین دردیندن..
شئیخیمیزین آروادی قونشولارینا دانیشیردی:
- شئیخیمیز، آغیزلارینا آیلارجا، ایللرجه اَت دَیمه‌ین یوْخسۇللارین قایغیسیندان قیرخ گۆندۆر ات یئمیر؛ خاویار یئییر...
پارتی‌بازلیغا قارشی!
شئیخیمیز پارتی‌بازلیغا قارشی‌دیر. اوْ، اگری‌بۇروق ایداره‌سی‌نین رئیسی‌نین پارتی‌بازلیقلا كۆره‌كنلرینی ایشه سوْخدۇغۇنۇ آنلایینجا اوْنۇ گؤره‌ویندن اۇزاقلاشدیریب باجی‌اوْغلۇسۇنو اوْنۇن یئرینه اوْتۇرتدۇردۇ.
آیدا نئچه كیلوْ ات یئییرسینیز؟
گلیشمكده اولان اؤلكه‌‌لره گؤره یۇردۇمۇزدا ات تۆكه‌تیمی‌نین دۆشۆك اوْلدوغۇنۇ آراشدیران بیر آراشدیریجی شئیخیمیزین قاباغینی كسیب سوْرۇشۇر:
- آیدا نئچه كیلوْ ات یئییرسینیز؟
شئیخیمیز بیرآزجیق سال-چیخدان سوْنرا یانیتلاییر:
- اوْتوز بئش كیلوْ، قیرخ كیلوْ !..
آراشدیریجی اینانمامیشجاسینا:
- اوْتوز بئش كیلوْ، قیرخ كیلوْ مو؟!
بو آرادا بیر موْتۇرچۇ اوْنلارین یانیندان اؤته-اؤته:
- شئیخیمیز داشـ...غیمی یئیه‌سن!-دئیه قیشقیریر.
شئیخیمیز:
- بۇیۇرۇن بو ایكی یۆز اللی قیرامی!....
سؤزلوك:
آراشدیرماق: تحقیق و بررسی كردن
آراشدیریجی: محقق
آنلاماق: فهمیدن
اؤته-اؤته: در حال گذر
اینانمامیشجاسینا: با ناباوری
تۆكه‌تیم: مصرف
دۆشۆك: پایین، كم
قارشی: مخالف
قایغی: درد، غصه
كۆره‌كن: داماد
گؤره‌و: وظیفه
گلیشمكده اولان اؤلكه‌‌لرده: كشورهای در حال توسعه
یانیتلاماق: جواب دادن
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
سیز فقط منه اوستا-اوستا دئیین!..
دوكتور جئری
گۆل‌میرزه، تئیمور آغانین قهوه‌خاناسینا گیردیكده، بالا ماحمۇد، تئشه‌باش ایبیش ایله شۆمشه بایراما عؤمرۆنۆ قارا فهله‌لیكده سۆرتدۆگۆندن دانیشیب وایسینیردی:
- قیزیم ایكی ایلدیر آداخلی‌دیر؛ جئهیز قوْشۇب بخت ائوینه گؤنده‌ره بیلمیرم. فهله‌لیك پۇلۇنۇن بركتی یوْخدۇ كی!...
تئشه باش ایبیش اۆزۆنتۆ ایله:
- آللاه یوْخ یئردن اوّل سنه سوْنرا بیزه بیر قاپی آچسین-دئدی.
بالا ماحمۇد ایله شۆمشه بایرام اللرینی گؤیه قالدیردیلار:
- ایلاهی آمین!!
گۆل‌میرزه دۇمانلاری یاریب بالا ماحمۇد‌گیلین ماساسینا یاخینلاشدی:
- باخیشلایین آغالار! بیر یاخشی بنّا آختاریرام...
بالا ماحمۇدۇن چاتیلمیش قاشلاری آچیلدی:
- لاپ دۆز گلیبسن، آختاردیغین ائله قاباغیندا دایانیب!
تئشه باش ایبیش ایله شۆمشه بایرام بیر بیری‌نین اۆزۆنه باخدیلار.
بالا ماحمۇد:
- هله نه تیكدیرمك ایسته‌ییرسن؟- دئیه سوْرۇشدۇ.
- واللاه دۆزۆنو ایسته‌سن ائل حامامینا گئتمكدن یوْرۇلمۇشۇق ایسته‌ییریك حیطده بیر حامام تیكدیرك...
بالا ماحمۇد گۆلۆمسه‌ییب:
- چوْخ یاخشی ایش گؤرۆرسۆز، ایندی حامام ائو ایله یاری‌دیر...-دئدی سوْنرا گۆل میرزه‌نین ائوی‌نین ایزلیگینی آلیب یارین گلیب ایشه باشلایاجاغینی سؤیله‌دی.
گۆل میرزه گئدن‌دن سوْنرا شۆمشه بایرام، بالا ماحمۇدون اۆستۆنه قاباردی:
- اوْلان سن هاچاندان بنّا اوْلمۇبسان بیزیم خبریمیز یوْخدۇر؟
بالا ماحمۇد دیشلرینی آغارتدی:
- ائله بو گۆندن..
تئشه باش ایبیش قایغین-قایغین:
- اوْلان الینه ایش وئررسن هااا...
بالا ماحمۇد آرخایین- آرخایین:
- هئچ زاد اولماز!- دئدی.
***
ائرته‌سی گۆن، بالا ماحمۇد خره‌چی‌نین اۆستۆنده دیوار هؤرمكده، تئشه‌باش ایبیش آشاغیدا كرپیچ آتماقدا، شۆمشه بایرام ایسه قۆم-اَهك تۇتماقدا ایدی.
بالا ماحمۇد دؤنه-دؤنه تئشه‌باش ایبیش ایله شۆمشه بایراما تاپشیردی:
- گلیب، گئدن اوْلاندا سیز فقط منه اوستا-اوستا دئیین.
تئشه باش ایبش هردن:
- ماحمۇد آغا نییه ایپ چكمیرسن، نییه شۆمشه باغلامیرسان، نییه كرپیچلری بئله قویورسان؟- دئینده، بالا ماحمۇد اۆستونه قیشقیریب:
- اوْلان من اوستایام یا سن؟!...- دئییردی سوْنرا:
- منیم ایپیم هارادا ایدی؟.. منیم شۆمشه‌م اوْلسایدی شۆمشه بایرامی نییه گتیریردیم...
بو سؤزدن شۆمشه بایرام قیزیب دوْداق آلتی نه ایسه دئیه‌رك دئیینیردی.
....
***
گئجه یاریسی گۆل میرزه خاریلتی سسیندن یۇخۇدان دیسكیندی، حیطه قاچدی، ایكی الی اوْلدۇ بیر باشی، حامامین طاغی چؤكمۆشدۆ.
***
تئیمور آغانین قهوه‌خاناسیندا چوْو دوشموشدو؛ گۆل میرزه گیری-گیری بالا ماحمۇدو آختاریر، تاپسا اۇیغون یئرینه آغاج سوْخاجاقدی! بالا ماحمۇد ایله یوْلداشلاریندان ایز-توْز یوْخ ایدی...
***
سككیز ایل سوْنرا حاجی گۆل میرزه ائوینی سۆرتۆب نئچه قات بینا تیكمك ایسته‌دی. بیله‌سینی معمار بایرامین دفترینه گؤندردیلر. حاجی گۆل میرزه نه قدر اؤزونو زوْرا باسدی، معمار بایرامی هارادا گؤردوگونو آنیمسامادی. آنلاشمایا قوْل قویاندان سوْنرا معمار بایرام تئلفوْن آچیب:
- مهندیس ایبیش! زحمت اولماسا منیم اوْتاغیما گلیب حاجی آغا گۆل میرزه ایله گئدیب ائوی‌نین نقشه‌سینی چكین!..- دئدی.
سؤزلۆك:
آداخلی: نامزد
آرخایین: مطمئن
آنلاشما: قرارداد
آنیمساماق: به خاطر آوردن
ائل حامامی: حمام عمومی
ایزلیك: آدرس
اۆزۆنتۆ: تاثر، تاسف
تیكدیرمك: ساختن
چؤكمك: پایین آمدن، نشست كردن.
دؤنه-دؤنه: به دفعات
دیسكینمك: از جا پریدن
سۆرتمك: سپری كردن
قابارماق:درشتی كردن، پرخاش كردن
قایغین-قایغین: نگران
قوْل قوْیماق: امضا كردن
گیری-گیری آختارماق: به شدت در پی كسی یا چیزی بودن
ماسا: میز
وایسینماق: افسوس خوردن
هؤرمك: (آجر) چیدن
هاچان: كی؟
یارین: فردا
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
