+0 به‌ین
قاییدیب اوّلكی كیمی اولاجاغیق می؟
دوكتور جئری
گیریش:
یئنی دؤولت نئچه آیدیر، بوتون ایمكانلاردان(رادیو، تئلئویزیون، اینتئرنئت، اویدو، گونده‌لیك، كبلید و...) یارارلاناراق یارانه‌لرین شرّیندن قورتولماغا، دورومو اسكی حالینا قایتارماغا چالیشیر. بو ایشده نه قدر باشاریلی اولاجاغی هله‌لیك بللی دئییل. قدیمكی‌لر اولسایدی، بو ایشی بیر گونده، اَن آز ایمكانلا یئرینه یئتیرمك اولاردی. اینانمیرسینیزسا، "آذربایجان فولكلوریندان نمونه‌لر"(1) كیتابیندان اوخودوغوم حئكایه‌نی سیزده اوخویون:
قاییتدیق اولدوق اوّلكی كیمی!
مشروطه‌‌لیكده، شجاع‌الدوله روسیه چار حؤكومتی‌نین گؤز‌‌گؤره‌سی یاردیمی، اینگیلیسلرین اوناییشی/موافقتی ایله تبریزه حاكیم كسیلیر. او دؤنمده بو گونكو كیمی گونده‌لیك قزئت یوخ ایدی؛ رادیو-تئلویزیون دا هله دوزه‌دیلمه‌میشدی؛ اونا گؤره فوری خبرلری جارچی آراجیلغی ایله خالقا بیلدیرَردیلر.
شجاع‌الدوله وریندن بیر جارچی تبریز بازارینا گؤنده‌ریلیر. جارچی قیشقیراراق جار چكیر:
- آی‌ی‌ی...ی تبریزلیلر... بو گوندن، عدلیه قاداغان.. نظمیه قاداغان.. اوز قیرخدیرماق قاداغان...
سونرا دوشونور؛ گره‌ك چوخ شئیلری دئیه. قیسا كسیر:
- خولاصه... قاییتدیق اولدوق اوّلكی كیمی!
آچیقلاما:
(1)- آذربایجان فولكلوریندان نمونه‌لر،1-ینجی جلد، توپلایان دكتر-س.جاوید، انتشارات فرزانه، 1358
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
+0 به‌ین
اؤزگه چیراغینا یاغ، اؤز چیراغیمیزا سس!
دوكتورجئری
فارس ادبیاتی‌نین اورتا دیرگی، اوستاد روغنی‌دن سؤز دوشموشدو.
اوستاد دفتری دیشلرینی قیجیرتدی:
- نییه سن همشهریمیز اوستاد روغنی‌نی تانیمیرسان؟!
چیگنیمی آتیب،"تانیمیرام" دئدیم.
- اوستاد، بركتلی دوخسان ایللیك عؤمرونده، فارس دیلینده یوزدن چوخ كیتاب یازیب!
- نییه یاواش دئییرسن، دئنن اؤزگه چیراغینا یاغ اولوب دا؟!
- یوخ.. آنادیلی، توركجه‌یه‌ده بؤیوك خیدمت ائله‌ییب..
- اولمایا ائلین دردینی فارسجا سؤیله‌‌ییب؟!
- یوخ... اوندان‌دا بؤیوك!
- ائلین تاریخ، كولتورونو فارسجا یازیب؟!
- یووخ... اوندان دا بؤیوك!
- یوخسا آنا دیلی‌نین اوخوللاردا اوخوتدورماسینی ساوونوب؟
- یوووخ!... اوستاد آنادیلی‌نین اوخوللاردا اوخوتدورماسینا قارشی‌دیر!!
- من لاپ فاریشیدیردیم... اوستاد روغنی‌نین بؤیوك خیدمتی ندیر.. ؟!
- اوستاد دانیشاندا، فارسجانی تورك لهجه‌سی ایله دانیشار!!..
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
یئنی ایلینیز قوتلو اولسون
بایراملیق وئرمه‌نین خطرلری!
دوكتور جئری
ایقتیصادی دورومون آغیرلیغینا گؤره، بو ایل ایسته‌دیم، قوهوملارین اوشاقلارینا پول یئرینه قدیمكی‌لر كیمی بویانمیش یومورتادان، خوروز شیرنی‌دن، جورابدان اولوشان "سبد كالا" بایراملیغی وئرم. آغا خانیم قارشی چیخدی:
- اولمایا دؤولت تكین خالقی كؤهنه یومورتالارلا زیریغا سالماق ایستهییرسن !
من دؤولت كیمی سؤزه باخمایان دئییلم ، تئز واز گئچدیم قراریمدان...
***
بایراملاشماغا باجاناغیم‌گیله گئتدیك. اوغلو بالاجا یاشار قارشی یؤنده اوتوروب دؤولت ایشچیلری كیمی بایراملیغینی گؤزله‌ییردی. قولتوق جیبیمدن قات كسمه‌میش بیر ایكی‌مینلیك چیخاردیب بیله‌سینه اوزاتدیم. دینمز-سؤیله‌مز پولو آلیب اوتاقدان چیخدی. چوخ چكمه‌دی تكرار اوتاغا قاییداراق گلیب قاش-قاباقلا قاباغیمدا دایانیب دئدی:
- عم‌اوغلو.. نییه زحمت چكدین..اللرین آغریماسین!...
كئجیكمیش تشككوردن شاشاراق:
- تشككور لازیم دئییل اوغلوم.. بیر شئی دئییلدی...- دئدیم.
بالاجا یاشار سؤزلریمی باشی ایله اونایلایاراق آرتیردی:
- ماماجانیم بیر یاندان دئییر ایكی‌مینی دیلنچی‌یه وئریرسن آلمیر بیر یاندان‌دا دئییر گئت تشككور ائله!
بو یازیلاری دا اوخویا بیلرسینیز:
ایراندا گونده، "سیزده بدر" دیر!
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
یوردوموزون آدی نه‌دیر؟
دوكتور جئری
اوشاق سوروشور:
- گؤلو قوروموش تورپاغی سویا گئتمیش یوردوموزون آدینی نه‌دیر.. بیگلر؟!
چوخ هویت‌لی آغا هویوق-هویوق اوزومه باخیر....
یاردیمینا قوشورام:
- تاریخین درینلیكلریندن باشلایاراق پهلویجه آتورپاتَكان، پارسجا آذربادگان، یونانجا آتروپاتنه، بیزانسجا آذربایگانون، ائرمنیجه آذربایاقان، سوریانجا آذربایغان، عربجه آذربیجان دئییلن؛ ایندیسه دونیادا آذربایجان آدی ایله تانینان یوردوموزون آدینی سوروشور؟!
چوخ هویت‌لی آغا دوداغینی بوزوشدورور:
- ائوی‌نین آدرئسینی اونوتموش كیشی كیمی یوردوموزون آدینی اؤزگه‌لردن اؤیرنمگه گرك یوخ!..- دئییر- یوردوموزون آدی: آغ اوستان‌دیر، آش اوستان‌دیر، اردبیل اوستان‌دیر، زنجان اوستان‌دیر، قزوین اوستان‌دیر، خوی‌اوستان‌دیر، مرند اوستان‌دیر، میانداب اوستان‌دیر...
كاكا عوثمان اوركله‌نیر:
- كورد اوستان یادینیزدان چیخماسین چوخ هویت‌لی-چوخ یوردلو آغالار!
بنزر یازی:
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
من دئدیم، سن نییه ایناندین؟!
دوكتور جئری
تاكسی‌نین قاپیسی آچیلیب قونشوموز آسلان عمی آشاغی ائندی. هویوخدوم؛ تپه‌دن دیرناغا‌دك قان بولاشلیقلی توز-تورپاق ایچینده‌ایدی؛ پالتارلاری جیریق-جیریق اولموشدو. آز قالا ییخیلاجاقدی. قولتوغانا گیریب قاپیمیزین قاباغینداكی سككیده اوتورتدوردوم بیله‌سینی. ایسته‌دیم: " آسلان عمی اولمایا سنده سوروملولارین دیللرین آزاد اولاجاغی سؤزونه اویوب آنادیلی گونونو قوتلاماغا چیخمیشسان؟!" دئییم، دئمهدیم.
- آللاه یامانلیق وئرمه‌سین آسلان عمی نه اولوب؟-دئدیم.
سولوغونو آلیب دئییندی:
- موسی قصّابی تانیییرسان؟
- بازار آغزیندا دوكانی اولانی؟
باشی ایله اونایلادی.
- ایكی آی بوندان قاباق بیله‌سینه بیر اینك ساتدیم، كئشكه الیم سینایدی ساتمایایدیم. ساتاندان، گونو گونه ساتیب پولومو وئرمیر. بو گون سحر چاغی گئنه پولومو ایسته‌مگه گئتمیشدیم. دوكانیندا بیر آیری آغا اگلشمیشدی. ایچری گیرمك ایسته‌دیگیمده آیاغا قالخیب گولر اوزله یولومو كسیب: "مشه آسلان اینگین پولونو حاضیرلامیشدیم، یادیمدان چیخدی دامداری‌دا قالدی؛ آخشام باشی گل آپار..."دئدی. آخشام باشی بیر تاكسی توتوب دامداریسینا گئتدیم. پولو ایسته‌دیم. دئدی: ایندی یوخومدو بیر ایكی گون سونرا وئره‌جگم!.
دئدیم: سحر اؤزون دئمه‌دین پولون حاضیردیر آخشام گل آپار؟!
قاققاناق چكیب دئدی: من دئدیم، سن نییه ایناندین!...
آنلادیم؛ سحر گؤردوگوم آغا، موسی قصابا اینك ساتماق ایسته‌ییرمیش. موسی قصابدا آل-وئرین پوزولماماسی اوچون منی آل‌دیل ایله باشیندان آچمیشدی.
موسی قصابین بو سؤزوندن قانیم ترسینه ایشله‌ییب اوستونه یومولدوم؛ اودا ایتلرینی اوستومه كوشكوردوب منی بو گونه سالدی...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
باخ اوتان!
دوكتور جئری
توركلرین آزینلیق(بیزیم كیمی چوخونلوق یوخ) حالیندا یاشادیغی اؤلكه‌لرده، آنایاسالاری‌نین 15-ینجی ماده‌سی‌نین نئجه ایجرا اولماسینی آراشدیرماق ایسته‌ییرم!....
- دوكتور... دوكتور.. تئز گل بورایا!
چاغیران آغاخانیم‌دیر. بایاقدان پنجره قاباغیندا دایانیب قاپی-قونشونو ساییملاییر. "گلدیم!.."دئییرم. پنجره‌دن ائشیگه باخیرام؛ قونشوموز آغا نیاز وانئتدن LCD تئلویزویونو یئندیرمكده‌دیر. بیر شئی باشا دوشمورم. "نه اولوب؟"دئیه سوروشورام. آغاخانیم دیشلرینی قیجیرداراق:
- باخ اوتان!- دئییر.
یئنه بیر شئی باشا دوشمورم." نه ایش گؤرموشم اوتانیم خانیم!" دئییرم.
- آغا نیاز آرابا اوستونده یئرآلما-سوغان ساتماقلا LCD تئلویزویون آلیب بیز هله-هله ویدئو چاغیندان قالان رنگی قاچمیش اون‌دؤرد اینچ تئلویزیونا باخمالی‌ییق!- دئیه دولوقسانیر.
اوتانیرام. جومجولوق تر اولورام. دئییرم:
- خانیم!
دئییر:
- هه..
دئییرم:
- گئت ایشكافدان "دسته‌‌چك"یمی( آغاخانیمین گؤزلری پارلایب دوداغی قاچیر..)-ین اوستونده‌كی مندیلیمی گتیر آنلیمین ترینی سیلیم...
***
توركجه، قولاغیمیزین دیبینده‌كی عراقین كركوك ائلیندن باشلایاراق، قیبریس، مقدونیه، رومانیا، مولداواییا، كوزوو اؤلكه‌لرینده چئشیدلی دوزئیلرده رسمی كیملیگه صاحیب بیر دیلدیر.
كوزووو اؤلكه‌سی اوزه‌رینده تیكله‌ییرم. "كوزوو آنا یاساسیندا دیللر" باشلیغی آلتینداكینی اوخویورام:
ماده 5 (دیللر)
1. كوزوو جومهوریتی‌نین رسمی دیللری آلبانجا و صئربجه‌دیر.
2. توركجه، بوسناجا و رومجا بلدییه‌لر سوییه‌سینده رسمی استاتویا صاحیبدیر و یاسایا اویغون شكیلده هر هانسی بیر سوییه‌ده رسمی قوللانیمدا اولاجاقدیرلار.
یازی‌نین آردیندا اوچ دیلده (آلبانجا، صئربجه، توركجه) یازیلمیش بلدییه تابلولاری دیقّتیمی چكیر:
اوجادان سسله‌نیرم:
-باخ اوتان!
آغاخانیم هیككه ایله:
- كیمه دئییرسن؟!- دئیه سوروشور.
- "فرهنگستان زبان فارسی"-یه دئییرم. گؤره‌سن دؤرد دؤوره‌سینه باخیب اوتانمیر بونجا دیللرین اوخوتدورماسی‌نین قاباغینا شاتیر اوزادیر؛ داش آتیر...
سونرا اؤز اؤزومه دئییرم: اولمایا كوزوو كیمی اؤلكه‌لرده، "فرهنگستان زبان فارسی"نین اولمادیغینداندیر دیللر اوخوللارا سوخولوب تابلولارا دیرماشیر...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
آنادیلینه فاتیحه!
دوكتور جئری
اوستاد دفتری‌نین عمّه‌سی اؤلموشدو. باش‌ساغلیغی وئرمك اوچون آرخاداشلارلا ائولرینه گئتمیشدیك. اوستاد دفتری قاپی آغزیندا اگلشیب، گلیب گئدنلری آغیرلاییردی. سؤز، فئورال آیی‌نین ییرمی بیری (ایسفندین ایكیسی) ، اولوسلار آراسی آنادیلی گونوندن دوشدو. یولداشلار بو گوندن اولان آجیلی-آجیناجاقلی خاطیره‌لریندن دانیشیب، دارتیشیركن اوستاد پرریخته (اسكی اوستاد فرهیخته) قونوشوغا قاتیلدی:
- آرتیق بو سؤزلری بوراخین گئتسین! یئنی دؤولت ائر-گئج مدرسه‌لرده آنادیللری‌نین اوخوتدورماسینا قرارلی‌دیر بیر آز دؤزسه‌نیز....
پروفسور نصرالدین سؤزونو كسدی:
- آنادیلی گونونون رسمی ایل‌سایارا گئچدیگینی، چوماقسیز، دگنگسیز قوتلاندیغینی گؤرمه‌یینجه چتین ایناناجاغیق بو لافلارا....
اوستاد دفتری ال-قولتوق،" دوغرودور، بو سؤزلردن چوخ ائشیتمیشیك.."دئیه پروفسور نصرالدینین سؤزلرینی اونایلادی. بو سیرادا قاپی آچیلیب محله‌نین روحانیسی، موللا فرضعلی ایچری گیردی. اوستاد دفتری بویور ائدینجه منله قهوه‌چی آغا تئیمورون آراسیندا اگلشدی. اوستاد پرریخته دارتیشمانی قالان یئریندن سوردورمك ایسته‌ییردی آنجاق اوستاد دفتری سؤزونو آغزیندا قویوب دارتیشینی بئله یئكونلاشدیردی:
- وار اله گلر..مولك اله گلر..آنادیلی الدن گئتدی.. گئتدی... بیر داها اله گلمز.
موللا فرضعلی عبا-قباسینی ییغیشدیریب قاش-گؤز ایله اوستاد دفترینی گؤستره‌رك یاواشجا آغا تئیموردان سوروشدو:
- مرحومه، والده‌یی مكرمه‌لری‌‌دور؟
آغا تئیمور سورودان بیر شئی آنلامامیش كیمی، بلیرسیزجه باشینی ترپتدی.
موللا فرضعلی اوجا سسله:
- اوخویاق مرحومه‌یی مغغوره‌یی تازه درگذشته؛ آنادیلی حققینده فاتحة مع صلوات..
- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّد.....
بنزر یازیلار:
قوتلانمایان بایرامیمیز قوتلو اولسون! (آنادیلی گونو)
موللانصرالدین و آنایاسانین 15 نجی مادده سی
آذربایجان اوخوللاریندا توركجه اوخوناجاق !
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
خوش خبر: پولوموزون دگری ایكی‌قات آرتدی!
دوكتور جئری
قاش قارالمیشدی. تو دئییردین گؤیده دونوردو. خیابان قیراغیندا بیر آیاغیمی گؤتوروب بیرینی قویوردوم. سویوق سوموگومه، ایلیگیمه، ایشله‌مكده‌ایدی. تاكسیلار، بسم‌الله‌دان قورخموش جینلر كیمی اؤنومدن ویزلاییردیلار. دؤزوموم توكندی. "دربست" دئیه قیشقیردیم؛ ساپ-ساری بیر تاكسی قاباغیمدا دوندو. بیلمه‌دیم اؤزومو نئجه ایچری آتدیم.دونوم آچیلینجا گؤزومون قیراغی ایله تاكسیچی‌یا باخدیم. دوداق آلتی میزیلداییردی. میزیلتیسی گئت گئده اوجالیب ماهنی‌یا دؤنوشدو. سسی هردن یوغونلاییب هردنسه اینجه‌لیردی:
یوغون سسله:
قوی خانیمی بگ آپاریب
تئزلیگ ایله توی ائله‌سین،
سنی‌ده‌جه من آلارام،
من ده بیر بگ اولارام.
اینجه سسله:
پولون وار؟
یوغون سسله:
وار، وار.
اینجه سسله:
پولون وار؟
یوغون سسله:
بیر آنبار!
اینجه سسله:
پولون وار، گله‌رم،
یوغون سسله:
بیلیرم گلرسن.
اینجه سسله:
بئله، بئله یاریمسان
یوغون سسله:
بئله، بئله جانیمسان
اینجه سسله:
من گئده‌رم او اوغلانا
اونون پولو چوخ اولسون،
اونون پولو چوخ اولسون.
دردی،غمی آز اولسون
پولون وار؟
یوغون سسله:
وار، وار.
اینجه سسله:
پولون وار، گله‌رم
یوغون سسله:
بیلیرم، گلرسن
اینجه سسله:
بئله، بئله یاریمسان،
یوغون سسله:
بئله، بئله جانیمسان.
نای نانانای نانای نانای نانای نانای نای....
ماهنی میزیلتی‌یا دؤنوشونجه "آغزینا ساغلیق" دئیه‌رك تاكسیچی‌یا دؤندوم:
- ماشا‌الله داماغین چاغدیر.. اولمایا بو گئجه "سبد كالا" ایله ائوه گئدیب خانیمی سئویندیره‌جكسن؟!
قاققاناق چكه‌رك:
- یوووخ باباااا... هله آداخلی‌یام... اوچ ایلدیر آداخلی‌یام...-دئدی- آللاها شوكور ائله بیل پولوموزون دگری ایكی قات آرتیب؛ بئله گئتسه اینشاالله بو بایرام توی ائله‌ییب خانیمیمی گتیره‌جگم!...
قولاقلاریم تاققیلدادی:
- نئجه، نئجه!... پولوموزون دگری ایكی قات آرتیب؟!...
تاكسیچی گولومسه‌دی؛ كؤینك جیبیندن ایكی اللی‌مینلیك چیخاردیب منه گؤسته‌ره‌رك آچیقلادی:
- سحردن آخشاماجان من چوخ ایشله‌سم اللی مین ایشله‌رم آمما بو گون یوز مین قازانمیشام...
- حتمن منیم كیمی یاغلی موشتریلر تورونا دوشوب!
- یوخ.. پولوموزون دگری ایكی‌قات چوخالیب...
- منكی بیر شئی باشا دوشمورم!
تاكسیچی بو كز جیبیندن بیر ویزیت كارتی چیخاردیب منه اوزاتدی. آلا-قارانلیقدا كارتین اوزه‌رینده یازیلمیش، "كؤهنه دمیر، میس، بوروش...." سؤزلرینی سئچه بیلدیم.
- واللاه من گئنه بیر شئی باشا دوشمه‌دیم-دئدیم.
تاكسیچی ایسته‌ییردی،"سنده نه پخمه‌سن" دئیه سؤزونو دگیشدی:
- دونن مسافیرلریمین بیری بو كارتی منه وئردی. سنی میندیرمه‌میشدن قاباق اونون یانیندان گلیردیم. بو گون ایشله‌دیگیم دمیر پوللاری كیلو ایله اونا ساتدیم یوز مین تومن چیخارتدی.. تومنه-تومن دمیر پوللاریمیزین اوستونه گلیب....
- یئتیشدیك قارداش، زحمت اولماسا او كؤرپونون قاباغیندا ساخلا-دئدیم.
تاكسی دایاندی. آشاغی ائندیم.
- نئچه ائلر؟- دئدیم.
- قابیلی یوخدور-دئدی- مین بئش یوز تومن!..
جیبیمدن ایكی دنه دمیر بئش یوزلوك چیخاردیب اووجونا باسدیم.
- مین بئش یوزو كیرایه‌ن، بئش یوزوده وئردیگین خوش خبرین موشتولوغودور قارداش- دئدیم.
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
+0 به‌ین
چوخ هویت‌لی میللت
دوكتور جئری
بیز آذربایجانلیلار چوخ هویت‌لی میللت‌ایك. بیزیم كیمی چوخ هویت‌لی میللت، سانیرام یئر اوزونده تاپیلماز. چوخ هویت‌لی اولدوغوموزون كؤكو نیسبی‌لیگه ایناندیغیمیزداندیر بلكه. ساده بیر سورغو ایله بیزیم چوخ هویت‌لی اولدوغوموزو آنلاماق چتین دئییل.
سیز هانسی میللتدن‌سینیز؟
بیریسی بیزدن بو سورغونو سوروشسا، اؤنجه سوروشانین كیملیگینی اؤیره‌نیب سونرا یانیتلایاریق سورغوسونو.
سوروشان فارس اولسا، دؤشوموزو قاباغا وئریب، "تورك زبان"-یق دئیه‌ریك.
سوروشان كورد اولسا، "عجم" اولاریق.
سوروشان ائرمنی اولسا، "موسلمان" آدلاندیراریق اؤزوموزو.
سوروشان قوزئی آذربایجانلی اولسا، "ایرانلی"-لاشاریق.
سوروشان توركیه‌لی اولسا، بیز "آذری"-ییق افندیم، سؤیله‌یه‌ریك.
سوروشان آذربایجانین سوننی توركلریندن اولسا، "شیعه" اولوب حضرت علی‌نین حاققی‌نین تاپدالانماسیندان سیزلایاریق.
سوروشان زنجان، همدان، قاشقایستان،خلجستان،خوراسان توركو اولسا، اؤزوموزو "آذربایجانلی"-ییق دئیه تانیتدیراریق.
سوروشان اؤزوموز اولساق، "چوخ هویت‌لی میللت‌ایك" دئیه‌ریك اؤزو اؤزوموزه.....
بؤلوم: ساتیریک یازیلار
+0 به‌ین
اینسانلار ایله اینكلر
دوكتور جئری
یئنی دؤولت گلندن اینسانلارین دورومو یاخشیلاشیب بو اوزدن اینكلرین موشكول‌لریندن یازاجاغیق
ماحمود آغانی بوراخین!
داناباشلی‌لار ساواشا یاراقلانیردیلار. تكه‌لی‌لر كؤوشن اوستونده، داناباشلی‌لارین ایكی اینگینی ووروب اؤلدوموشدولر. داناباش كندی‌نین خوجاباشیسی اؤنجه‌دن سالدیری‌نین چیزگه‌سینی تاسارلامیشدی؛ علی ایله ولی آدلی ایكی قوللو-بیلكلی گنج توققوشما باشلامادان، تكه‌لی كندی‌نین پهلوانی ماحمود آغانی توتوب ساخلامالی، بو سیرادا داناباش كندی‌نین پهلوانی، حسن‌بیگ یومولوب تكه‌لی‌لری شیل-كوت ائتمه‌لی ایدی.
ساواش گونو گلیب چاتدی. داناباشلی‌لارلا تكه‌لی‌لر قارشی قارشی‌یا گلدیلر؛ گؤز-گؤزه بورون-بورونا دایاندیلار. خوجا باشی گؤز باسینجا علی ایله ولی آتلانیب ماحمود آغانی یئره ییخدیلار. آرا قاریشیب مذهب ایتدی. خوجاباشی حسن‌بیگه هیم وئردی. حسن بیگ باغیرا-باغیرا چوماغینی باشینا قالدیرینجا آغاج آرخادان داناباشلی‌لارین بیری‌نین كلله‌سینه دَییب یئره سره‌له‌دی. حسن بیگ بونو گؤرونجه بو كز چوماغی یاناكی دولاندیردی آنجاق قاباقداكی تكه‌لی باشینی اوغورلاییب آیری بیر داناباشی قانا بویاندی. حسن بیگ تاكتیكی دَییشیب چوماغی آشاغیدان یوخاری‌یا وورماق ایسته‌دیكده آغاج الیندن چیخیب ویژیلتی ایله خوجاباشی‌نین قولاغی‌نین دیبیندن گئچدی. دورومو بئله گؤرن خوجاباشی قیشقیردی:
- علی!.. ولی!.. ماحمود آغانی بوراخین... حسن بیگی توتون!
حسنك كجایی؟
ایكی مامور بیر اینگین قوللارینا قاندال ووروب عدلیه‌یه گتیردیگینی گؤرجك شاشیردیم. اینگه یاناشیب احوالاتی سوروشدوم:
- سوچون نه‌‌ایمیش؟
اینك باشینی آشاغی سالاراق:
- اینسانلارین "ارزاق عمومی"سیندا پوزغونلوق یاراتماق-دئدی.
- باشا دوشمه‌دیم، نئجه؟!
اینك اوزگون-اوزگون آچیقلادی:
- بولقور، كپك،یونجا كیمی یئملریمیزین قات-قات باهالاشماسی‌نین آردینجا بیزده اؤلوم-قالیم ساواشینی قازانماق اوچون اینسانلارین یئیه‌جكلرینه گؤز تیكدیك...
آخ بیلمیرسن ماكارونی نئجه یئمه‌لی‌دیر؟!...گؤیَرنتی نئجه یونجادان سولودور، دادلی‌دیر!...آخ..تزه چؤره‌ك...آخ یئرآلما-سوغان...آخ..........
اینگین سؤزونو كسدیم:
- جزانیز نه اولا بیلر؟-دئیه سوروشدوم.
گؤزلری یاشاردی:
- قورخورام كشتارگاها گؤنده‌ره‌لر- دئدی.
- سون سؤزون؟...
- ما...ما.. مو گشنمه.. حسنك كجایی!!
ایقتیصاد و طؤله میخی
كندیمیز داناباشدا، اوستا رحیم آدلی بیر دمیرچی یاشاییر. فارسی ساوادی‌نین اولمادیغینا باخمایاراق چوخ آییق-ساییق، دوشونجه‌لی بیریسی‌دیر. دئییر: اؤلكه ایقیصادی‌نین گؤسترگه‌سی طؤوله میخی‌دیر! میللت طؤوله میخی آلیرسا دئمك ایقتیصاد یولوندا‌دیر، چونكو هامی اینك بسله‌مك ایسته‌ییر، بو اوزدن ات،سود، كود بول اولاجاق!...
ترسینه میللت طؤوله میخلارینی ساتیرسا دئمك دامداری‌لار باغلانیب ات، سود، كوددان دا خبر یوخدور!...
سیراغا گون اوستا رحیمین دوكانی‌نین قاباغیندان اؤتركن سوروشدوم:
- اوستا مملكتین وضعیتی نئجه‌دیر؟
باشینی توولاییب:
- طؤوله میخی آلیریق!- دئدی.
آغ دانا، قارا دانا ایكیسی بیر دانا!
موللانصرالدینین قارا داناسینی قاچمیشدی، آغ دانانی دؤیوردو. ندنینی سوروشدولار.
- بونو بوراخسام اوندان بتر قاچاجاقدیر!-دئدی.
سؤزلوك:
اؤلوم-قالیم ساواشی : تنازع بقا
اوزگون: ناراحت
باغیرا- باغیرا: فریاد كشان
پوزغونلوق: اختلال
تاسارلاماق: طرح كردن، برنامه ریزی كردن
توققوشما: جنگ، برخورد
چیزگه: نقشه
خوجاباشی: كدخدا
دوروم: وضعیت
سالدیری: حمله
سوچ: جرم
شاشیرماق: تعجب كردن
قارمالاماق: به زور گرفتن، تصرف كردن
قالدیرماق : بلند كردن
قوللو-بیلكی: نیرومند، پرزور
كؤوشن: صحرا، حریم روستا
گؤسترگه: نشانگر
گؤیرنتی: سبزی
هیم وئرمك: اشاره كردن
یئم: غذای حیوان
یئیه‌جك: غذا
یاراقلانماق: حاضر شدن، مسلح شدن
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
باس ائشیگه!
تاریخ اؤزگه‌لره ورق‌له‌نیركن بیزه تكرار اولور!
دوكتور جئری
ایبیشین جامیشی قیبیشین یونجالیغینا دوشموش؛ قیبیش حئیوانی زمیدن چیخاردیركن ایبیش یئتتیشمیش چوماقلا قیبیشین قولونو سیندیرمیش‌ایمیش.
گون اورتاچاغی بیر امنیه گلمیش قیبیشین ساغ قولونا قاندال ووروب پاسگاها گؤتورموش‌ایمیش. اونو فرماندهین اوتاغینا گئچیرمیش‌ایمبشلر. اوتاقدا ایبیش فرماند‌ین میزی‌نین قاباغیندا اوتورموش قاباغیندا بیر چای بوغلانیرمیش‌ایمیش. فرمانده نمنه‌لر چیزما-قارا ائتمكده‌ایمیش امینه آیاقلارینی بیر بیرینه تاپدامیش دیشاری چیخینجا فرمانده باشینی كاغیذلاردان قووزامیش قیبیشی گؤرموش:
- مردك! خجالت نكشیدی زدی گاو این بینوا را ناكار كردی؟!-دئمیش‌ایمیش.
قیبیش اؤزونو ایتیرمیش نه دئیه‌جگینی اونوتموش‌ایمیش:
- جناب سروان....
فرمانده قیشقیرمیش‌ایمیش اوستونه:
- خفه شو...گمشو بیرون..
قیبیش داها بتر اؤزونو ایتیرمیش اویان بویانا باخمیش‌ایمیش.
بو حركتدن فرمانده قودورموش‌ایمیش:
- مردك.. مگه نگفتم گمشو بیرون!
قیبیش یازیق- یازیق:
- قوربان! "گمشو بیرون" ائله‌ییرم فقط قاپینی تاپانمیرام!-دئمیش‌ایمیش.
***
سكسن ایل سونرا:
ایبیشین نوهسینین جامیشلاری قیبیشین نوهسینین یونجالیغینا دوشموش. قیبیشین نوه‌سی حئیوانلاری زمیدن چیخاردیركن ایبیشین نوه‌سی یئتمیش قیبیشین نوهسینین قولونو سیندیرمیشدی.
گون اورتا چاغی بیر مامور گلیب قیبیشین ساغ قولونا قاندال ووروب پاسگاها گؤتوردو. اونو فرماندهین نوهسینین اوتاغینا گئچیردیلر. اوتاقدا ایبیش فرماندهین نوهسینین میزی‌نین قاباغیندا اوتوروب قاباغیندا بیر چای بوغلانیردی. فرماندهین نوه‌سی نمنه‌لر چیزما-قارا ائتمكده ایدی. مامور آیاقلارینی بیر بیرینه تاپداییب دیشاری چیخینجا فرماندهین نوه‌سی باشینی كاغیذلاردان قووزاییب قیبیشین نوه‌سینی گؤردو:
- اَشی سن اوتانمادین بو یازیق كیشی‌نین جامیشلارینی ووروب شیل-كوت ائله‌دین! ائل بیل سن سود تولید‌ی‌نین قاباغینی كسمك ایستهییرسن؟... اسرائیل جاسوسو!...
قیبیشین نوه‌سی اؤزونو ایتیردی. نه دئیه‌جگینی اونوتدو:
- جناب سروان....
فرماندهین نوه‌سی قیشقیردی اوستونه:
- چوخ دانیشما... باس ائشیگه...
قیبیشین نوه‌سی باشینی آشاغی سالیب ائشیگه چیخدی. اوزون سوره قاپی‌نین دالیندا دایاندی. بیر آیاغینی گؤتوروب بیرینی قویوردو. اوتاقدان پیرچا پیرچ سسی گلیردی. قیبیشین نوه‌سی اؤزونو ساخلایا بیلمه‌دی؛ قاپینی آچیب باشینی ایچری‌یه اوزاداراق:
- قوربان ایچری‌یه باسا بیله‌رم؟!-دئیه سوروشدو.
***
گله‌جكده:
ایبیشین كؤتوكجه‌سی‌نین جار-جامیشلاری قیبیشین كؤتوكجه‌سی‌نین یونجالیغینا دوشه‌جكدیر. قیبیشین كؤتوكجه‌سی حئیوانلاری زمیدن چیخاردیركن ایبیشین كؤتوكجه‌سی یئتیشیب قیبیشین كؤتوكجه‌سی‌نین قولونو سیندیراجاقدیر.
....
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
قارنیزی "شوربا" ایله دویورمایین...!
دوكتور جئری
خوروزلانمیشدیلار؛ آز قالا بیربیری‌نین باشینا آتلانجاقدیلار. اوستاد دفتری "مهر" دؤولتینی ساوونوردو، پروفسور نصرالدین ایسه "كلید"-ی.
بیری قیشقیردی؛ او بیری چیغیریردی؛ آرادا میز یومروق یئییردی.
- "مهر" یاخشی ایدی...
- "كلید" گلمه‌سه‌ایدی "مهر" اؤلكه‌نین اورتا گولونه....
بیردن قاپی آچیلیب فاطما ننه گیردی ایچری.
- قارنیزی "شوربا" ایله دویورمایین...
اوستونه قاباردیم:
- سن بورادا نه قاییریرسان فاطما ننه، ناهاری چكدیلر!...
***
فاطماننه داناباش كندی‌نین آغ بیرچگی‌دیر. تویدا، یاسدا یئری مجلیسن، سوفرانین باشی‌دیر. جوما آخشامی گونو، حاجی بایرامین قیرخی ایدی. فاطماننه یانلارینی باسا-باسا حیطه گیردی. آذان چوخدان دئییلمیشدی. حیطه كیمسه گؤرونموردو. فاطما ننه سسلندی:
- قیزلار!...
حیطین دیبینده‌كی دامدان، حاجی بایرامین تئهراندا اولان قیزی ائشیگه چیخدی.
- فاطما ننه نییه گئجیكمیشسن؟.. گئچ اوتاغا ایندی ناهارینی گتیریرم..- دئدی.
فاطما ننه ایسته‌دی دئیه:" كیریخیب اؤیكونون آیری بیر بؤلومونه گئتمیشدیم" ؛ دئمه‌دی.
- ناهار نمنه‌دیر؟-دئدی.
- "آبگوشت".
فاطما‌ننه‌نین قولاقلاری تاققیلدادی. ایندی‌یه‌دك "آبگوشت" آدینی ائشیتمه‌میشدی."تئهران یئمه‌یی اولمالی‌دیر" دئیه دوشوندو.اوتاغا گئچینجه شاشیردی. قادینلار "شوربا" یئمكده ایدیلر. اؤزونو ساخلایا بیلمه‌دی:
- قیزلار قارنیزی "شوربا" ایله دویورمایین "آبگوشت" گلیر- دئدی.
قادینلار گولوشدولر...
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر
+0 به‌ین
كندینیزی تئلویزیوندان گؤرمك ایسته‌ییرسینیز می؟!
دوكتور جئری
"ساری‌داش" بیر كنددیر آذربایجاندا، خوراساندا، همداندا و ....
"ساری‌داش"لیلارین كئفی‌نین اوستونه كئف یوخ ایدی. كندین وئریملی تورپاغی، بوللو سویو، ایلیق هاواسی اوزوندن وار-دؤولتلری آشیب داشماقدا ایدی. "ساری‌داش"لیلارین هئچ غملری یوخویدو دئسك، یالان سؤیله‌میشیك. اونلارین دونیادا بیرجه غملری وار ایدی؛ بو غم چوخدان ایدی اوركلرینده دویونچكله‌نیب یئر ائله‌میشدی. قیش گئجه‌لری، آغ ساققاللار كندین قهوه‌خاناسیندا اوتوروب چایلاشیب، چوبوقلاشیب هر یاندان دانیشاندا سونوندا سؤزو-صؤحبتی بو درده، بو دویونچگه چكردیلر...
بیر گون یئنه قهوه‌خانادا سؤز درددن، دویونچكدن دوشموشدو. كنده قوناق گلمیش "قارا داش"لی حاجی بایرام چاشقینلیقلا كندین آغ ساققالی مشه‌اسلاندان سوروشدو:
- سیز نه‌دن دانیشیرسیز من هئچ باشا دوشمورم؟!
مشه اسلان قلیانی‌نین چوبوغونو سوموروب توستوسونو بوروق-بوروق پوفله‌یه‌رك دئدی:
- بو ماحالین كندلری اوزوك اولسا بیزیم "ساری‌داش" اونون قاشی‌دیر آنجاق بونا باخمایاراق ایندی‌یه‌دك بیزیم كندین آدی-سوراغی بیر كره بئله اولسون رادیو-تلویزیوندان یاییلماییب...
حاجی بایرام بونو ائشیده‌لی الینی دومبك قارنینا قویوب بركدن گولمگه باشلادی:
-هاه..هاه.هاه‌ه.. سیزین دردیز ائله بو ایدی؟!...
مشه اسلان باشینی ترپه‌ده‌رك اونایلادی.
- سیزین دردیز داواسی منده دیر.-دئدی حاجی بایرام.
هامی یئرینده دیكه‌لدی. مشه بایرام جوشقو ایله:
- او نه‌دیر؟- دئیه سوروشدو.
حاجی بایرام یئنه قاققیلدادیاراق:
- دردیز داواسی "گیرمان"دیر- دئدی.
- "گیرمان" كیمدیر؟- دئیه بیری سوروشدو.
- "گیرمان" بیر كورددور، "قاراداش"دا یاشاییر!..
مشه اسلانین گؤزلری ایشیلدادی:
- حتمن "گیرمان" رادیو- تئلویزون ایشچیسی دیر، ائله دئییل؟...
حاجی بایرام یئنه قاققیلدادی:
- یوووخ...
- حتمن رادیو- تئلویزیوندا آدام- مادامی واردیر.
- یوووخ...
مشه اسلان داریخدی.
- بس بو گیرمان نه‌كاره دیر؟!
حاجی بایرام قارنینی تومارلایاراق سویوق‌قانلیلیقلا یانیت وئردی:
- چوباندیر!..
قهوه‌خاناداكیلاردان بو سؤزدن یئرلریندن داشلانیب بیرگه سسلندیلر:
- چوباندیر؟!!...
گولوش حاجی بایرامین اوزوندن سیلیندی. چوخ جیددی سؤزلرینی یئكونلاشدیردی:
- "گیرمان" گلمه‌میشدن بیزیم كندین احوالاتی سیزین كند كیمی ایدی آنجاق "گیرمان" گلندن بری مسئوللارین، رادیو- تئلویزیونچولارین آیاغی كنده آچیلیب آرا-سیرا بیزی یوْخلاماغا گلیرلر!
من قوْلومو سیزه ضامین وئریرم "گیرمان" گتیرسز موشگولوز حلّ اولاجاق!
*
ایكی گون سونرا "گیرمان" زورنا-قاوال ائشلیگینده ساری‌داش كندینه گتیریلیب قویون سوروسونون باشینا گئچیریلدی.
بیر هفته سونرا، مسئوللار مركزدن "ساری‌داش" كندینه تؤكولوشدولر. رادیو-تئلویزیون موخبیرلری فیلم چكیب گوزاریش توتوردولار. مسئوللارین بؤیوگو كندین خرمنلیگینده "ساری‌داش"لیلارا یاخشی گله‌جگین موشتولوغونو وئره‌رك بو گؤروشلرین تكرار اولوناجاغینی سؤیله‌دی.
آخشام باشی قهوه‌خانادا ایگنه سالماغا یئر یوخ ایدی. بو گون "ساری‌داش" كندینی تئلویزیوندان گؤستریله‌جك‌ایدی. كندلیلر چایلارینی ایستی-ایستی هورولداداراق گؤزلری‌نین قیراغی‌ایله ساعاتا باخیردیلار.
سونوندا ساعات یئددینی چالدی. اوستان خبرلری‌نین آپاریجیسی، برنامه‌نین اورتالاریندا ایزله‌ییجیلرین دیققتینی "ساری‌داش" كندیندن توتولان بیرگؤزاریشه چكدی.
ایستكان-نعلبكیلرین سسی سوسدو؛ قلیانلار خورولتودان دوشدو؛ نفسلر سینه‌لرده گیزلندی؛ بوتون گؤزلر تئلویزونا تیكیلمیشدی:
دوربین "ساری‌داش"دا گزیردی. یاشیل داغلار، اوجسوز بوجاقسیز باغلار، قاینار بولاقلار، داشقین چایلار، اوزون-اوزون سورولر دوربینین قاباغیندا سان گئچیردی سانكی. دوربین كندین ایچینه سوخولدو؛ مسجده، حاماما باش چكیب كوچه‌لری دولاشا-دولاشا خرمنلیگه یئتیشدی. جاماعاتی سالاملایار كیمی قاباقلاریندا دوراقسانا-دوراقسانا اؤتدو؛ سونرا بوینونو كورسونون اوستونده دوران مسئولا چئویریب دایاندی. مسئول دانیشماغا باشلادی:
- بسم الله الرحمن الرحیم
بیز بو گون چوخ خوشحالیق كی در خیدمتی مردم خونگرمی "زرددشت"-ایك. بو كندده كورد، فارس، تورك برادرانه با هم در صولح و صفا زندگانلیق ائله‌ییرلر.......
سؤزلوك
آشیب داشماق: لبریز شدن
اؤتمك: عبور كردن
ائشلیگینده: به همراهی
اونایلاماق: تایید كردن
ایلیق: ولرم، نه سرد نه گرم
بوروق-بوروق: حلقه -حلقه
چاشقینلیق: حیرت، تعجب
چوبوقلاشماق: باهم تدخین كردن
جوشقو: هیجان
دوراقسانا-دوراقسانا: با درنگ حركت كردن
دومبك : طبل كوچك، تُنبك
دویونچك: عقده (در این متن)
سویوق‌قانلیلیق: خونسردی
وئریملی: با بركت
یانیت: جواب
یئكونلاشدیرماق: نتیجه گیری كردن ، خلاصه كردن
یوْخلاماق: سر زدن
بؤلوم: حیكایه و گولمه‌جه‌لر